اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 488 |
| تعداد مقالات | 5,068 |
| تعداد مشاهده مقاله | 7,370,652 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 4,966,131 |
ارزیابی کیفی طراحی عناصر اصلی ساخت فضایی شهرها در شهرهای ایرانی-اسلامی (مورد شناسی: کلان‌شهر تبریز) | ||
| فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری- منطقه ای | ||
| دوره 10، شماره 35، تابستان 1399، صفحه 27-48 اصل مقاله (2.19 MB) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22111/gaij.2020.5392 | ||
| نویسندگان | ||
| محمود محمودی‌نژادی1؛ بختیار عزت‌پناه* 2؛ کریم حسین‌زاده دلیر3 | ||
| 1دانشجوی دکتری تخصصی جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران | ||
| 2استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران | ||
| 3استاد گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران | ||
| چکیده | ||
| شهرها بزرگ‌ترین مظاهر تمدن بشر بوده که در طول تاریخ همواره از عوامل متعددی چون دین و مذهب متأثر شده‌اند. در این میان دین اسلام از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده؛ چرا‌که اساساً در شهر نمود یافته و توسعۀ آن نیز از‌طریق توسعه و ساخت شهرها بوده‌است. گسترش اسلام به سوی ایران و ادغام فرهنگ و معماری ایرانی با اصول اسلامی منجر به شکل‌گیری نوع خاصی از شهرسازی و معماری با عنوان «شهرسازی و معماری ایرانی-اسلامی» شد که بر پایه‌های مستحکمی بنا شده‌بود. امروزه شاهد کمرنگ‌شدن این سنت‌ها بوده و شهرها با فاصله‌گیری از معیارهای مثبت پیشین، شکل، فرم و عملکرد اصلی‌شان را از دست می‌دهند. این پژوهش با هدف ارزیابی روند تحولات کالبدی و کیفیت طراحی عناصر ساخت اصلی شهر ایرانی-اسلامی و رتبه‌بندی آن‌ها در شهر تبریز صورت گرفته‌است. پژوهش حاضر برحسب هدف، کاربردی و ازلحاظ ماهیت، توصیفی-تحلیلی است. روش جمع‌آوری داده‌ها نیز مبتنی‌بر روش‌های اسنادی و پیمایشی است. بدین‌ترتیب، داده‌های تحقیق از دو گروه جامعة آماری (28 نفر از مدیران و کارشناسان و نخبگان امور شهری) جمع‌آوری شد. برای شناسایی و تحلیل شاخص‌های کیفی طراحی شهرسازی ایرانی-اسلامی از مدل فرایند تحلیل شبکه‌ای (ANP) و نرم‌افزار Super Decision استفاده شده‌است. بر پایة نتایج به‌دست‌آمده، زیرمعیارهای زیبایی بصری، هویت و حس تعلق، کارآیی، ارزش‌های معمارانه و خوانایی به‌ترتیب با وزن نهایی 0.649، 0.489، 0.357، 0.278 و 0.263 دارای بیشترین وزن نهایی هستند. همچنین با مقایسۀ میزان ارجحیت معیارهای اصلی به این نتیجه رسیدیم که معیار عملکرد با وزن 0.730 بیشترین وزن و سپس معیار فرم با 0.188 در ردۀ دوم و معیار معنا با ضریب 0.080 در رتبۀ آخر قرار دارد. نتایج محاسبات حاکی از آن است که سطح شاخص‌های کیفیت محیط همانند زیبایی بصری در بُعد فرم، کارایی، خلوت، دسترسی، فضای سبز و تنوع در بُعد عملکرد و امنیت، آسایش و خوانایی در بُعد معنا ارتقا یافته، اما شاخص‌های دیگری همانند ارزش‌های معمارانه و مقیاس انسانی در بُعد فرم و تعاملات اجتماعی، مشارکت و سرزندگی در بُعد عملکرد و هویت و حس‌تعلق و خودنمایی و دنجی‌بودن محیط در بُعد معنا تضعیف شده‌اند. درنهایت و پس از وزن‌دهی چک‌لیست‌های دودویی طراحی شهری، وزن نهایی عناصر اصلی شهرسازی ایرانی-اسلامی تبریز به‌لحاظ کیفیت محیط براساس مدل تحلیل شبکه‌ای ارائه شد که براساس نتایج آن، عناصر باغ‌ها، مدارس دینی، بازار و ارگ به‌ترتیب با وزن‌های 0.065، 0.046، 0.043 و 0.037 در رتبه‌های اول تا چهارم قرار دارند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| شهر ایرانی-اسلامی؛ شاخص‌های کیفیت محیط؛ مدل فرایند تحلیل شبکه‌ای (ANP)؛ شهر تبریز | ||
| مراجع | ||
|
افشار نادری، کامران. (1375). مشترکات شهرسازی جهان اسلام. فصلنامۀ مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری (آبادی)، شمارۀ 22، صص53-46. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=71161
ایازی، سید علی‌نقی. (1387). تبیین اندیشۀ اسلامی پیرامون شهر و شهرنشینی با تأکید بر متون دینی، نخستین همایش آرمان‌شهر اسلامی، اصفهان: دانشگاه اصفهان، صص121-103. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=188058
برزگر، محمدرضا. (1382). شهرسازی و ساخت اصلی شهر، شیراز: انتشارات کوشامهر. پاکزاد، جهانشاه. (1389). مبانی نظری و فرایند طراحی شهری. تهران: انتشارات شهیدی. تقی‌زاده، محمد. (1392). الگو، مبانی، ارکان، صفات و اصول شهر اسلامی، نشریۀ فیروزۀ اسلام، سال اول، شمارۀ 1، تهران، صص80-63. https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1138042
تقی‌زاده، محمد. (1389). تفکر توحیدی و سازمان فضایی شهر در تمدن اسلامی، کتاب ماه هنر، شمارۀ 194، صص79-66. https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/608896
حکیم، بسیم‌سلیم. (1381). شهرهای عربی اسلامی، اصول شهرسازی و ساختمانی، ترجمۀ محمدحسین ملک‌احمدی و عارف اقوامی‌مقدم. انتشارات طبع و نشر، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. خدایی، زهرا؛ تقوایی، علی‌اکبر. (1390). شخصیت‌شناسی شهر اسلامی با تأکید بر ابعاد کالبدی شهر اسلامی، فصلنامۀ معماری و شهرسازی آرمان شهر، شمارۀ 2، صص113-103. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=187834
جوادی، شفیع( 1350 )؛ تبریز و پیرامون، تبریز، انتشارات چهر. دانش، جابر. (1390). مبانی شکل‌گیری و اصول سازمان‌یابی شهر اسلامی، مجلۀ شهر ایرانی- اسلامی، سال اول، شمارۀ یکم، پژوهشکدۀ فرهنگ و هنر، تهران. صص31-15. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=118448
زبردست، اسفندیار. (1389). کاربرد فرایند تحلیل شبکه‌ای ANP در برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، نشریۀ هنرهای زیبا، دانشکدۀ هنر دانشگاه تهران، شمارۀ 41، صص 79-90. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=182890
شکرانی، رضا. (1387). مهندسی فرهنگ اسلامی در مؤلفه‌ها و ویژگی‌های شهرسازی، نخستین همایش آرمان‌شهر اسلامی، اصفهان، دانشگاه اصفهان، صص205-159. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=188059
شماعی، علی؛ احمد‌پور، احمد. (1384). بهسازی و نوسازی شهری از دیدگاه علم جغرافیا. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. صفامنش، کامران، یعقوب رشتچیان و بهروز منادیزاده.( 1376). ساختار کالبدی شهر تبریز و تحولات آن در دو سده اخیر. فصلنامه فرهنگی و اجتماعی گفتگو، 18، صص53-33. http://ensani.ir/fa/article/215085
عزت‌پناه، بختیار. (1388). نقش قدرت در ساختار فضایی شهرها (نمونۀ موردی: شهر سنندج). رسالۀ دکترای جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، استاد راهنما: محمد‌باقر قالیباف، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران. قطبی، علی‌اکبر. (1387). مفهوم هویت و معماری امروز ایران. آیینۀ خیال، شمارۀ 10، صص87-83. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=163022
کریمیان، حسن. (1389). نمادهای فرهنگی در مناظر شهری: بیان معنا، حس هویت و آرامش روحی، پژوهش های جغرافیای انسانی، شماره 74 ، صص132-119. http://ensani.ir/fa/article/260921 کیانی، اکبر؛ سالاری سردری، فرضعلی. (1391). امکان‌سنجی و اولویت‌بندی گردشگری شهرستان کنگان با استفاده از تکنیک SWOT و مدل ANPبا تأکید بر گردشگری صنعتی پارس جنوبی، مجلۀ جغرافیا و توسعۀ ناحیه‌ای، دانشگاه فردوسی مشهد، شمارۀ 18 بهار، صص 147-178. http://ensani.ir/fa/article/315016
گلکار، کورش. (1380). مؤلفه‌های سازندۀ کیفیت طراحی شهری. فصلنامۀ صفه، تهران، سال یازدهم، شمارۀ 32، صص65-38. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=33257
لاندبرگ، دانلد. (1383). اقتصاد گردشگری، ترجمۀ محمدرضا فرزین، تهران، انتشارات شرکت چاپ و نشر بازرگانی. جمال محمدی، طاهر پریزادی. (1389). به‌کارگیری رهیافت تجدید حیات شهری در نواحی مرکزی– تاریخی دچار افت شهری، نمونۀ موردی: ناحیۀ مرکزی– تاریخی شهر قزوین، جغرافیا (فصلنامۀ علمی– پژوهشی انجمن جغرافیای ایران)، دورۀ جدید، سال هشتم، شمارۀ 27، صص179-159. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=118669
منصوری، سید امیر، محمدزاده شبنم. (1396). تحولات سازمان فضایی شهر تبریز از اوایل اسلام تا دوره قاجار، فصلنامه باغ نظر، سال چهاردهم/ شماره 51، صص32-21. http://www.bagh-sj.com/article_49425.html
مهدوی‌نژاد، محمدجواد؛ بمانیان، محمدرضا؛ خواکسار، ندا. (1389). هویت معماری، تبیین معنای هویت در دورۀ پیشامدرن، مدرن و فرامدرن، نشریۀ هویت شهر، سال پنجم، شمارۀ 7، صص122-113. https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?id=127098
یزدانی، محمدحسین، پوراحمد، احمد. (1386). تأثیر مدرنیسم بر تحولات کالبدی شهرهای ایرانی- اسلامی (نمونه: تبریز). فصلنامۀ تحقیقات جغرافیایی، شمارۀ 84، صص52-29. Ertay, T., Ruan, D., Tuzkaya, U.R., 2006, Integrating Data Envelopment Analysis and Analytic Hierarchy for the Facility Desighn in Manufacturing Systems, Information Science, Volume 176, pp 237-262.
Jacobs, Jane (1961), The Death and Life of the Great American Cities, London, Jonathan Cape.
LPAC (London Planning Advisory Committee) (1993), London’s Urban Environmental Quality, Tibbalds Colbourne Karaski Williams Monro, Remford.
Lee, L.W., Kim, S.H., 2000, Using Analytic Network Process and Goal Programming for Interdipendent Information System Project Selection, Computers and Operation Research, Volume 27, pp. 367-382
Southworth, M. (1996), Theory and Practice Planning for Quality, London, HMSO.
Trancik, R. (1986), Finding Lost Spaces; Theory of Urban Design, NewYork, Van Nostrand Reinhold. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 176 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 205 |
||
