تعداد نشریات | 26 |
تعداد شمارهها | 550 |
تعداد مقالات | 5,705 |
تعداد مشاهده مقاله | 7,969,953 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 5,351,975 |
پژوهشی در ساختار معماری کاخ مسعود سوم در غزنه | ||
مطالعات شبه قاره | ||
مقاله 11، دوره 11، شماره 37، پاییز و زمستان 1398، صفحه 191-212 اصل مقاله (1.12 MB) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22111/jsr.2019.4871 | ||
نویسندگان | ||
سید رسول موسویحاجی* 1؛ اسدالله جودکی عزیزی2؛ سحر عبدالهی3 | ||
1استاد باستانشناسی دانشکدۀ هنر و معماری دانشگاه مازندران | ||
2دانشآموختۀ دکتری باستانشناسی دوران اسلامی | ||
3دانشآموختۀ کارشناسیارشد باستانشناسی دوران اسلامی | ||
چکیده | ||
دورۀ غزنوی یکی از دوران درخشان معماری تشریفاتی ایرانی است. یکی از آثار این دوره «کاخ مسعود سوم» است که در «ربض» شهر غزنه قرار دارد. بهرغم انجام پژوهشهایی در ارتباط با این بنا، از جزئیات معماری، عناصر فضایی و خاستگاهِ الگوی ساختشان شناخت فراگیری وجود ندارد. پژوهش پیشِرو با طرح این مسأله میکوشد با مطالعات اسنادی که دادههای آن با «رهیافت تاریخی» مورد تفسیر قرار گرفتهاند، ساختار این کاخ را بررسی کند. برایند پژوهش نشان میدهد که این کاخ در نحوۀ ارتباط حجرهها ازطریق یک پیشحجره با میانسرا در گونۀ معماری تشریفاتی، ساختاری نوآورانه عرضه کردهاست. کالبد این کاخ به فرهنگ معماری ایرانی گرایشی بیش از دیگر کاخهای غزنوی داشتهاست. جز طرح قلعهمانند که آن را به نمونههای اُموی و عباسی در شامات و میانرودان نزدیک میکند و طرح چهارصفهایِ میانسرا و «فرودسرا» که بهرغم کاربرد فراگیر در معماری ایرانی، پیشینهاش به معماری اواخر هزارۀ چهارم ق.م بینالنهرین بازمیگردد، در اجرای دیگر عناصر فضایی، گرایش ایرانیگری را بهروشنی میتوان دید؛ هشتیهای چندگانۀ ورودی، تالار «نُهگنبدی» نگهبانان، ترکیب صفۀ بار و تالار تخت، ساختار فرهنگی-اجتماعی «اندرونی» و «بیرونی» کالبد و کتیبهای با زبان «فارسی دری» و درونمایۀ حماسی ازارۀ مرمری میانسرا، این گرایش را اثبات میکنند. | ||
کلیدواژهها | ||
معماری ایرانی؛ گونۀ تشریفاتی؛ غزنه؛ کاخ مسعود سوم | ||
مراجع | ||
1- باسورث، کلیفورد ادموند، تاریخ غزنویان، ترجمۀ حسن انوشه، ج 1 و 2، تهران: امیرکبیر، 1378. 2- بمباچی، خلاصۀ گزارش مختصر هیأت باستانشناسی اینالوی در افغانستان، مقدمه بر باستانشناسی در غزنی، ترجمۀ علی رضوی غزنوی، مجلۀ آریانا، شمارۀ 202، صص 54-33، آبان 1338. 3- بیهقی، محمدبنحسین، تاریخ بیهقی، به کوشش خلیل خطیب رهبر، جلد 1، 2 و 3، تهران: مهتاب، 1373. 4- پیرنیا، محمدکریم، سبکشناسی معماری ایرانی، تدوین: غلامحسین معماریان، تهران: نشر سروش دانش، 1386. 5- جودکی عزیزی، اسدالله؛ موسوی حاجی، سید رسول؛ مهرآفرین، رضا، گونهشناسی الگوی چهارصفه در معماری ایرانی و سیر تحول آن، مجلۀ پژوهشهای معماری اسلامی، شمارۀ پنجم، صص 88-64، دانشگاه علم و صنعت ایران: زمستان 1393. 6- جیلانی جلالی، غلام، آثار و متروکات آل ناصر غزنه (3)، مجلۀ آریانا، شمارۀ 255، صص 68-53، 1343 الف. 7- ــــــــــــــــــ ، آثار و متروکات آل ناصر غزنه، مجلۀ آریانا، شمارۀ 253، صص 45-40، 1343 ب. 8- ــــــــــــــــــ ، آثار و متروکات آل ناصر غزنه، مجلۀ آریانا، شمارۀ 254، صص 39-35، 1343 ج. 9- حبیبی، پوهاند عبدالحی، بیهقی و افغانشال، مجلۀ یغما، شمارۀ 239، صص 236-231، 1347. 10- حبیبی، پوهاند عبدالحی، شابهار بیهقی، مجلۀ یغما، شماره 202، صص 60-57، 1344. 11- خطیب بغدادی، احمدبن علی، تاریخ بغداد، او، مدینه السلام، تحقیق: مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1417. 12- روان، فرهادی، کتیبه قصر مسعود ثالث (قصیدۀ دری زمان غزنوی به خط کوفی- مجمل یک رساله اثر استاد بومباچی ایتالوی با تذکر از یک عده نشرات شرقشناسان دربارۀ غزنی در یکصد و سی سال اخیر)، مجلۀ آریانا، شمارۀ 268، صص 660-653، 1345. 13- شراتو، امبرتو، قسمت اول گزارش مختصر هیأت باستانشناسی ایتالوی در افغانستان 1958-1957، کنجکاویهای نخستین در غزنی، ترجمه: علی رضوی غزنوی، مجلۀ آریانا، شمارۀ 203، صص 56-46، 1338. 14- صالحی کاخکی، احمد؛ تقوینژاد، بهاره، پژوهشی بر تزئینات معماری دورۀ غزنوی، فصلنامۀ پژوهشهای تاریخی، سال 9، شمارۀ 4 (پیاپی 36)، صص 118-91، دانشگاه اصفهان، زمستان 1396. 15- کابلی، میرعابدین، چگونگی برپایی تختگاه و آپادانای شوش، دومین کنگرۀ تاریخ معماری و شهرسازی ایران، کرمان- ارگ بم، جلد سوم، بهکوشش باقر آیتاللهزاده شیرازی، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور (پژوهشگاه)، صص 260-241، 1378. 16- کیانی، محمد یوسف؛ کلایس، ولفرام، کاروانسراهای ایران، تهران: سازمان میراث فرهنگی، 1373. 17- گدار، آندره، مدرسه نظامیه خرگرد، (از کتاب آثار ایران، آندره گدار، یدا گدار، ماکسیم سیرو و...)، ترجمه: ابوالحسن سروقد مقدم، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، 1371. 18- مقدسی، ابو عبدالله محمدبناحمد، احسنالتقاسیم فی معرفه الاقالیم، ترجمه علینقی منزوی، جلد دوم، تهران: انتشارات شرکت مؤلفان و مترجمان ایران، 1361. 19- مقصودلو، آروین؛ موسوی حاجی، سیدرسول؛ شهبازی، اشکان، بررسی نقوش تزئینی کاخهای لشکریبازار و مسعود سوم غزنوی در افغانستان، فصلنامۀ مطالعات شبهقاره، شمارۀ 28، صص 128-107، 1395. 20- هیلنبراند، رابرت، معماری اسلامی: فرم، عملکرد و معنی، ترجمه: ایرج اعتصام، تهران: شرکت پردازش و برنامهریزی شهری، 1386. 21- Allen, Terry, Notes On Bust, IRAN Journal of the British Institute of Persian Studies VOL, XXVI, 1988, 55-68., 1988. 22- Allen, Terry, Notes On Bust, IRAN Journal of the British Institute of Persian Studies VOL, XXVII, 1989, 57-66, 1989. 23- Bombaci, Alessio, The Kufic Inscription In Persian Verses In The Court Of The Royal Palace Of Masud III At Ghazni, Rome: Is.M.E.O. 1966. 24- Di Flumeri Vatielli, Gabriella, Archeologia Islamica In Afghanistan- Ghazni, Arte Dell Islam, Ed:Via Angelo Bargoni, Roma: Museo Nazionale Arte Orientale Giuseppe Tucci, 2010, 65-72. , 2010. 25- Englund, R.K. Texts from the Late Uruk Period, In Späturuk–Zeit und frühdynastische Zeit, ed. P. Attinger and M. Wäfler, Göttingen: OBO 160/1, 1998, 15–233., 1998. 26- Flury S. Le décor épigraphique des monuments de Ghazna, In: Syria, Tome 6 fascicule 1, 1925, 61-90. , 1925. 27- Godard, André, Ghazni, In: Syria, Tome 6 fascicule 1, 1925, 58-60., 1925. 28- Scerrato, Umberto, Summary report on the Italian Archaeological Mission in Afghanistan, The first twoexcavation Campaigns at Ghazni, East and West, Vol. 10, No. 1/2, 1959, 23-55., 1959. 29- Schlumberger, Daniel, Le Palais ghaznévide de Lashkari Bazar, In: Syria. Tome 29 fascicule 3-4, 1952. pp. 251-270., 1952. 30- Schlumberger, Daniel, Les fouilles de Lashkari-Bazar. In: Comptes rendus des séances de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres, 94 année, N. 1, 1950. pp. 46-53, 1950. 31- https://embassyofafghanistan.se/about-afghanistan. 32- http://ghazni.bradypus.net/islamic_sites_buildings. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 702 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 516 |