تعداد نشریات | 27 |
تعداد شمارهها | 556 |
تعداد مقالات | 5,734 |
تعداد مشاهده مقاله | 8,018,310 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 5,389,906 |
بررسی تحول تاریخی مفهوم دهقان؛ از زمین دارِ اشرافی به روستاییِ کشاورز (از دوره باستان تا سده ششم هجری) | ||
مجله پژوهش های تاریخی ایران و اسلام | ||
مقاله 4، دوره 14، شماره 26، شهریور 1399، صفحه 73-92 اصل مقاله (427.86 K) | ||
نوع مقاله: علمی و پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22111/jhr.2020.33317.2719 | ||
نویسنده | ||
امیرحسین حاتمی ![]() | ||
عضو هیأت علمی گروه تاریخ دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین | ||
چکیده | ||
دهقانان یکی از مهمترین و تأثیرگذارترین گروههای اجتماعی در تاریخ ایران عهد ساسانی و نخستین سدههای اسلامی بودند. دهقانان زمینداران اشرافیِ فرهیختهای بودند که در گذار از عصر باستانی به عهد اسلامی که دگرگونیهای سیاسی و دینی بزرگی رخ داد، نه تنها موقعیت و جایگاه اجتماعیشان تنزل نیافت بلکه در مواردی ارتقاء نیز یافت. در عصر فتوحات آنان عمدتاً حاکمان و والیان بسیاری از مناطق مختلف ایران عصر ساسانی بودند که با مصلحتاندیشی با فاتحان عرب به صلح و توافق رسیدند و همچنان اشرافیتِ ارضی خود را تا چند سده بعد حفظ نمودند. اما آنچه در تاریخ پرفراز و نشیب این گروه اجتماعی بسیار حائز اهمیت است، تحولی است که در مفهوم دهقان از سده ششم هجری به بعد رخ داد. در واقع از این سده به بعد شاهد تحول تدریجی مفهوم دهقان از زمیندار اشرافی به روستایی کشاورز هستیم. پژوهش حاضر به دنبال چرایی این تحول بسیار مهم و البته شگرف است. بنابر یافتههای پژوهش این تحول نه معلول تحولات سیاسی (سقوط نظام ساسانی) و نه محصول دگرگونیهای دینی (اسلام آوردن ایرانیان) بلکه ناشی از تغییرات اقتصادی و نظام زمینداری بود. | ||
کلیدواژهها | ||
دهقان؛ زمیندار اشرافی؛ نظام زمین داری؛ اقطاع؛ روستایی کشاورز | ||
مراجع | ||
ابن اثیر، عزالدین، (1382)، تاریخ کامل، جلد یازدهم، ترجمه حمیدرضا آژیر، تهران: اساطیر ابن بلخی، (1385)، فارسنامه، به تصحیح گای لسترانج و رینولد نیکلسون، تهران: اساطیر ابن فندق، ابوالحسن علی، (1317)، تاریخ بیهق، به کوشش احمد بهمنیار، تهران اشپولر، برتولد، (1379)، تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی، جلد دوم، ترجمه مریم میراحمدی، تهران: علمی و فرهنگی امیری، شهرام، (1386)، «نقش وسپوهران و دهقانان در ساختار سیاسی ایران (از دوران ساسانی تا حضور اسلام)»، فصلنامه فرهنگی پیمان، شماره 42، سال یازدهم بارتولد، و.و، (1366)، ترکستاننامه، جلد دوم، ترجمه کریم کشاورز، تهران: انتشارات آگاه برتلس، آ.ی، (1346)، ناصرخسرو و اسماعیلیان، ترجمه یحیی آرینپور، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران بغدادی، بهاءالدین محمد، (1385)، التوسل الی الترسل، تصحیح احمد بهمنیار، تهران: اساطیر بلاذری، احمد بن یحیی، (1367)، فتوح البلدان، ترجمه محمد توکل، تهران: نشر نقره بیرونی، ابوریحان، (1363)، آثارالباقیه، ترجمه اکبر داناسرشت، تهران: امیرکبیر پطروشفسکی، (1344)، کشاورزی و مناسبات ارضی در ایران، ترجمه کریم کشاورز، تهران: دانشگاه تهران تاریخ سیستان، (1381)، به تصحیح ملک الشعرای بهار، تهران: انتشارات معین تفضلی، احمد، (الف، 1376)، «دهقان»، مترجم ابوالفضل خطیبی، نامه فرهنگستان، شماره 9 تفضلی، احمد، (ب، 1376)، «نقش سیاسی ـ اجتماعی و فرهنگی دهقانان در سدههای نخستین دوران اسلامی»، ایراننامه، شماره 60 ثعالبی، عبدالملک بن محمد (1368)، تاریخ ثعالبی (غرر اخبار ملوک الفرس)، ترجمه محمد فضائلی، تهران: نشر نقره حدودالعالم من المشرق الی المغرب، (1362)، به کوشش منوچهر ستوده، تهران: کتابخانه طهوری خسروی، خسرو، (2535)، نظامهای بهرهبرداری از زمین در ایران، تهران: انتشارات شبگیر خواجه نطامالملک طوسی، (1347)، سیرالملوک، به تصحیح هیوبرت دارک، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب خوارزمی، محمد بن احمد، (1389)، مفاتیح العلوم، ترجمه سیدحسین خدیوجم، تهران: علمی و فرهنگی دلبری، شهربانو، (1387)، «دهقانان در ایران دوره اسلامی»، تاریخ اسلام، شماره 36 راوندی، محمد بن علی، (1386)، راحهالصدور و آیهالسرور در تاریخ آلسلجوق، به تصحیح محمد اقبال، تهران: اساطیر زرکوب شیرازی، احمد بن ابیالخیر، (1310)، شیرازنامه، به کوشش بهمن کریمی، تهران: مطبعه روشنایی زرینکوب، عبدالحسین، (1384)، تاریخ مردم ایران: از پایان ساسانیان تا پایان آلبویه، جلد دوم، تهران: امیرکبیر سمرقندی، دولتشاه، (1900)، تذکره الشعرا، به کوشش ادوارد براون، لیدن: بریل السمعانی، أبی سعد عبدالکریم، (1397 ه/1977)، الانساب، جلد پنجم و هفتم، هند (حیدآباد دکن): دارالمعارف العثمانیه صفا، ذبیحالله، (1326)، «دهقانان»، آموزش و پرورش، دوره بیست و دوم، شماره 1 طاووسی، محمود و میرزایی، علی اصغر، (1383)، «دهقانان در دوران انتقال»، مطالعات ایرانی، شماره 6 طبری، محمد بن جریر، (1383)، تاریخ طبری، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: اساطیر فردوسی، حکیم ابوالقاسم، (1389)، شاهنامه، بر اساس نسخه مسکو، تهران: آدینه سبز قاسمی، اکبر، (1384)، «دیهگانان»، تاریخپژوهی، شماره 22 و 23 قمی، حسن بن محمد، (1385)، تاریخ قم، ترجمه تاج الدین حسن قمی، تحقیق محمدرضا انصاری قمی، قم: کتابخانه آبت الله مرعشی نجفی کرمر، جوئل ل.، (1375)، احیای فرهنگی در عهد آل بویه، ترجمه محمدسعید حنایی کاشانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی کریستین سن، آرتور، (1378)، ایران در زمان ساسانیان، ترجمه رشید یاسمی، تهران: صدای معاصر گردیزی، ابوسعید عبدالحی، (1384)، زین الاخبار، به اهتمام رحیم رضازاده ملک، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی لمبتون، ا.ک.س، (1362)، مالک و زارع در ایران، ترجمه منوچهر امیری، تهران: علمی و فرهنگی مجمل التواریخ و القصص، (1318)، به کوشش ملک الشعرای بهار، تهران: کلاله خاور مسعودی، ابوالحسن علی، (1378)، مروج الذهب و معادن الجوهر، جلد اول، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: علمی و فرهنگی مسعودی، ابوالحسن علی، (1389)، تنبیه الاشراف، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: علمی و فرهنگی مسکویه رازی، ابوعلی، (1376)، تجارب الامم، جلد ششم، ترجمه علینقی منزوی، تهران: انتشارات توس مسکویه رازی، ابوعلی، (1389)، تجارب الامم، جلد اول، ترجمه ابوالقاسم امامی، تهران: سروش «مقدمه شاهنامه ابومنصوری» (1363)، مندرج در قزوینی، محمد، بیست مقاله، به کوشش عباس اقبال و پورداود، تهران: دنیای کتاب منتجب الدین بدیع، علی بن احمد، (1384)، عتبه الکتبه (مجموعه مراسلات دیوان سلطان سنجر)، به تصحیح محمد قزوینی و عباس اقبال آشتیانی، تهران: اساطیر مهاجرانی، عطاالله، (1382)، بررسی سیر زندگی و حکمت و حکومت سلمان فارسی، تهران: اطلاعات نرشخی، ابوبکر محمد، (بیتا)، تاریخ بخارا، ترجمه ابونصر احمد القباوی، به تصحیح مدرس رضوی، تهران: کتابفروشی سنائی نظامی عروضی، احمد بن عمر، (1327)، چهارمقاله، به تصحیح محمد قزوینی، تهران: ارمغان نظامی گنجوی، (1316)، شرفنامه، به کوشش وحید دستگردی، تهران: مطبعه ارمغان یعقوبی، ابن واضح، (1356)، البلدان، ترجمه محمدابراهیم آیتی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 169 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 183 |