تعداد نشریات | 26 |
تعداد شمارهها | 552 |
تعداد مقالات | 5,709 |
تعداد مشاهده مقاله | 7,970,404 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 5,353,325 |
شهر آشوبِ مهستی، پناهگاه امن ِ اعتراض | ||
پژوهشنامه ادب غنایی | ||
مقاله 13، دوره 13، شماره 24، بهار 1394، صفحه 233-248 اصل مقاله (293.18 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22111/jllr.2015.2129 | ||
نویسنده | ||
روح انگیز کراچی ![]() | ||
پژوهشگاه علوم انسانی | ||
چکیده | ||
شهرآشوبهای مهستی تعریضی است به شاعران ستایشگر و ممدوحان شیفته ی قدرت در جامعهای طبقاتی که مدیحه اعتبار خاصی داشت و ارزش حاکمان به مدیحه سرایان درباری بود. هدف این مقاله شناخت نشانههای پنهان این رفتار کنایی در معانی ضمنی شعر زنی شاعر در قرن ششم هجری قمری است. دوره ی سلجوقی به لحاظ شعری دوره ی اوج رونق شعرهای مدحی بود، امّا مهستی برخلاف شاعرانِ ستایشگر، شعرهای اجتماعی واکنشی سرود. چرایی این موضوع در مقاله ی حاضر با رویکرد جامعه شناسی ادبیات در سه بخش بررسی گردید، الف: نخست شرایط سیاسی، اجتماعی دوره ی مورد بحث و تأثیر آن بر شعر مطالعه گردید و جریان شعر ستایشی و کارکرد آن مورد بررسی قرار گرفت. ب: به سنتهای فرهنگیِ محدود کننده که زن را از مقابله ی رویارو برحذر میکند و همچنین به وضعیت زنان و شرایط زنی شاعر اشاره شد. پ: با برداشت کلی از شهرآشوبهای مهستی و تبیین رفتار زنانه او در برابر جریان شعرِ مدحی، مقاله نتیجه میگیرد که مهستی نخستین زنِ شاعری است که با رفتاری خردمندانه در قالب رباعی، شعر اجتماعیِ شهرآشوب را در مقابل مدح پادشاه و درباریان به شناخت و ستایشِ طبقه ی کارگر و مشاغل آن ها اختصاص داد و به گونهای کنایی اعتراض خود را نسبت به شاعران مدیحهسرا و ممدوحان نشان داد و مدح را که خاصِ طبقه ی خواص بود از اعتبار انداخت. | ||
کلیدواژهها | ||
مهستی؛ شهرآشوب؛ شعر اعتراضی؛ شعر غنایی؛ دوره ی سلجوقی؛ شعر زنانه | ||
مراجع | ||
1- آربری، آتورجان، ادبیات کلاسیک فارسی، ترجمه اسدالله آزاد. مشهد: معاونت فرهنگی آستان قدس رضوی،1371. 2- امیرعلی شیرنوایی، علیشیر، تذکرهمجالسالنفایس، به کوشش علی اصغر حکمت. تهران: منوچهری، 1363. 3- انوشه، حسن، فرهنگنامه ادبی فارسی، گزیده ی اصطلاحات، مضامین و موضوعات فارسی. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی،1376. 4- ایمانی، بهروز،گنجینه ی بهارستان: ادبیات فارسی، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، 1384. 5- جاجرمی، محمّد بن بدر،مونس الاحرار فی دقائق الاشعار، مقدمه محمّد قزوینی. به کوشش میرصالح طبیبی، 2ج. تهران: انجمن آثار ملّی،1350. 6- جمال خلیل شروانی، نُزههًْ المجالس، تصحیح محمّد امین ریاحی، تهران: زوّار، 1366. 7- حمدالله مستوفی، حمدالله بن ابیبکر، نزههًْ القلوب، تصحیح لسترنج. لیدن: بریل، 1331ق 8- حمدالله مستوفی، حمدالله بن ابی بکر، تاریخ گزیده، تصحیح عبدالحسین نوایی. تهران: امیرکبیر، 1339. 9- دولتشاه سمرقندی، دولتشاه بن بختیشاه ، تذکرهًْ الشعراء،تصحیح فاطمه علاقه. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی،1385. 10- ریاحی، محمد امین،چهل گفتار در ادب و تاریخ و فرهنگ ایران،تهران: سخن، 1379. 11- زرقانی، مهدی. ، تاریخ ادبی ایران و قلمرو زبان فارسی، تطور و دگردیسی ژانرها تا میانه ی سده ی پنجم. به انضمام نظریه ی تاریخ ادبیات. تهران: سخن، 1388. 12- زرین کوب، عبدالحسین، پیر گنجه در جستجوی ناکجا آباد، تهران: سخن، 1372 . 13- زرین کوب، عبدالحسین، با کاروانحله،تهران : جاویدان علمی، 1355. 14- شجاع. انیس الناس(830 ق) ،تصحیح ایرج افشار، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1350. 15- شهیدی، سید جعفر،تطور مدیحهسرایی در ادبیات فارسی تا قرن ششم،در نامهمینوی،مجموعه سی و هشت گفتار در ادب و فرهنگ ایرانی. زیرنظر حبیب یغمایی، ایرج افشار و با همکاری محمّد روشن. تهران: کاویان، 1350. 16- قیصری، ابراهیم،طبقه بندی مضمون های شعر مهستی،کتاب ماه ادبیات و فلسفه. ، ش74، ص92-95 ، آذرماه1382. 17- کراچی، روح انگیز،شاعران زن در سفینه تبریز، کهن نامه ادب پارسی، . س 2، ش 3 ،ص 89-96، پاییز و زمستان 1390. 18- نصرتی سیاهمزگی، علی، شهر آشوب، نامه فرهنگستان ، ادبیات و زبان ها ، ، ش 33،تهران: ٌ 28- 33، بهار1386. 19- محرابی، معین الدین،مهستی گنجهای، بزرگترینزن شاعر رباعیسرا. تهران: توس، 1382. 20- محجوب، محمد جعفر، ادبیات عامیانه ی ایران ( مجموعه مقالات در باره ی افسانه ها و آداب و رسوم مردم ایران ).به کوشش حسن ذوالفقاری. تهران: چشمه،1381. 21- مسعود سعد سلمان، دیوان مسعود سعد سلمان، مقدمه، تصحیح و تعلیقات.محمد مهیار.تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1390. 22- میر عباس، مهستی، مجله ارمغان. دوره ی 10، ش 2 و 3، ص 121-129،1308.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,703 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 784 |