تعداد نشریات | 26 |
تعداد شمارهها | 553 |
تعداد مقالات | 5,713 |
تعداد مشاهده مقاله | 7,977,010 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 5,358,385 |
برآورد شدت فرسایش و رسوب حوزهی آبخیز ایور با استفاده از روش تجربی MPSIAC | ||
فصلنامه جغرافیا و توسعه | ||
مقاله 12، دوره 14، شماره 45، زمستان 1395، صفحه 243-268 اصل مقاله (1.58 MB) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22111/gdij.2016.2931 | ||
نویسندگان | ||
حمید علی پور ![]() | ||
1باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد بجنورد، دانشگاه آزاد اسلامی، بجنورد | ||
2استادیار دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج | ||
3استادیار پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، تهران | ||
4عضو هیأت علمی دانشگاه سمنان | ||
چکیده | ||
فرسایش و رسوبزایی یکی از مشکلات مهم در مدیریت حوزههای آبخیز کشور میباشد. فرسایش و پیامدهای ناشی از آن، با تشدید بهره برداری انسان از طبیعت از اوائل قرن بیستم، آثار منفی خود را بر اکوسیستم حیاتی وارد ساخته است. مطالعات فرسایش خاک به علت پیامدهای نامطلوب زیست محیطی و اقتصادی، شور شدن تدریجی اراضی، از بین رفتن پوشش گیاهی، کاهش حاصلخیزی خاک، افزایش فرسایش و رسوبگذاری، آلودگی شیمیایی خاک و آثار سوء بر مدیریت پایدار اراضی، اهمیّت قابل توجهی پیدا کرده است. جهت برآورد میزان فرسایش و رسوب در زیرحوزهها و حوزهی آبخیز ایور استان خراسان شمالی از مدل MPSIAC بر اساس نه فاکتور زمینشناسی، خاک،آب و هوا، رواناب، پستی و بلندی، پوشش زمین، استفاده از اراضی، وضعیت فرسایش سطحی و فرسایش رودخانهای و انتقال رسوب استفاده شد. بطوری که پس از مشخص شدن نقشه واحد کاری امتیازات مربوط به عوامل نه گانه مدلدر هر واحد کاری برآورد و در هر واحد کاری مقدار رسوب محاسبه گردید. سپس با میانگین وزنی از واحدهای کاری مقدار رسوب برای هر زیرحوزه و کل حوزه برآورد گردید و در نهایت با محاسبه SDRبرای حوزه و زیرحوزهها مقدار فرسایش محاسبه گردید. با توجه به نتایج حاصل مقدار متوسط فرسایش در کل منطقه به میزان 01/7 تن بر هکتار بر سال و زیرحوزههای I′9 و I′10با داشتن حدود 14 تن فرسایش سالیانهی خاک، بیشترین مقدار فرسایش را دارا میباشند. از میان رخسارههای ژئومرفولوژی نیز رخسارههای مسیل با داشتن فرسایشی معادل 32/45 تن بر هکتار اختلاف فاحشی با سایر رخسارهها دارد. زیرحوزه I´9و I´10با مقادیر رسوبدهی بالای 7 تن بر هکتار در سال بیشترین مقدار تولید رسوب را به خود اختصاص دادهاند. مقدار متوسط رسوبدهی در کل منطقه به میزان 95/2 تن بر هکتار بر سال و طبقه رسوبدهی متوسط بیشترین مساحت حوزه را به خود اختصاص داده است. واحدهای زمینشناسی Qal (بستر رودخانه) دارای بیشترین مقدار فرسایش میباشد. میزان فرسایش در مناطق مرتفع و سراب حوزه به دلیل بارندگی بیشتر نسبت به نقاط خروجی و پست ترحوزه افزایش مییابد. با افزایش حجم رواناب خصوصاً در بخشهای پایینی حوزه میزان فرسایش به شدت افزایش خواهد یافت. از مهمترین عوامل فرسایش و تولید رسوب در حوزه آبخیز ایور نوع تشکیلات زمینشناسی خصوصاً در بخشهای خروجی حوزه میباشد. وجود تشکیلات حساس مارنی که در برخی مناطق بطور کامل در سطح زمین ظاهر شدهاند و در برخی نقاط نیز در محدودهی فرسایشهای آبراههای ظهور پیدا نمودهاند، از دلایل وجود فرسایش طبیعی در منطقه میباشد. در بخشهای خروجی حوزه میزان فرسایش افزایش یافته و در طبقات زیاد و خیلی زیاد قرار میگیرند. | ||
کلیدواژهها | ||
فرسایش؛ رسوب؛ MPSIAC؛ حوزهی آبخیز ایور | ||
مراجع | ||
احمدی، حسن (1378). ژئومورفولوژی کاربردی، جلد اول. انتشارات دانشگاه تهران. 354 ص اسکندری، ذاکر؛ جواد محمدی (1380). برآورد پتانسیل فرسایش و رسوب در حوزه آبخیز چغاخور با استفاده از مدل EPM و سیستمهای اطلاعات جغرافیایی. مجموعه مقالات هفتمینکنگره علوم خاک ایران. دانشگاه فردوسی مشهد. 114-122ص. تاجگردان،تکتم؛شمسالله ایوبی؛شعبان جویباری (1387). برآورد فرسایش و رسوب به کمک دادههای ماهوارهای و سامانه اطلاعات جغرافیایی با استفاده از مدل MPSIAC (مطالعه موردی: حوزه آبخیز زیارت)، مجله پژوهش و سازندگی. شماره 79. صفحات 45-38. جعفری، محمد؛ فریدون سرمدیان (1382). مبانی خاکشناسی و ردهبندی خاک، انتشارات دانشگاه تهران. 457 ص دهقان، جعفر؛ تکتم تاجگردان؛ شعبان جویباری (1388). برآورد فرسایش و رسوب به کمک دادههای ماهوارهای و با استفاده ازمدل MPSIAC، نشریه پژوهش و سازندگی. شماره 79. صفحات 45-34 رفاهی، حسینقلی (1379). فرسایش آبی و کنترل آن. انتشارات دانشگاه تهران.230ص شیرزادی، هیوا (1388). پتانسیل لغزش در جاده جدید سنندج- مریوان با استفاده ازAHP ، پایاننامه کارشناسی ارشد دانشگاه تهران. عابدینی، موسی؛ شنو شبرنگ؛ اباذر اسمعلی (1392). بررسی میزان فرسایش خاک و رسوب دهی در حوضهی آبخیز مشکینچای بهروش EPM، مجله جغرافیا و توسعه. شماره 30. صفحات: 100-87. عربخدری، محمود (1374). معادله جهانی اصلاح شده تلفاتخاک،مجله پژوهشوسازندگی.شماره25. 27-22ص. علیزاده،امین (1368). فرسایش و حفاظتخاک، انتشارات آستان قدس رضوی، 94 ص قضاوی، رضا؛ عباسعلی ولی؛ یاسر مقامی؛ ژاله عبدی؛ سیامکشرفی(1391).مقایسه مدلهای EPM، MPSIAC و PSIAC در برآورد فرسایش و رسوب با استفاده از GIS، مجله جغرافیا و توسعه. شماره 27. صفحات 126-117. نوجوان،مهدی؛ علیاصغر محمدی؛ وحید غلامی (1391). تعیین شدت فرسایش با استفاده از مدلهای fargas و BLM در حوضه ی آبخیز بندره، مجله جغرافیا و توسعه. شماره 29. صفحات 130-119. Amiri, Kazem,H (2010). Estimate of Erosion and Sedimentation in Semi-arid Basin using Empirical Models of Erosion Potential within a Geographic Information System. Air, Soil and Water Research 2010:3-14. Amini, S ,Rafiei, B, Khodabakhsh, S, Heydari, M (2010). Estimation of erosion and sediment yield of Ekbatan Dam drainage basin with EPM, using GIS. Iranian Journal of Earth Sciences.78-91. Davari, M., H. Bahrami, J. Ghossousi and N. Tahmasebipour (2006). Using GIS in estimation soil erosion and sediment yield of Nojyan watershed Southeastern of Khorram Abad), Modarres Oloom Ensani 2: 103-122. 16-Feng, X. Wang, Y. Cheng, L. Fu, B. Bai, G(2010). Modeling soil erosion and response to land- use change in hilly catchments of the Chinese loess plateau, 118. Hill J (1993). Land Degradation and Soil Erosion Hazard Mapping in Mediterranean Environment With Operational Earth Observation Satellites. Proceedings of the international symposium of Operationalization of remote sensing,9,19-23. Lu, H.,J.Geollant Prosser,L., Moran & G. Priestly (2001). Prediction of sheet and rill erosion over the Australian continent: Incorporating monthly soil loss distribution, National Land & Water Resource. Technical Report No.31:127 Australia. Rastgoo,S., B. Ghahraman, H. Sanaiinejad, K.Davari & S.R.Khodashenas (2006). Estimation of erosion&sediment in Tang Kenshat watershed using MPSIAC & EPM models and GIS, Jour.of Agri&Natural Resources Science &Techniques1: 91-104. Saedi, S., E. Pazira, H. Roohipoor, M. R. Neishaboori, B. Saghafian& M. E. Sadeghzadeh (2005). Evaluation of process- based soil erosion model, GUEST, or one sample of soils of Khajeh (Tabriz) region, Jour. of Agricultural Scirnces 3:2 01-214.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 686 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,602 |