اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 498 |
| تعداد مقالات | 5,187 |
| تعداد مشاهده مقاله | 7,494,095 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 5,061,640 |
تحلیلی بر تأثیرات مخاطرات محیطی (خشکسالی) بر پایداری معیشت روستاییان مطالعۀ موردی: روستاهای شهرستان قائنات | ||
| فصلنامه جغرافیا و توسعه | ||
| مقاله 10، دوره 18، شماره 58، بهار 1399، صفحه 175-202 اصل مقاله (1.45 MB) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22111/gdij.2020.5367 | ||
| نویسندگان | ||
عبدالمجید احمدی  1؛ سوران منوچهری2
| ||
| 1استادیار ژئومورفولوژی گروه جغرافیای دانشگاه بزرگمهر قائنات، قائن، خراسان جنوبی، ایران | ||
| 2دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌‌ریزی روستایی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران | ||
| چکیده | ||
| پژوهش کاربردی حاضر با روشی توصیفی – تحلیلی، دیدی فضایی و با رویکردی کمی-کیفی انجام و داده‌های مورد نیاز آن از میان 320 سرپرست خانوار روستایی که با فرمول کوکران از حجم جامعه‌ای به میزان 17713 خانوار به روش تصادفی طبقه‌ای انتخاب شدند، جمع-آوری شده است تا بدین ترتیب؛ اثرات تداوم مخاطره خشکسالی بر وضعیت پایداری معیشت روستاییان شهرستان قائن مشخص گردد. تجزیه و تحلیل داده‌ها با بهره‌گیری از آزمون‌های آمار استنباطی(رتبه‌ای فریدمن، t تک‌نمونه‌ای، همبستگی اسپیرمن) و ابزارهای تحلیل و پهنهبندی فضایی در محیط Arc Gis(لکه‌های داغ، خود همبستگی موران، درونیابی)، نشان دادند که تدوام خشکسالی و بحران کمبود آب ناشی از آن از یک سو با کاهش میزان دارایی‌های معیشتی(میانگین دارایی‌های مالی؛2.08؛ طبیعی:2.25؛ انسانی:2.28؛ فیزیکی:2.39؛ اجتماعی:2.56) و از سویی دیگر به دلیل فقدان و تضعیف نهادهای تحول‌زا، ساختار و مدیریت ناکارآمد محلی و دولتی، اتخاذ استراتژی-های منفی مانند مهاجرت و فروش دارایی‌ها، فقدان سطح مطلوب تابآوری(میانگین برابر 2.29) جهت مقابله و سازگاری و در نهایت؛ ایجاد پیامدهای منفی همچون: گسترش فقر و محرومیت، آسیبپذیری معیشت و شکل‌گیری مشاغل و درآمد ناپایدار و ناکافی، موجب آسیبپذیری و ناپایداری شدید در وضعیت معیشتی روستاییان منطقه شدهاست. در این میان، بیشتر مساحت و تعداد روستاهای منطقه در طبقه کاهش زیاد میزان سرمایه‌های معیشتی و میزان تابآوری بسیار اندک و با الگوی تصادفی توزیع یافته‌اند. در نهایت، نتایج آزمون همبستگی نیز، نشان داد که سه متغیر، میزان جمعیت(با شدت همبستگی:0.392)، میزان تنوع منابع درآمدی(با شدت همبستگی:0.297) و میزان حمایت‌های دولتی(با شدت همبستگی:0.197) با ارتباط معنی‌دار از نوع مثبت و مستقیم، تعیینکنندهترین عوامل در میزان تفاوت فضایی و ناپایداری معیشتی روستاییان بواسطه اثرپذیری از تداوم مخاطره خشکسالی می‌باشند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| معیشت پایدار روستایی؛ تابآوری؛ قائنات؛ خشکسالی | ||
| مراجع | ||
|
- ابراهیم‌‌زاده، عیسی؛ مرتضی اسمعیل‌‌نژاد (1396). پناهندگان اقلیمی چالش آینده تحولات منطقه‌‌ای (مطالعه موردی: خراسان جنوبی)، فصلنامه جغرافیا و توسعه. سال پانزدهم. شماره 48. صفحات 18-1. - الوانکار، سیدرضا؛ فرزانه نظری؛ ابراهیم فتاحی (1395). تأثیر تغییر اقلیم بر شدت و دوره بازگشت خشکسالی‌‌های ایران،نشریه تحلیل فضایی‌مخاطرات محیطی. سال دوم. شماره 2. صفحات 99-20. - آشتاب، عاطفه؛ مریم شریف‌‌زاده (1396). آسیبپذیری معیشت کشاورزان بر اثر پدیده خشکسالی: مورد مطالعه شهرستان هیرمند، علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران. سال اول. شماره 13. صفحات 88-75. - برقی، حمید؛ جواد بذرافشان؛ محسن شایان (1397). تحلیل و شناسایی پیامدهای خشکسالی بر ساکنین مناطق روستایی (مطالعه موردی: روستای چقای شهرستان فریدونشهر)، فصلنامه مخاطرات محیطی. سال هفتم. شماره 15. صفحات 160-141. - بستانی، علیرضا؛ بهرام نجف‌‌پور؛ خدیجه جوانی (1395). تحلیلی بر اثرات خشکسالی در ناپایداری سکونتگاه‌‌های روستایی شهرستان داراب، فصلنامه برنامه‌‌ریزی منطقه‌‌ای. سال ششم. شماره 21. صفحات 166-155. - جمعه‌‌پور، محمد؛ شهرزاد طهماسبی‌تهرانی(1392). تبیین میزان زیست‌‌پذیری و کیفیت زندگی در روستاهای پیرامون شهری (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان شهریار)، فصلنامه برنامه‌‌ریزی کالبدی- فضایی. سال اول. شماره 3. صفحات 60-49. - حکیم‌دوست، سیدیاسر؛ شاه‌‌بختی رستمی؛ محمود مرادی؛ عبدالحمید نظری (1395). تحلیل فضایی پهنه‌‌های خطرپذیر زیستی و فعالیتی سکونتگاه‌‌های روستایی مناطق‌مرزی، مطالعه موردی:سکونتگاه‌‌های روستایی شهرستان هیرمند. فصلنامه سپهر. سال 25. شماره 99. صفحات 92-71. - خراسانی، محمدامین؛ محمدرضا رضوانی؛ محمد مولایی قلیچی (1394). تحلیل تأثیر متغیرهای فردی بر ادراک از زیست‌‌پذیری در روستاهای پیرامون شهر، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌‌ای. سال دوم. شماره 13. صفحات 181-159. - خزانه‌‌داری، لیلا؛ فاطمه زابل‌عباسی؛ شهرزاد قندهاری؛ منصور کوهی؛ شراره ملبوسی (1388). دورنمایی از وضعیت خشکسالی ایران طی سی سال آینده، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌‌ای. سال دوم. شماره 12. صفحات 98-84. - داداشپور، هاشم؛ زینب عادلی (1394). سنجش ظرفیتهای تابآوری در مجموعه شهری قزوین، دو فصلنامه علمی و پژوهشی مدیریت بحران. سال چهارم. شماره 8. صفحات 84-73. - زیاری، کرامت‌الله؛ مصطفی حسینی (1395). ارزیابی ارتباط بین زیست‌‌پذیری و تابآوری در محلات کلانشهر مشهد. پژوهشنامه خراسان بزرگ. سال هفتم. شماره 23. صفحات 25-11. - صادقلو، طاهره؛ حمدالله سجاسی‌قیداری (1393). بررسی رابطه زیست‌‌پذیری سکونتگاه‌‌های روستایی بر تابآوری روستاییان در برابر مخاطرات طبیعی نواحی روستایی دهستان مراوه‌تپه و پالیزان، دو فصلنامه مدیریت بحران. سال دوم. شماره 6. صفحات 44-37. - صائمی‌‌پور، حسین؛ مهدی قربانی؛ آرش ملکیان؛ مهدی رمضان‌زاده‌لسبویی (1397). سنجش و ارزیابی تابآوری ذینفعان محلی در مواجه با خشکسالی (منطقه مورد مطالعه: روستای نردین، شهرستان میامی، استان سمنان)، نشریه علمی پژوهشی مرتع. سال اول. شماره 12 . صفحات 72-62. - رضیئی، طیب (1394). بررسی ویژگی‌‌های خشکسالی در منطقه خشک و نیمه‌خشک ایران، فصلنامه مهندسی و مدیریت‌آبخیز. سال‌چهارم.شماره7.صفحات378-363. - فرج‌زاده، منوچهر؛ کلثوم احمدیان (1393). تحلیل زمانی و مکانی خشکسالی با استفاده از شاخص spi در ایران. مجله مخاطرات محیط طبیعی. سال سوم. شماره 4. صفحات 16-1. - فنی، زهره؛ حسین‌علی خلیل‌‌اللهی؛ ژیلا سجادی؛ محمود فال‌سلیمان (1395). تحلیل و پیامدهای خشکسالی در استان خراسان جنوبی و شهر بیرجند، فصلنامۀ برنامه‌‌ریزی و آمایش فضا. سال دوم. شماره 4. صفحات 200-175. - فینی، ام‌‌السلمه؛ بهلول علیجانی (1393). تحلیل فضایی خشکسالی‌‌های بلندمدت ایران، پژوهش‌‌های جغرافیای طبیعی. سال سوم. شماره 45. صفحات 12-1. - محتشمی، علی؛صادق مودی؛ مهدی ناصری (1394). ارزیابی تأثیرات خشسالی بر شوری منابع آب زیرزمینی (مطالعه موردی: دشت قائن خراسان جنوبی). اولین همایش ملی کیفیت منابع آب و توسعۀ پایدار. دانشگاه اراک. - سازمان هواشناسی کشور (مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران). (1396). گزارش وضعیت خشکسالی هواشناسی کشور در سال زراعی 96-95. برگرفته شده در تاریخ 20 خرداد 1398 شده از : - Anderson, J. R,(2001).Risk Management in Rural Development. The World Bank Work in Progress Rural Development Family. At:
http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download? doi=10.1.1. 196.8987&rep=rep1&type=pdf.
- Assan, J (2014). Livelihood Diversification and Sustainability of Rural Non-Farm Enterprises in Ghana. Journal of Management and Sustainability. 40(4). PP.1-12.
- Belcher, B., Bastide, F., Castella, J.C.,& Boissiere, M.(2013). Development of a village-level livelihood monitoring tool: a case-study in Viengkham District, Lao PDR. International Forestry Review .15(1). PP.48-59.
- Bhattacharjee, K., & Behera, B(2018).Determinants of Household Vulnerability and Adaptation to Floods: Empirical Evidence from the Indian State of West Bengal. International Journal of Disaster Risk Reduction.3(6).PP.758-769.
- Borsekova, K., Nijkamp, P.,& Guevara, P (2018). Urban resilience patterns after an external shock: an exploratory study. International Journal of Disaster Risk Reduction. 31(6). PP. 381-392.
- Buck, L., Milder, J.C, Gavin, T.,& Mukherjee, I (2006). Understanding Ecoagriculture: A Framework for Measuring Landscape Performance, Ecoagriculture Discussion .No.2, Department of Natural Resources Cornell University, Ithaca, NY. At: https://ecoagriculture.org /wp-content/uploads/ 2006/12/Discussion-Paper-Understanding-Ecoagriculture-A-Framework-for-Measuring-Landscape-Performance.pdf.
- Christensen, I., & Pozarny, P (2008). Socio-Economic and Livelihood Analysis in Investment Planning, FAO Policy Learning Programme. Socio-Economic & Livelihood Module 3: Investment and Resource Mobilization. At:
http://www.fao.org/docs/up/easypol/581/3-7-social%20analysis %20session_167en.pdf.
- Colomboa, E., Romeoa, F., Mattaroloa, L., Jacopo, B.,& Morazzo, M.(2018).An impact evaluation framework based on sustainable livelihoods for energy development projects: an application to Ethiopia. Energy Research & Social Science. 39(4). PP.78-92.
- Edward, B., Gray, M., & Hunter, B.(2015). The Impact of Drought on Mental Health in Rural and Regional Australia.Social Indicators Research. 121(1). PP.177-194.- Ellis, F., & Allison, E (2004). Livelihood diversification and natural resource access, food and agriculture organization of the united nations Livelihood Support Programme (LSP). Overseas Development Group University of East Anglia UK.
- Ellis, F (1999). Rural livelihood diversity in developing countries: evidence and policy implications. Natural Resource Perspectives. 40(9). PP.1-10.
- Fouracre, P., Limited, TRL.(2001).Transport and sustainable rural livelihoods, rural transport knowledge base, Rural Travel and Transport Program, at: https://www.ssatp.org/sites/ssatp /files /publications /HTML/rural_transport /knowledge_ base /English/Module %205/5_3a%20 Sustainable %20Livelihoods.pdf.
- Gautier, D., Denis, D.,& Locatelli, B(2016).Impacts of drought and responses of rural populations in West Africa: a systematic review.jornal of climate change.7(5). PP.666–681.
- Gough, M (2015). Reconciling Livability and Sustainability: Conceptual and Practical Implications for Planning. Journal of Planning Education and Research. 35(2). PP.145-160.
- Gutiérrez ,A., Paula., A.,Engle, N., Nys, E.D., Molejón, C.,& Sávio Martins,E.(2014). Drought preparedness in Brazil. Weather and Climate Extremes .3(2). PP.95-106.
- Hu , Q.,& He, X.(2018). An Integrated Approach to Evaluate Urban Adaptive Capacity to Climate Change. Journal of Sustainability .10(4). PP.1-17.
- Huang, X., Huang, X., Hea, Y., Yang, X.(2017). Assessment of livelihood vulnerability of land-lost farmers in urban fringes: A case study :Xi'an, China. Habitat International. 59(40). PP.1-9.
- IFAD (2010). Climate change: building the resilience of poor rural communities, at:
https://www .preventionweb.net/files/13169-e1.pdf.
- Kiem, A. S.,& Austin, E. K (2016). Drought and the future of rural communities: Opportunities and challenges for climate change adaptation in regional Victoria, Australia. Global Environmental Change. 23(5). PP.1307-1316.
- Kiem, AS., Askew, LE., Sherval, M., Verdon-Kidd, D.C., Clifton, C., Austin, E., McGuirk, P.M.و & Berry, H.( 2010). Drought and the future of rural communities: Drought impacts and adaptation in regional Victoria, Australia. National Climate Change Adaptation Research Facility, Gold Coast, 150 PP. at: https://ro.uow.edu.au/sspapers/2247/.
- Kuipers, R., & Lam, L. M.(2019). International Journal of Disaster Risk Reduction Resilience and disaster governance: Some insights from the 2015 Nepal earthquake. International Journal of Disaster Risk Reduction. 23(7). PP.321-331.
- Kontokosta, C. E., & Malik ,A (2018). The Resilience to Emergencies and Disasters Index: Applying big data to benchmark and validate neighborhood resilience capacity. Sustainable Cities and Society. 36(6). PP.272-285.
- Marschke, M. J, & Berkes, F.(2006).Exploring strategies that build livelihood resilience: a case from Cambodia. Ecology and Society. 11(1). PP.22- 42.
- Mauriz, L, Fonseca , J. A ., Forgaci , C & Björling, N (2017). The livability of spaces: performance and/or resilience? reflections on the effects of spatial heterogeneity in transport and energy systems and the implications on urban environmental quality. International Journal of Sustainable Built Environment . 6(1). PP.1-8.
- Moghim, S.,& Garna, R. K.(2019). Countries' classification by environmental resilience.Journal of Environmental Management .230(29). pp 345–354.
- Morse,S., & Nora, M.N.(2013). The Theory Behind the Sustainable Livelihood Approach. In: Sustainable Livelihood Approach. Springer, Dordrecht Publisher: Springer Netherlands.
- Naveen, S., Cynthia, B, & Byjesh, K (2014).Vulnerability and policy relevance to drought in the semi-arid tropics of Asia – A retrospective analysis .Weather and Climate Extremes.3(2).pp 54–61.
- Qiu, X., Xueting, Y., Fang, Y., Xu, Y.,& Zhu, F.(2018). Impacts of snow disaster on rural livelihoods in southern Tibet-Qinghai Plateau, International Journal of Disaster Risk Reduction. 31(6). PP.143-152.- Sadeka, S., Reza, M., Suhaimi, M.M., & Kabir Sarkar,S.u (2013). Livelihood Vulnerability due to Disaster: Strategies for Building Disaster Resilient Livelihood. International Conference on Agricultural, Environment and Biological Sciences (ICAEBS'2013) Dec. 17-18, 2013 Pattaya (Thailand) . PP.95-101.
- Shiferawa, B., Tesfaye, K., Kassie, M., Abate, T., & Menkir, A.(2014).Managing vulnerability to drought and enhancing livelihood resilience in sub-Saharan Africa: Technological, institutional and policy options.Weather and Climate Extremes .3(2). PP.67-79.
- Solesbury, W. (2003). Sustainable Livelihoods a Case Study of the Evolution of DFID Policy, London, Oversea.at:
https://www.odi.org/sites/odi.org.uk/files/odi-assets/publications-opinion-files/172.pdf.
- Sorre, A. M., Kurgat, A., Musebe, R.,& Sorre, B.(2017). Adaptive Capacity to Climate Change among Smallholder Farmers’ in Busia County, Kenya .Journal of Agriculture and Veterinary Science. 10(9). PP.40-48.
- Stepen, M., & Nora, M.N.(2013). The Theory Behind the Sustainable Livelihood Approach. In: Sustainable Livelihood Approach. Springer. Dordrecht. Publisher: Springer Netherlands.
- Sua ,M. M., Wallb, G., Wangc,Y.,& Jin, M.(2019). Livelihood sustainability in a rural tourism destination - Hetu Town, Anhui Province, China. Tourism Management. 71(37). PP.272-281.
- Tanner, T., Lewis ,D., Wrathall, D., & Bronen, R.(2015).Livelihood resilience in the face of climate change. Nature Climate Change.5(2). PP.23-26. - Udmale, P., Ichikawa, Y., Manandhar, S., Ishidaira, H., & Kiem, A (2014). Farmers' perception of drought impacts, local adaptation and administrative mitigation measures in Maharashtra State. India,International Journal of Disaster Risk Reduction. 10(3). PP. 250-269.
- Udmale, P., Ichikawa, Y., Manandhar, S., Ishidaira, H., Kiem, A. S, Shaowei, N., & Panda, S.N.(2015). how did the 2012 drought affect rural livelihoods in vulnerable areas? Empirical evidence from India. International Journal of Disaster Risk Reduction. 13(3). PP.454-469. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 94 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 151 |
||
