تحلیل بدرالشروح اکبرآبادی بر غزلیات حافظ )بر اساس نظریۀ زیبایی‌شناسی دریافت یاوس(

  بدرالشروح که در زمان سلطه‌ی تدریجی انگلیس بر هند نوشته شد؛ تحت تأثیر پارادایم‌های مذهب‌گرایی و تساهل در جامعه‌ی هند و پارادایم‌های واقع‌گرای انگلیس بود که به‌تدریج بر فضای فرهنگی هند حاکم می‌شد و بر دریافت اکبرآبادی از حافظ تأثیر می‌گذاشت. اکبرآبادی متأثر از شرح­های پیش از خود هم‌چون مرج البحرین از ختمی لاهوری و هم‌چنین افق‌انتظارات زمان خود، شرحی عرفانی از دیوان حافظ ارائه کرده‌است. عرفان اکبرآبادی در این شرح، متأثر از فضای عرفانی ادب فارسی، عرفانی مدرسی و مدوّن است. شرح اکبرآبادی متأثر از پارادایم‌های در حال گسترش واقع‌گرا در جامعه‌ی هند، شرحی­است واقع‌گرایانه. وی در مجموع 4289 بیت از غزلیات حافظ را شرح کرده‌است. برای 14 بیت علت سرایش در نظر گرفته‌است و50 بیت را  به روایت‌های تاریخی مرتبط دانسته‌است. هم‌چنین متأثر از پارادایم ابزارگرایی و جزیی‌نگری از بیان نکات ادبی، بلاغی،کلامی و منطقی ابیات تا جایی که به شرح یاری می­رساند کوتاهی نکرده‌است. وی متأثر از پارادایم تساهل که خود عامل رواج سکولاریسم در جامعه است، در شرح خود، دریافتی متفاوت با حافظ از شخصیت ها و نهادهای اجتماعی دارد. وی همانند حافظ و سایر شارحان از شخصیت­هایی ‌چون واعظ و شحنه و زاهد و محتسب دریافتی منفی دارد اما این شخصیت‌ها آن گونه که نزد حافظ نفرت انگیزند مورد تنفر اکبرآبادی نیستند. و با تأویل به اموری درونی هم چون نفس اماره و .. دگرگونه دریافت می‌شوند.

۵-منابع

-1آشوری،داریوش،عرفان و رندی در شعر حافظ،تهران: نشرمرکز،1385.

2-احمدی،بابک،حقیقت و زیبایی،تهران: نشرمرکز،چ پنجم،1380.

3-اکبرآبادی،بدرالدین،بدرالشروح،عبدالاحدرضوی،تهران:امین،1362.

-4امیری،کیومرث،زبان وادب فارسی‌در هند،تهران:وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی،1374.  

5-ایزوتسو، توشیهیکو،صوفیسم و تائوئیسم،تهران:انتشارات روزنه،1379.

6-تسلیمی،علی، نقدادبی، تهران:کتاب آمه،1390.

7-شاهچراغی،آزاده،پارادایم های پردیس،تهران:انتشارات جهاد دانشگاهی،چ چهارم،1392.

8-شریفی، محمدنادر، رئالیسم‌ در آثار جمالزاده: ویژگی‌های ‌مکتب‌ رئالیسم (واقع‌گرایی)، ادبیات‌داستانی، صص50-53، شماره نود،تهران، خرداد 1384.

9-جواری،محمد حسین، نظریه‌ی زیبایی‌شناسی دریافت:روشی برای خوانش‌های جدید در ادب فارسی، مولوی‌پژوهی، ش 5 ،سال دوم، صص72-57، تبریز: ،پاییز 1384.

10-چاند بی‌بی، سیده، حافظ ‌در شبه ‌قارۀ ‌هند، اسلام‌آباد پاکستان: مرکز تحقیقات‌ایران و پاکستان، 1386.

11-حکاک،سیدمحمد،فلسفه تجربی انگلستان،تهران:انتشارات سمت،1390.

12-خرمشاهی، بهاءالدین‌ و دیگران، شرح‌ َعرفانیَ ‌غزل‌های ‌حافظ، نوشتۀ ‌عبدالرحمان ختمی ‌لاهوری، تهران: نشر قطره،چاپ هشتم،1392.

13-دستغیب، عبدالعلی، حافظ شناخت، تهران:نشرعلم،بی‌تا،1387.

14- رافائل،ماکس، نگاهی ‌به ‌تاریخ ‌ادبیات‌ جهان (تاریخ‌رئالیسم)، مترجم ‌محمدتقی ‌فرامرزی، تهران: شباهنگ،1365.

15-عبدالله،سید،ادبیات فارسی‌درمیان‌هندوان،ترجمۀمحمداسلم‌خان،تهران: بنیاد موقوفات محمود افشار،۱۳۷۴.

16-فیاض، سید محمود، عابدی، سید وزیر الحسن، تاریخ ‌ادبیات ‌هند، مترجم ‌مریم ‌ناطق ‌شریف، تهران: نشررهنمون،1380.

16-مجتبایی، فتح‌الله،یپوندهای ‌فرهنگی‌ایران‌ و هند در دورۀ ‌اسلامی، ترجمه ‌ابوالفضل‌محمودی، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه،1389.

17- معزی، مهتاب، تأثیرات ‌دین‌ الهی‌اکبرشاهی ‌بر اتحاد شبه ‌قاره ‌هند، فصلنامه ‌پارسه، سال‌ چهاردهم، ش22، صص111-97، شیراز:بهار و تابستان 1393.

18- نامور مطلق، بهمن، نظریه‌ی ‌دریافت،‌ پژوهشنامه ‌فرهنگستان ‌هنر، ش11، صص110-93. تهران: زمستان1387.

19-یکتایی، محمود،فرهنگ وتمدن ایران واسلام در هند و پاکستان،تهران:اقبال،1353.