تعداد نشریات | 27 |
تعداد شمارهها | 612 |
تعداد مقالات | 6,232 |
تعداد مشاهده مقاله | 9,356,685 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,107,703 |
بررسی عوامل مؤثر در پیدایش و تکامل مخروطافکنههای دامنههای جنوبی ارتفاعات جغتای با تأکید بر نقش تکتونیک (در محدودهی غرب سبزوار) | ||
نشریه جغرافیا و توسعه | ||
مقاله 5، دوره 15، شماره 47، تیر 1396، صفحه 69-88 اصل مقاله (1.58 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22111/gdij.2017.3184 | ||
نویسندگان | ||
جواد جمالآبادی1؛ محمدعلی زنگنهاسدی* 2؛ ابوالقاسم امیر احمدی2 | ||
1دکتری جغرافیای طبیعی، دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری | ||
2دانشیار جغرافیای طبیعی، دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری | ||
چکیده | ||
هدف از پژوهش حاضر بررسی عوامل مؤثر در پیدایش و تکامل مخروطافکنههای دامنهی جنوبی ارتفاعات جغتای در محدودهی غرب سبزوار در استان خراسان رضوی است. برای دستیابی به هدف فوق ابتدا محدوده 25 حوضه آبریز و مخروطافکنهها با استفاده از نقشهها، عکسهای هوایی و با کمک نرمافزار GIS تعیین حدودگردید و با استفاده از برخی شاخصهای ژئومورفیک به تحلیل فرایندهای مؤثر پرداخته شد. شاخصهای مورد استفاده در این پژوهش عبارتنداز شاخص نسبت پهنای کف دره به عمق دره (Vf)، گرادیان طول رودخانه (SL)، نسبت شکل حوضه (BS)، شاخص تقارن توپوگرافی عرضی (T)، شاخص قرینگی حوضهی آبریز (Af)، سینوسیته جبهه کوهستان (Smf)، شاخص تسطیح شدگی جبهه کوهستان (Fd)، شاخص انتگرال فراز نما (Hi) و شاخص Iat است که متوسطی از نتایج شاخصهای فوق ارائه می نماید. نتایج مطالعات نشان میدهد که 5/71 درصد شاخصها، منطقه را به لحاظ عملکرد نیروهای تکتونیکی در وضعیت فعال تا نیمه فعال معرفی میکنند که این مسأله در شاخص Iat نیز که از میانگین کلاسهای سایر شاخصها به دست میآید، نشان داده میشود. بر اساس این شاخص4 درصد حوضهها (غرب ساروق) از شرایط تکتونیکی فعال خیلی بالا ، 56 درصد حوضهها را در وضعیت تکتونیکی بالا و 40 درصد حوضهها را در شرایط متوسطی از نظر تکتونیک قرار میدهد. بنابراین همه شاخصها نقش عوامل تکتونیکی را در توسعهی اکثر مخروطافکنههای منطقه تأیید می نماید. بعلاوه وجود مخروطافکنههای نسبتاً بزرگ در انتهای برخی از حوضههای کوچک، خود مؤید این امر است. بعداز این عامل میتوان به تأثیر عوامل مشترک لیتولوژیکی، تکتونیکی با توجه به نوع و ماهیّت گسلها اشاره نمود، از جمله گسلهای راندگی فعال منطقه که باعث روراندگی رسوبات نرم و مارنهای پلیوسن و واحد فلیشائوسن بر روی واحد سخت و کنگلومرای پلیوسن گردیده و تأثیر زیادی در تأمین رسوب منطقه و گسترش مخروطافکنههای این ناحیه داشته است. بعلاوه مواردی با ایجاد تپههای مسدودکننده باعث انحراف کانال اصلی رودخانه از مسیر قبلی خود شده و مخروطهای چند بخشی، نامتقارن و قطعه قطعه ایجاد نموده است. به این ترتیب میتوان گفت در توسعهی مخروطافکنههای منطقه عامل تکتونیک در درجهی اول اهمیّت و بعد از آنعامل سنگشناسی و لیتولوژیکی قرار میگیرد.همچنین نتایج مطالعات نشان میدهد که بین مساحت حوضهی آبریز تغذیهکننده با مساحت مخروطافکنه رابطهی معناداری وجوددارد. | ||
کلیدواژهها | ||
تکامل مخروطافکنه؛ شاخصهای ژئومورفیک؛ دامنهی جنوبی ارتفاعات جغتای؛ غرب سبزوار | ||
مراجع | ||
- امیراحمدی،ابوالقاسم؛ مجید ابراهیمی؛ سیما پورهاشمی (1394). شاخصهای ارزیابی تکتونیک فعال در برآورد وضعیت تکتونیکی در حوضه آبخیز حبلهرود، جغرافیا و توسعه. 184-161. - بهرامی،شهرام؛ محمد معتمدیراد؛ الهه اکبری (1392). بررسی تأثیر تکتونیک در ویژگیهای کمّی شبکهی زهکشی (مطالعهموردی: چهار حوضه زهکشی در شمال شرق کشور) مطالعاتجغرافیایی مناطقخشک، شماره 12. صفحات 102- 85. - بهرامی، شهرام؛ کاظم بهرامی (1390). ارزیابی نقش زمینساخت در ریختشناسی مخروطافکنههای واقع در حاشیهی طاقدیس دنهخشک، فصلنامه زمینشناسی ایران. سال پنجم. شماره نوزدهم. صفحات 29- 15. - جمالآبادی،جواد؛ ابوالقاسمامیراحمدی؛ قاسم مونسیان؛ علیاکبر شایانیگانه (1393). تأثیر گسل کمایستان بر شبکه زهکشی و مخروطافکنهها در دامنه شمالی ارتفاعات جغتای با استفاده از شاخصهای ژئومورفیک، فصلنامه آمایش جغرافیایی فضا. صفحات 64-43. - ریچارد جی،چورلی؛ استانلی ای، شوم؛ دیوید ای سودن (1379). ژئومورفولوژی (جلدسوم): فرایندهای دامنهای، آبراههای، ساحلی و بادی، ترجمه احمد معتمد ابراهیم مقیمی. سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها. چاپ اول 1379. - حبیبالهیان، محمود؛ محمدحسین رامشت (1390). کاربرد شاخصهای ارزیابی تکتونیک جنبا در برآورد وضعیت تکتونیکی بخش علیای زایندهرود، جغرافیا و توسعه. شماره 26. صفحات 112-99. - خیام، مقصود؛ داوود مختاریکشکی (1382). ارزیابی عملکردفعالیّتهای تکتونیکی بر اساس مورفولوژی مخروطافکنهها، مجله پژوهشهای جغرافیایی. صفحات 10-1. - روستایی، شهرام؛ محمدجعفر زمردیان؛ معصومه رجبی؛ غلامرضا مقامیمقیم(1388).نقش فعالیّتهایتکتونیکی در شکلگیری وگسترش مخروطافکنههای دامنهجنوبی آلاداغ، فصلنامه جغرافیا و توسعه. شماره 13. صفحات 156-137. - رامشت، محمدحسین؛ عبدالله سیف؛ سمیه سادات شاهزیدی؛مژگان انتظاری (1388). تأثیر تکتونیک جنبا بر مورفولوژی مخروطافکنه درختگان در منطقه شهداد کرمان، جغرافیا و توسعه ناحیهای. شماره 6. صفحات 46-29. - سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، نقشههای توپوگرافی مقیاس1:50000، 1376. - سازمانزمینشناسی و اکتشافاتمعدنی کشور،نقشههای زمینشناسی مقیاس1:100000. - سلیمانی، شهریار (1378). رهنمودهایی در شناسایی حرکات تکتونیکی فعال و جوان با نگرشی بر مقدمات دیرینه لرزهشناسی، پژوهشگاه بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله. - علاییطالقانی، محمود (1382). ژئومورفولوژی ایران، چاپ دوم. انتشارات قومس. - عابدینی، موسی؛ عبدالحمید رجایی (1385). بررسی نقش عوامل مؤثر در گسترش و تکامل مخروط-افکنههای ارتفاعات دره دیز- دیوان داغی با استفاده از روشهاوتکنیکهای جدید،مجله پژوهشهایجغرافیایی. بهار 1385. صفحات 89-73. - گورابی، ابوالقاسم؛ مصطفی کریمی (1391). روش جدید در استخراج مخروطافکنه از مدل رقومی ارتفاع، پژوهشهای ژئومورفولوژی کمی، زمستان. صفحات 100-89. - مختاریکشکی، داوود؛ فریبا کرمی؛ مریم بیاتی خطیبی (1386). اشکال مختلف مخروطافکنهای در اطراف توده کوهستانی میشوداغ (شمالغرب ایران) با تأکید بر نقش فعالیّتهای تکتونیکی کواترنر در ایجاد آنها، فصلنامه مدرس علوم انسانی. صفحات 292-257. - مقصودی، مهران (1387). بررسی عوامل مؤثر در تحول ژئومورفولوژی مخروطافکنهها (مطالعه موردی: مخروط-افکنهجاجرود)،پژوهشهایجغرافیایی. صفحات: 92-73. - مقصودی، مهران؛ وحید محمدنژاد آروق (1390). ژئومورفولوژی مخروطافکنهها، انتشارات دانشگاه تهران. - مقصودی، مهران، مریم جعفریاقدم؛ سجاد باقری سیدشکری؛ مسعود مینایی (1390). بررسی تکتونیک فعال در حوضهی کفر آور با استفاده از شاخصهای ژئومورفیک و شواهد ژئومورفولوژیکی، جغرافیا و توسعه. سال نهم. شماره 29. صفحات: 136-111. - مددی، عقیل؛ محمدحسین رضاییمقدم؛ عبدالحمید رجایی (1384). تحلیل فعالیّتهای نئوتکتونیک با استفاده از روشهای ژئومورفولوژی در دامنههای شمال غربیتالش، پژوهشهای جغرافیایی. شماره 48. صفحات 138-123. - نوحهگر، احمد؛ محمدحسین شکیبا فر؛ غلامرضا زارع (1391). تحلیل عوامل مورفوژنز و مورفوآنتروپیک بر ایجاد و تحول مخروط افکنهها (مطالعه موردی: مخروط-افکنهکتویه، ریگآبادوچنار- دره گسلی داراب)، پژوهشهایفرسایشمحیطی.شماره7.صفحات105- 88. - یمانی، مجتبی؛ مهران مقصود (1382). بررسی نقش تحول کانالهای گیسویی در سطح مخروطافکنهها، مطالعه موردی: مخروطافکنه تنگوئیه در چاله سیرجان، پژوهشهای جغرافیایی. شماره 65. صفحات 113-103. - Alexander, J. & Leeder, M.R (1987). Active tectonic control of alluvial architecture In: Ethridge, F. G and Flores, R.M. (eds) Fluvial Sedimentology.Special Publication, Society of Economic Paleontologists and Mineralogists, 39, 243-252. - Bull,W,B. McFadden, L (1977). Tectonic geomorphology north and south of the Garlock fault, California. In: Dohring, D.O (ed), Geomorphology in arid regions. Publ. In geomorphology, State University of New York, Binghamton. - Bull,W.B (1977).The Alluvial-Fan Environment. Progress in Physical Geography, 1, 222-270. - Cotton, A (2002). Stratigraphy & Sedimentology of a Paraglacial Fan Near Hancock, Vermont [B.A. Thesis] : Middlebury, Vermont, PP: 45. - Church, A. B (1997). Fan Deposition in Northwestern Vermont: Depositional Activity and Aggradation Rates over the Last 9,500 years [Master’s Thesis]: Burlington, University of Vermont, P: 113. - Gupta, S (1997). Himalayan drainage patterns and the origin of fluvial megafans in the Ganges foreland basin. Geology 25, 11-14. - Hamdouni, R.Irigaray,C, Fernandez, T,hocon.J Keller, E (2008). Assessment of realitive active tectonics. Southwest Border of the Sierra Nevada (Southern spain) ,Geomorphology 96,150-173. - Harvey, A.M (1987). Alluvial Fan Dissection: Relationship between Morphology and Sedimentation, In: Frostik, L., Reid, I. (Eds.), Desert Sediments: Ancient and Modern, Geological Society of London Special Publication, Vol. 35, PP: 87-103. - Huget, R. J (2003). Fundamental of Geomorphology, Routledge. - Kesel, R. H et al (1985). Geomorphic relationships and ages of soils on alluvial fans in the Rio General Valley , Costa Rica .Catena,12, PP: 149-166. - .Keller,E.A&Pinter, N (1996). Active Tectonic, Prentice Hill, upper saddle River, Nj, P: 33. - Kumar, R., Suresh, N., Sangode, S.J., Kumaravel, V (2007). Evolution of the Quaternary alluvial fan system in the Himalayan foreland basin: Implications for tectonic and climatic decoupling. Quaternary International, 159, 6–20. - Loyd, M.J., Nichols, G.J and Friend. P.F (1998). Oligo-Miocene alluvial-fan evolution at the southern Pyrenean thrust front, Spain. Journal of Sedimentary Research 68(5), 869-878. - Li, Youli. Yang, Jingchun. Tan, Lihua. Duan, Fengian (1999). Impact of tectonics on alluvial landforms in Hexi corridor, Northwest China. Geomorphology Vol 28. - Malik, J.N., Sohoni, P.S., Merh, S.S., and Karanth, R. V (2001). Active tectonic control on alluvial fan archi- tecture along Kactchh mainland Hill Range, Western In- dia. Zeitschrift fur Geomorphologie N.F. 45(1), 81-100. - Molin, P. Pazzaglia, F.J., and Dramis, F (2003). Geomophic Expressin oF Actonics in Rapidly Deforming Arc, Sila Massif, Calabria, Soathern Italy.Dipartime Di Scienze Geologiche,Universita Degli Roma Tre. - Nanninga, P.M., and Wasson, R. J (1985). Caiculation of the Volume of an Alluvial Fan. Mathematical Geology 1 7(1), 53-65 - Robustelli, G., Muto, F., Scarciglia, F., Spina, V. and Critelli, S(2005). Eustatic and tectonic control on Late Quaternary alluvial fans along the Tyrrhenian Sea coast of Calabria (South Italy). Quaternary Science Reviews,24,2101-2119. - Ryder.J.M(1971).The stratigraphy &morphology of paraglacial alluvial fan in suthcentral Britsh Columbia: Canadian, Journal of Earth sciences, Vol 8. - Talling. P.j.M.D.stewart, C.P. stark, S.J. vin cent (1997). Regular spacing of drainage outlets from linear fault blocks, basin res, 9, PP: 275- 302. - Viseras, Calvache,M. L., Sorial, J. M., Fernandes J (2003). Differential Features of Alluvial Fans Controalled by Tectonic or Eustatic Accommodation Space,Exampels from the betic Cordillera, Spain, Geomorphology, Vol.50, PP:181-202. - Walker R. T. and Fattahi, M (2011). A freamework of Holocene and late Pleistocene environmental change in eastern iran in ferred form the dating periods of alluvial fans abondment river terracing and lake deposition Quaternary Scince Reviews 30, 1250-1271. - Fattahi, M and Walker R.T (2015).Optical dating of Holocene lake bed Sediment of the Nimbluk Plain, Khorasan. Northeast Iran: implications for the climat change end Palaeo- environment. Journal of the Earth and Space physice .Vol.41.No.4.2016. PP: 1-12. - Wells, S, G. et al (1988). Regional variation geomorphology along a segmented convergent plate boundary, pacific coast of coast Rica. Geomorphology,1: 239-265.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 758 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,030 |