تعداد نشریات | 27 |
تعداد شمارهها | 586 |
تعداد مقالات | 6,016 |
تعداد مشاهده مقاله | 8,765,620 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 5,773,323 |
آیا واقعاً یک عمر میتوان سخن از زلف یار گفت؟ (بررسی کارکردهای واژگانی، تشبیهی و تصویری زلف در غزلیات صائب تبریزی) | ||
پژوهشنامه ادب غنایی | ||
مقاله 2، دوره 17، شماره 32، خرداد 1398، صفحه 33-48 اصل مقاله (544.75 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22111/jllr.2019.4715 | ||
نویسندگان | ||
لیلا امیری1؛ محمدحسین کرمی ![]() | ||
1دانشآموختۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز | ||
2استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز | ||
چکیده | ||
با توجه به مصرعِ «یک عمر میتوان سخن از زلف یار گفت»، صائب واژۀ «زلف» را بهعنوان نمونهای برای مضمونسازی انتخاب کردهاست؛ اما آیا این واژه در سخن او، اهمیت و جایگاه والایی داشتهاست؟ این مقاله بر آن است تا کارکردهای واژۀ زلف را در غزلیات صائب تبریزی با روش تحقیق کیفی، از نوع تحلیلی- توصیفی و شیوۀ متنپژوهی بررسی کند. صائب حدوداً در دو هزار بیت از زلف سخن گفتهاست. در بیشتر موارد واژههای سازندۀ بیت، با وابستهها و مانندگیهای زلف در همان بیت، مرتبط و در هم تنیدهاست و صائب در ضمن استفاده از مشبهٌبههای ابداعی همچون «ره خوابیده»، «رشتۀ گلدسته»، «کوچهباغ» و «مصرع برای زلف»، شبکههایِ تصویریِ زوجیِ متنوعی از آن در کنار «شانه»، «خط»، «حُسن» و «چانه» آفریدهاست؛ ازجمله صفات زلف از نگاه صائب میتوان به «افتادگی»، «سرگرانی»، «دستگیری»، «دلشکنی» و «طراری» آن اشارهکرد. علاوهبر سلیقۀ شخصی صائب، ذائقۀ معمول عصر و ضوابط مسلطبر طریقۀ رایج هندی، در برجستگیِ کارکردهای واژۀ زلف در غزلیات شاعر نقش داشتهاست. نتایج نشان میدهد صائب این مصراع را با اندیشه و آگاهی سروده و این واژه، از واژههای مهم و کلیدی غزلیات اوست. | ||
کلیدواژهها | ||
پیوندهای واژگانی؛ تصویرسازی؛ صائب تبریزی؛ مشبهٌبههای ابداعی؛ مضمونآفرینیهای زلف | ||
مراجع | ||
منابع ابوالحسن باخرزی، اورادالاحباب و فصوصالآداب، به کوشش ایرج افشار، تهران: فرهنگ ایرانزمین، 1358. احتشامی هونهگانی، خسرو، در کوچهباغ زلف، تهران: کتابسرا، 1368. حسنلی، کاووس، چشمۀ خورشید: بازخوانی زندگی، اندیشه و سخن حافظ شیرازی، شیراز: نوید، 1385. ــــــــــــــــ ، زلف تابدار حافظ (بهگزینیهای حافظ در پیوند با زلف) ، مجلۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت معلم، سال 12، شمارۀ 46-45، صص 136-114، 1383. دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، تهران: دانشگاه تهران با همکاری نشر روزنه، 1377. زرینکوب، عبدالحسین، با کاروان حله: مجموعۀ نقد ادبی، تهران: علمی، 1379. زیبایینژاد، مریم، مقایسۀ تطبیقی اصطلاح زلف در اصطلاحنامههای عرفانی، فصلنامۀ تخصصی ادیان و عرفان، سال هفتم، شمارۀ 25، صص 179ـ155، 1389. زیدرینسوی، نفثةالمصدور، تصحیح و توضیح امیرحسن یزدگردی، تهران: توس، 1389. سجادی، سیدجعفر، فرهنگ لغات، تعبیرات و اصطلاحات عرفانی، تهران: طهوری، 1386. شبستری، محمود، گلشن راز، به اهتمام صمد موحد، تهران: طهوری، 1376. شفیعیکدکنی، محمدرضا، شاعر آینهها (بررسی سبک هندی و شعر بیدل)، تهران: آگاه، 1387. شمیسا، سیروس، سیر غزل در شعر فارسی: از آغاز تا امروز، تهران: فردوس، 1380. صائب تبریزی، گزیدۀ اشعار صائب تبریزی، انتخاب و شرح جعفر شعار، زینالعابدین مؤتمن، مقدمۀ حسن انوری، تهران: پردیس، 1384. ـــــــــــــ ، دیوان صائب تبریزی، به کوشش محمد قهرمان، چاپ اول، دورۀ شش جلدی، تهران: علمی و فرهنگی، 1367. ــــــــــــ ، یک عمر (گزیدۀ غزلهای یکدست صائب و استقبالهای صائب از حافظ)، به کوشش و گزینش علی انسانی، تهران: سنایی، 1379. صیادکوه، اکبر؛ رحمانیان، علی، پیوند زلف و دل و کارکردهای هنری آن در دیوان حافظ، مجلۀ شعرپژوهی (بوستان ادب)، سال 5، شمارۀ 2، پیاپی 16، صص 82ـ61، 1392. عرفانی واحد، فاطمه، زلف گرهگیر نگار، فصلنامۀ تخصصی ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، صص 199ـ183، پاییز 1387. فتوحی، محمود، نقد ادبی در سبک هندی، تهران: سخن، 1385. فیض کاشانی، ملا محسن، رسالۀ مشواق (در بیان بعضی از اصطلاحات اهل عرفان)، با تصحیح و مقابلۀ حامد ربانی، تهران: کتابخانه علمیه حامدی، 1354. کرمی، محمدحسین؛ مرادی، محمد، بررسی سیمای معشوق در غزلیات انوری، پژوهشنامۀ ادب غنایی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال هشتم، شمارۀ پانزدهم، صص 118ـ99، 1389. کزازی، میرجلالالدین، زیباشناسی سخن پارسی (1) بیان، چاپ پنجم، تهران: کتاب ماد (وابسته به مرکز نشر)، 1375 | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 486 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 242 |