تعداد نشریات | 27 |
تعداد شمارهها | 556 |
تعداد مقالات | 5,734 |
تعداد مشاهده مقاله | 8,018,290 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 5,389,863 |
«بدل بلاغی» بستری برای آفرینش طنز در غزلیات حافظ | ||
پژوهشنامه ادب غنایی | ||
دوره 18، شماره 35، مهر 1399، صفحه 47-64 اصل مقاله (411.36 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22111/jllr.2020.5577 | ||
نویسندگان | ||
علی حیدری ![]() | ||
1استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه لرستان | ||
2دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه لرستان | ||
چکیده | ||
طنز ملیح یکی از ویژگیهای شعر حافظ است. حافظ علاوه بر روشهای مرسوم، از «بدل بلاغی» (جانشینکردن واژگان) برای آفرینش طنز بهره برده است. در مقالۀ حاضر با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی شکلگیری طنز با کمک بدل بلاغی، در دیوان حافظ، پرداخته شده تا نشان داده شود که حافظ چرا و چگونه از این شگرد برای طنزآفرینی استفاده کرده است. به نظر میرسد که با تشریح این شیوه، میتوان الگویی تازه برای ایجاد طنز به دست داد. او برای آفرینش طنز، مفاهیم را حداقل به چهار طریق جایگزین یکدیگر میکند: 1- واژگانی را که به علت کاربرد در حوزه شرع و عرفان، معنای اصطلاحی و نمادین یافتهاند، با معانی عادی و اولیۀ آنها جایگزین میکند. 2- صفات منفی را جانشین چهرههای مقدس در شرع و عرفان میکند. 3- واژگان را با مفاهیم متضاد؛ و چهرههای نمادین را با شخصیتهای مقابلشان جایگزین؛ و نوعی تساوی میان چهرهها و واژگان متضاد ایجاد میکند. 4- مشبهبه را جانشین مشبه در مصراع نخست میکند و نوعی استعاره میآفریند که لفظ مستعار علاوهبر معنای استعاری، دلالت اصلی و اولیۀ خود را نیز حفظ میکند. | ||
کلیدواژهها | ||
بدل بلاغی؛ حافظ؛ طنز | ||
مراجع | ||
۱-قرآن مجید، ترجمۀ مهدی الهی قمشهای، قم: فاطمهالزهرا، 1386. ۲-ابن منظور، محمدبن مکرم، لسانالعرب، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی، 1996. ۳-اردلانی، شمسالحاجیه، «جلوههای آیرونی در شعر حافظ»، پژوهشنامۀ نقد ادبی و بلاغت، بهار و تابستان، سال 5، شمارۀ1، صص 188-171، 1395. ۴-استعلامی، محمد، درس حافظ، چاپ دوم، تهران: سخن، 1383. ۵-انوری، حسن، «ساختار طنز ادبی و نمونههایی از طنز در نظم و نثر فارسی»، فردوسی، شمارۀ 52و 53، صص20-22، 1386. ۶-بهزادی اندوهجردی، حسین، طنز و طنز پردازی در ایران، چاپ اول، تهران: صدوق، 1378. جلالیان، عبدالحسین، شرح جلالی بر حافظ، تهران: یزدان، 1379. ۷-چناری، عبدالامیر، «طنز در شعر حافظ»، شناخت، بهار و تابستان 1384، شمارۀ 45و46، صص52-39، 1384. ۸-حافظ، شمسالدین محمد، دیوان، به اهتمام محمد قزوینی و دکتر قاسم غنی، چاپ اول، تهران: سروش، 1391. ۹-حسنی جلیلیان، محمدرضا، «هنر بیان رندانۀ حافظ»، پژوهشهای ادب عرفانی گوهر گویا، سال هشتم، شمارۀ دوم، پیاپی27، پاییز و زمستان، صص70-49، 1393. ۱۰-خرمشاهی، بهاءالدین، «تأملی انتقادی بر مقالۀ استاد شفیعی کدکنی» بخش اول، حافظ. شمارۀ21، صص 89-87.، 1384. ۱۱-____________، بخش دوم، حافظ، شمارۀ22، صص 74-72، 1384. ۱۲-___________ ، بخش سوم، حافظ، شمارۀ 23، صص74-73، 1384. ۱۳- دهخدا، علی اکبر، لغتنامه، چاپ دوم، تهران: دانشگاه تهران، 1377. ۱۴-سودی بوسنوی، محمد، شرح سودی بر حافظ، ترجمۀ عصمت ستارزاده، چاپ اول، ارومیه: انزلی، 1362. ۱۵-شفیعی کدکنی، محمدرضا، «طنز حافظ»، حافظ، شمارۀ 19، صص 42-39، 1384. ۱۶-فاضلی، فیروز؛ پژهان، هدی، «فراروی از تقابلهای دوگانه در دیوان حافظ»، پژوهشنامۀ ادب غنایی دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال دوازدهم، شمارۀ 23، صص 244-227، 1393. ۱۷-فتوحی، محمود، بلاغت تصویر، چاپ دوم، تهران: سخن، 1385. ۱۸-مرتضوی، منوچهر، مکتب حافظ، چاپ پنجم، تهران: توس، 1388. ۱۹-هروی، حسینعلی، شرح غزلهای حافظ، به کوشش زهرا شادمان، چاپ هفتم، تهران: فرهنگ نشر نو، 1386.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 187 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 158 |