تعداد نشریات | 27 |
تعداد شمارهها | 557 |
تعداد مقالات | 5,770 |
تعداد مشاهده مقاله | 8,025,724 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 5,394,482 |
چگونگی مهاجرت صوفیان ایرانی به شبهقاره در عصر صفوی | ||
مطالعات شبه قاره | ||
مقاله 7، دوره 11، شماره 37، مهر 1398، صفحه 115-136 اصل مقاله (499.84 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22111/jsr.2019.4874 | ||
نویسنده | ||
مهدی فیضیسخا* | ||
استادیار تاریخ ایران دورۀ اسلامی، دانشگاه سید جمالالدین اسدآبادی | ||
چکیده | ||
با تشکیل حکومت صفوی، به دلایل مختلف سیاسی، اجتماعی و مذهبی، نخبگان زیادی از جامعۀ ایرانی نظیر پیروان طریقتهای صوفیانه، مجبور به جلای وطن و مهاجرت به سایر مناطق جهان اسلام و بهویژه هند شدند. درواقع شرایط خاص بهوجودآمده در اجتماع ایرانی عصر صفوی، مانند حضور علمای شیعۀ مهاجر از برخی مناطق جهان اسلام در ایران و اختلافات اندیشهای و فکری ایشان همراه با انتقادات شدید از صوفیگری از یکطرف و از طرف دیگر، بروز اختلافات میان پادشاهی صفوی و صوفیانی که علیرغم حمایت بلندمدت از صفویان، در این مقطع به رقبای ایشان تبدیل شدهبودند، زمینههای تضعیف و افول تصوف را در این دورۀ زمانی در ایران فراهم کرد. درواقع طریقت صفویه در این تغییر رویکرد از تشیّع صوفیانه، به تشیّع فقاهتی تبدیل وضعیت پیدا کرد و درنتیجه بسیاری از طریقتهای صوفیانۀ دیگر، قربانی این چرخش عقیدتی شدند. به موازات این وضعیت، شرایط مناسب موجود در شبهقاره بهخصوص تساهل مذهبی و حمایتهای مادی و معنوی حکومتهای این منطقه، ازجمله گورکانیان و نیز سلاطین برخی حکومتهای منطقهای مهاجران، مسبب مهاجرت گستردۀ بسیاری از نخبگان صوفیمسلک ایرانی به این منطقه شد. این مقاله با بهرهگیری از روش توصیفی-تحلیلی در پی پاسخ به این سؤال برآمده است که در دورۀ صفوی، چه عواملی در انگیزش مهاجرت طریقتهای صوفیه از ایران دخیل بودهاست؟ | ||
کلیدواژهها | ||
مهاجرت؛ طریقتهای صوفیه؛ صفویان؛ شبهقاره هند | ||
مراجع | ||
1- آزاد بلگرامی، غلامعلی، روضةالاولیاء، اورنگآباد، 1310 هـ.ق. 2- آصفخان قزوینی، ملااحمد تتوی، تاریخ الفی، مصحح غلامرضا طباطبایی مجد، تهران: علمی و فرهنگی، 1382. 3- احمد، عزیز، تاریخ تفکر اسلامی در هند، ترجمه نقی لطفی و محمدجعفر یاحقی، تهران: کیهان، 1367. 4- ارشاد، فرهنگ، مهاجرت تاریخی ایرانیان به هند، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1379. 5- استرآبادی، محمدقاسم، تاریخ فرشته، به تصحیح محمدرضا نصیری، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1378. 6- اسکندربیک منشی، عالمآرای عباسی، تصحیح محمداسماعیل رضوی، تهران: دنیای کتاب، 1377. 7- باستانیپاریزی، محمدابراهیم، سیاست و اقتصاد عصر صفوی، تهران: صفیعلیشاه، 1378. 8- بحرانی، یوسفبناحمد، لؤلؤالبحرین، قم: مؤسسۀ آلالبیت، بیتا. 9- بدائونی، ملا عبدالقادر بن ملوک شاه، منتخبالتواریخ، تصحیح توفیق سبحانی و مولوی احمد صاحب، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1379. 10- براون، ادوارد، تاریخ ادبیات ایران از صفویه تا عصر حاضر، ترجمۀ بهرام مقدادی، تهران: مروارید، 1369. 11- بهار، محمدتقی، سبکشناسی؛ تاریخ تطوّر نثر فارسی، ج3، تهران: زوّار، 1381. 12- بهایی، شیخ بهاءالدین محمد عاملی بهایی، کشکول، مترجم و محقق، علی غضنفری، تهران: نیلوفرانه، 1392. 13- ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، کلیات اشعار و آثار شیخ بهایی، مقدمۀ سعید نفیسی، تهران: چکامه، 1361. 14- بیانی، خانبابا، تاریخ نظامی ایران؛ جنگهای دورۀ صفویه، تهران: زرّینقلم، 1378. 15- پارسادوست، منوچهر، شاه تهماسب اول، تهران: شرکت سهامی انتشار، 1381. 16- تمیمداری، احمد، عرفان و ادب در عصر صفوی، تهران: حکمت، 1372. 17- تنکابنی، محمد بن سلیمان، قصصالعلماء، تهران: علمیه اسلامیه، 1364. 18- تهرانی، آقابزرگ، الذریعه الی تصانیف الشیعه، قم: اسماعیلیان، 1408 هـ.ق. 19- حاجیانپور، حمید، طریقت ذهبیه در عصر صفوی، دوفصلنامۀ تاریخ نامۀ ایران بعد از اسلام، سال 7، شمارۀ 13، صص50-25، پاییز و زمستان 1395. 20- حسینزاده، سید محمدعلی، علما و مشروطیت دولت صفوی، قم: انجمن معارف اسلامی، 1379. 21- حکمت، علیاصغر، سرزمین هند، تهران: دانشگاه تهران، 1337. 22- رازی، احمدامین، تذکرۀ هفتاقلیم، به کوشش محمدرضا طاهری، تهران: سروش، 1391. 23- رویمر، هانس روبرت و دیگران، تاریخ ایران دورۀ صفویان، ترجمۀ یعقوب آژند، تهران: جامی، 1380. 24- ریاضالاسلام، تاریخ روابط ایران و هند در دورۀ صفویه و افشاریه، ترجمۀ محمدباقر آرام و عباسقلی غفاریفرد، تهران: امیرکبیر، 1373. 25- زرّینکوب، عبدالحسین، ارزش میراث صوفیه، تهران: امیرکبیر، 1389. 26- ـــــــــــــــــــــ ، جستجو در تصوف ایران، تهران: امیرکبیر، 1385. 27- ـــــــــــــــــــــ ، در قلمرو وجدان سیری در عقاید ادیان و اساطیر، تهران: علمی، 1369. 28- سبزواری، ملا محمدباقر، روضةالانوار عباسی، تصحیح اسماعیل چنگیزی اردهایی، تهران: میراث مکتوب، 1383. 29- سیوری، راجر، ایران عصر صفوی، ترجمۀ کامبیز عزیزی، تهران: نشر مرکز، 1388. 30- شاردن، ژان، سیاحتنامۀ شاردن، ترجمۀ محمد عباسی، تهران: امیرکبیر، 1338. 31- شریفقمی، محمدکریم،تحفةالعشاق، تصحیح پوراندخت کاشانیراد، تهران: زوّار، 1383. 32- الشیبی، کاملمصطفی، تشیّع و تصوف تا آغاز سدۀ دوازدهم هجری، ترجمۀ علیرضا ذکاوتی قراگوزلو، تهران: امیرکبیر، 1385. 33- شیـرازی، صدرالدین محمد، رسالۀ سه اصل؛ منتخب مثنوی و رباعیات صدرالدین محمد بن ابراهیم شیرازی، بیجا، بیتا. 34- ـــــــــــــــــــــــ ، کسرالاصنام الجاهلیه، تهران: بنیاد حکمت، 1381. 35- شیرازی، محمدمعصوم (معصوم علیشاه)، طرائقالحقائق، تصحیح محمدجعفر محجوب، تهران، 1339. 36- صفتگل، منصور، ساختار نهاد و اندیشۀ دینی در ایران عصر صفوی، تهران: مؤسسۀ خدمات فرهنگی رسا، 1383. 37- فرهانیمنفرد، مهدی، مهاجرت علمای شیعه از جبل عامل به ایران در عصر صفوی، تهران: امیرکبیر، 1375. 38- فلسفی، نصرالله، زندگانی شاه عباس اول، ج1، تهران: دانشگاه تهران، 1347. 39- فیضکاشانی، محمدبنمرتضی، الوافی، مصحح کمال فقیه ایرانی، اصفهان: مرکز تحقیقات علمی و دینی امامامیرالمؤمنین، 1406ق. 40- ـــــــــــــــــــــــــــ ،ترجمهالحقایق، تهران: مدرسۀ عالی شهیدمطهری، 1387. 41- ـــــــــــــــــــــــــــ ، دهرساله، به کوشش رسول جعفریان، اصفهان: مرکز تحقیقات علمی و دینی امام امیرالمؤمنین، 1371. 42- قزوینی، ابوالحسنبنابراهیم، فوائدالصفویه، تصحیح مریم میراحمدی، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1367. 43- قزوینی، ملا عبدالنبی فخرالزمانی، تذکرۀ میخانه، به اهتمام احمد گلچینمعانی، تهران: اقبال، 1367. 44- قمی، محمدطاهربنمحمدحسین، تحفهالاخیار، قم: مدرسۀ الامام امیرالمؤمنین، 1369. 45- کامرانی، جلال، پارسیگویان هندی، مجلۀ دانش، شمارۀ 12، صص 26-23، تهران: 1338. 46- کمپفر، انگلبرت، سفرنامۀ کمپفر، ترجمۀ کیکاوس جهانداری، تهران: خوارزمی، 1363. 47- گلچین معانی، احمد، کاروان هند، ج2، مشهد: آستان قدس رضوی، 1369. 48- گورپنیارلی، عبدالباقی، ملامت و ملامتیان، ترجمۀ توفیق هاشمسبحانی، تهران: روزنه، 1378. 49- لاهیجی، فیاض، دیوان فیاض لاهیجی، تصحیح ابوالحسن پروین پریشانزاده، تهران: علمی و فرهنگی، 1369. 50- مجلسی، محمدباقر، حقالیقین، قم: امام عصر، 1388. 51- مزاوی، میشل، پیدایش دولت صفوی، ترجمۀ یعقوب آژند، تهران: گستره، 1363. 52- موسوی بجنوردی، کاظم، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ذیل حاج بکتاش ولی، تهران: دایرةالمعارف بزرگ اسلامی،1390. 53- موسوی خوانساری، محمدباقر، روضاتالجنات فی احوال العلماء و السادات، ج2، قم: اسماعیلیان، 1391. 54- میراحمدی، مریم، دین و دولت در عصر صفوی، تهران: امیرکبیر، 1369. 55- میرخورد، سید محمدبنمبارک علوی کرمانی، سیر الاولیاء فی محبه الحق جل و علا، به کوشش محمدارشد قریشی، اسلامآباد، 1398ق. 56- نجفی، موسی؛ فقیهحقانی، موسی، تاریخ تحولات سیاسی ایران، تهران: مؤسسۀ مطالعات تاریخ معاصر ایران، 1388. 57- نظامی، تاریخ اولیای چشت، دهلی، 1930م. 58- هدایت، رضاقلیخان، ریاضالعارفین، تصحیح ابوالقاسم رادفر و...، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1385. 59- هینتس، والتر، شاهاسماعیل دوم صفوی، ترجمۀ کیکاووس جهانداری، تهران: علمی و فرهنگی، 1371. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 412 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 392 |