تعداد نشریات | 25 |
تعداد شمارهها | 475 |
تعداد مقالات | 4,927 |
تعداد مشاهده مقاله | 7,250,004 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 4,879,444 |
تبیین تاب آوری مناطق روستایی در برابر مخاطرات طبیعی با تاکید بر سیلاب | ||
مخاطرات محیط طبیعی | ||
مقاله 10، دوره 9، شماره 23 - شماره پیاپی 1، بهار 1399، صفحه 151-172 اصل مقاله (1.99 MB) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22111/jneh.2019.30067.1525 | ||
نویسندگان | ||
مهدی مودودی ارخودی ![]() | ||
1استادیار , عضو هیات علمی گروه جغرافیا دانشگاه بزرگمهر قائنات | ||
2دکتری ژئومورفولوژی، دانشگاه تبریز | ||
3کارشناس ارشد سنجش از دور، دانشگاه تبریز | ||
چکیده | ||
هدف این تحقیق شناسایی عوامل موثر برشگل گیری سیلاب و پهنه بندی خطر وقوع سیل حوضه آبریز قائن به همراه تبیین تاب آوری مناطق روستایی در مواجهه با سیلاب است. رویکرد کلی پژوهش، از نوع پژوهشهای کمی و از نظر شیوه گردآوری داده ها، مبتنی بر داده های کتابخانهای و میدانی میباشد. جامعه آماری شامل 12 روستای حوضه مرکزی شهرستان قائن که در معرض خطر بالای سیلاب قرار دارند، می باشد. نمونه آماری پژوهش، مشتمل بر 10 نفر از متخصصان حوزه مخاطرات طبیعی و 335 نفر از ساکنان روستاهای مورد مطالعه است. جهت توزیع پرسشنامه متخصصان از روش نمونه گیری هدفمند و در دسترس و همچنین برای توزیع پرسشنامه ساکنان، از روش نمونهگیری تصادفی ساده استفاده گردید. در این تحقیق به منظور پهنه بندی روستاهای در معرض خطر سیلاب، از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و تکنیک AHP استفاده شدکه در نتیجه آن معیار شیب زمین با وزن 0.280 مهمترین عامل و معیارهای نقطه تمرکز و ارتفاع هرکدام با وزن های0.224 و0.150 از اصلی ترین عوامل شگل گیری و وقوع سیلاب در محدوده مورد مطالعه قرار گرفتند. همچنین جهت تحلیل دادهها از شاخصهای آمار توصیفی همچون توزیع فراوانی و آزمونهای آماری استنباطی از جمله آزمون تی تک نمونهای، خیدو و کروسکال والیس استفاده شده است. بهطورکلی نتایج نشان میدهد که تاب آوری روستاهای مورد مطالعه در سطح متوسط می باشد. با این حال، تاب آوری روستاها با یکدیگر متفاوت است؛ به طوریکه روستاهای ورزگ در بعد زیرساختی و اجتماعی و روستای علی آباد در بعد اقتصادی داری بیشترین تاب آوری می باشند. همچنین روستاهای علی زنگی و فتح آباد، علی رغم استقرار در منطقه پرخطر دارای کمترین تاب آوری می باشند؛ لذا اتخاذ برنامه های بهبود شرایط اقتصادی از جمله متنوع سازی اقتصاد و همچنین برگزاری کلاس های توانمند سازی اجتماعی برای این دو روستا از اهمیت زیادی برخورداراست. | ||
کلیدواژهها | ||
تاب آوری؛ روستا؛ مخاطرات طبیعی؛ سیلاب. حوضه آبریز مرکزی قائن | ||
مراجع | ||
آزاده، سیدرضا و تقوایی، مسعود (1396)، تحلیل فضایی آسیب پذیری سکونتگاه های شهری و روستایی در برابر مخاطره زلزله مطالعه موردی استان گیلان، مجله تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، شماره 4(3): 84-71. بذر افشان، جواد، طولابی نژاد، مهرشاد و طولابی نژاد، میثم(1397)، تحلیل فضایی تفاوت های تاب آوری در نواحی شهری و روستایی در برابر مخاطرات طبیعی (موردمطالعه: شهرستان پل دختر)، فصلنامه پژوهش های روستایی، دوره 9(1):119-135. برقی، حمید؛ هاشمی، صدیقه و جعفری، نسرین (1396)، سنجش تاب آوری محیطی روستاهای در معرض خطر زلزله مطالعه موردی دهستان معجزات در شهرستان زنجان. مجله پژوهش و برنامه ریزی روستایی، شماره 1: 97-81. پیران، پرویز، اسدی، سعیده و دادگر، نیکو(1396)، بررسی نقش تاب آوری اجتماعی در موفقیت فرایند بازسازی (مطالعه موردی: جوامع روستایی درب آستانه و باباپشمان پس از زلزله سال1385 دشت سیلاخور، استان لرستان)، فصلنامه مسکن و محیط روستا، شماره 57: 87-100 حاجی زاده، فاضل و ایستگلدی، مصطفی (1397)، تحلیلی بر تاب آوری سکونتگاه های روستایی با تاکید بر زلزله مطالعه موردی دهستان حومه شهرستان لامرد. مجله مدیریت مخاطرات محیطی، شماره 1: 83-67. دلاکه حسن، ثمره محسن بیگی، حسین و شاهیوندی، احمد(1396)، سنجش میزان تاب آوری در مناطق شهری اصفهان، جامعه شناسی نهادهای اجتماعی،4(9): 252-227. رکن الدین افتخاری، عبدالرضا؛ موسوی، سید محمد؛ پورطاهری، مهدی و فرج زاده اصل، منوچهر (1393)، تحلیل نقش تنوع معیشتی در تاب آوری خانوارهای روستایی در شرایط خشکسالی مطالعه موردی مناطق در معرض خشکسالی استان اصفهان، مجله پژوهش های روستایی، شماره 5(3): 662-639. رمضان زاده لسبوئی، مهدی؛ بدری، سید علی؛ عسگری، علی؛ سلمانی، محمد و قدیری معصوم، مجتبی (1391)، تاب آوری روستاهای مناطق نمونه گردشگری در حوضه های سیل خیز بر اساس روش تصمیم گیری چند شاخصه مطالعه موردی روستاهای چشمه کیله تنکابن و سردآبرود کلاردشت، مجله برنامه ریزی و توسعه گردشگری، شماره 3(1): 97-78. شایان، محسن؛ پایدار، ابوذر و بازوند، سجاد (1396)، تحلیل تاثیرات ارتقای شاخص های تاب آوری بر پایداری سکونتگاه های روستایی در مقابل سیلاب مورد مطالعه نواحی روستایی شهرستان زرین دشت، مجله مدیریت مخاطرات محیطی، شماره 4: 121-103. صادقلو، طاهره و سجاسی قیداری، حمداله (1393)، اولویت بندی عوامل موثر بر افزایش تاب آوری کشاورزان در برابر مخاطرات طبیعی با تاکید بر خشکسالی، مجله جغرافیا و مخاطرات محیطی، شماره 10: 154-129. صادقلو، طاهره و سجاسی قیداری، حمداله (1393)، بررسی رابطه زیست پذیری سکونتگاه های روستایی بر تاب آوری روستاییان در برابر مخاطرات طبیعی نواحی روستایی دهستان مراوه تپه و پالیزان، دوفصلنامه مدیریت بحران، شماره 6: 44-37. صالحی اسماعیل، آقابابایی محمدتقی، سرمدی هاج، فرزادبهتاش محمدرضا (1390)، بررسی میزان تابآوری محیطی با استفاده از مدل شبکه علیت، مجله محیط شناسی، شماره 59:112-99. فرزادبهتاش محمدرضا، کی نژاد محمدعلی، پیربابایی محمدتقی، عسگری علی (1392)، ارزیابی و تحلیل ابعاد و مؤلفههای تابآوری کلانشهر تبریز، مجله هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، شماره 3: 42-33. نوری، سید هدایت اله و سپهوند، فرخنده (1395)، تحلیل تاب آوری سکونتگاه های روستایی در برابر مخاطرات طبیعی با تاکید بر زلزله مورد مطالعه دهستان شیروان شهرستان بروجرد، مجله پژوهش های روستایی، شماره 2: 285-275. Amaratunga D, Haigh, R, (2011), Post-Disaster Reconstruction of the Built Environment Building for Resilience, Wiley-Blackwell, U.K. Arouri, M., Nguyen, C., & Youssef, A. B. (2015). Natural disasters, household welfare, and resilience: evidence from rural Vietnam. World Development, 70,pp: 59-77. Chelleri, L., Kunath, A., Minucci, G., Olazabal, M., Waters, J. J. & Yumalogava, L. (2012).Multidisciplinary perspectives on urban resilience. BC3, Basque Centre for Climate Change. Chia Sui, H. (2011). Resilience in Space: An experimental analysis of Resilience in urban flood management in the Taipei Basin. (Doctora), Lund University, pp:1-47 Colten, C. E., Kates, R. W., & Laska, S. B. (2008). Community resilience: Lessons from New Orleans and Hurricane Katrina. Community and Regional Resilience Initiative (CARRI) Research Report, 3. Davis, I., & Izadkhah, Y. O. (2006), Building resilient urban communities. Open House International, 31(1),pp: 11-21. Folke, C., Carpenter, S. R., Walker, B., Scheffer, M., Chapin, T., & Rockström, J. (2010). Resilience Thinking: Integrating Resilience, Adaptability, and Transformability. Ecology and Society, 15(4), pp:1-9 Gaillard, (2007), "Resilience of traditional societies in facing natural Hazards", Disaster Prevention and Management, Vol. 16 Issus: 4, pp:522 –544. Normandin J.-M, Therrien M.-C, Tanguay G.A, (2011), City strength in times of turbulence: strategic resilience indicators, Urban Affairs Association 41st Conference, New Orleans. Pisano, U. (2012). Resilience and sustainable development: Theory of resilience, systems thinking, and adaptive governance. European Sustainable Development Network (ESDN) Quarterly Report, pp: 26, 50 Wang, S., Kang, S., Zhang, L., & Li, F. (2008). Modeling hydrological response to different land‐use and climate change scenarios in the Zamu River basin of northwest China. Hydrological Processes: An International Journal, 22(14), 2502-2510. World, B(2013). Building Urban Resilience: Principles, tools, and practice. Washington, D.C: World Bank Yoon, D(2013). Assessment of social vulnerability to natural disasters: a comparative study. Natural Hazards, 63(2), pp: 823-843. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 749 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 911 |