تعداد نشریات | 31 |
تعداد شمارهها | 701 |
تعداد مقالات | 6,850 |
تعداد مشاهده مقاله | 11,206,038 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 7,518,245 |
بررسی متغیرهای اثرگذار بر تابآوری مساکن روستایی در برابر مخاطرات در مناطق دشتی و کوهستانی (مورد شناسی: روستاهای بخش مرکزی قوچان) | ||
جغرافیا و آمایش شهری منطقهای | ||
مقاله 2، دوره 10، شماره 37، دی 1399، صفحه 23-44 اصل مقاله (954.31 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22111/gaij.2020.5840 | ||
نویسندگان | ||
علیاکبر نجفیکانی* 1؛ بهمن صحنه2؛ صالح آرخی2؛ شیما دلاور دیزگاه3 | ||
1دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران | ||
2استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران | ||
3کارشناس ارشد جغرافیا و برنامهریزی روستایی، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران | ||
چکیده | ||
ایران بهلحاظ وقوع انواع حوادث طبیعی در بین کشورهای نخست دنیا قرار دارد و همهساله تعداد زیادی از هموطنان بر اثر همین حوادث، خانه و کاشانۀ خود را از دست میدهند. بر این اساس موضوع ایمنبودن مساکن روستایی و مدیریت درست آنها در برابر مخاطرات، یکی از اهداف اصلی برنامهریزیها است. این تحقیق از نوع کاربردی و ازنظر روش بهصورت توصیفی- تحلیلی بوده و اطلاعات موردنیاز به دو صورت اسنادی و میدانی (پرسشنامۀ محققساخته) گردآوری شدهاست. هدف تحقیق حاضر بررسی متغیرهای اثرگذار بر تابآوری مساکن روستایی در برابر مخاطرات در روستاهای دشتی و کوهستانی شهرستان قوچان است. جامعۀ آماری تحقیق حاضر را سرپرستان خانوارهای ساکن در 4 روستای دشتی و 4 روستای کوهستانی تشکیل میدهند. براساس سرشماری سال 1395، ناحیۀ مورد مطالعه دارای 11712 نفر جمعیت و 3702 خانوار بودهاست که با استفاده از فرمول کوکران، 350 نفر بهعنوان حجم نمونه انتخاب و پرسشنامهها بهنسبت جمعیت هر یک از روستاها، بین خانوارها بهصورت تصادفی ساده سیستماتیک توزیع شد. تجزیهوتحلیل و پردازش دادهها با استفاده از آزمونهای مختلف در محیط نرمافزاری SPSS انجام شده و برای تهیه نقشهها نیز از نرمافزار GIS استفاده شد. نتایج بهدستآمده از آزمونهای کایاسکوئر نشان میدهد که بین مؤلفههایی ازقبیل بهرۀ بالای وام، عدمتوان در بازپرداخت آن و... با میزان تابآوری مساکن روستایی تا سطح اطمینان 99 درصد رابطۀ معنیداری وجود دارد. همچنین نتایج آزمون فریدمن حاکی از آن است که نداشتن ضامن معتبر، بهرۀ بالای وام و عدمتوان در بازپرداخت آن مهمترین چالش فراروی تابآوری مساکن هستند. علاوهبرآن نتایج بهدستآمده از آزمون مانوایتنی و T مستقل نشان میدهند که بین روستاهای نواحی کوهستانی با دشتی در زمینههای متعدد اختلاف معنیداری تا سطح 99 درصد وجود دارند. همچنین نتایج آزمون رگرسیون لوجستیک نشان میدهد که 3 متغیر بررسیشده توانستند 58 درصد از تغییرات متغیر رضایت از امدادرسانی را بررسی کنند و حدوداً 42 درصد باقیمانده مربوط به مؤلفههایی است که در تحقیق حاضر مورد شناسایی قرار نگرفتند و توسط عوامل دیگری قابلپیشبینی است. بر این اساس دسترسی به مراکز آتشنشانی و کیفیت راههای ارتباطی بهخصوص در روستاهای کوهستانی نقش مهمی در امدادرسانیِ بهموقع به افراد در صورت وقوع بلایای طبیعی دارد. | ||
کلیدواژهها | ||
مساکن روستایی؛ تابآوری؛ روستاهای دشتی و کوهستانی؛ قوچان | ||
مراجع | ||
آمار، تیمور و نائیج، فرشاد (1390). تحلیل جغرافیایی مسکن و معماری در دهستان میانبند شهرستان نور، فصلنامه مسکن و محیط روستا، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، دوره ۳۰، شماره ۱۳۵، صفحات 56-43. URL: http://jhre.ir/article-1-187-fa.html احمدی، عبدالمجید (1398). تحلیل تاثیرات مخاطرات محیطی بر پایداری امنیت نواحی روستایی مرزی (موردشناسی: روستاهای سروآباد کردستان و درمیان خراسان جنوبی)، فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری – منطقهای، دانشگاه سیستان و بلوچستان، دوره ۹، شماره ۳۳، صفحات 188-161. https://gaij.usb.ac.ir/article_5181.html الهیاری، صادق؛ مولایی هشتجین، نصراله و آمار، تیمور (1398)، تبیین اثرات جابجایی سکونتگاههای روستایی در محدوده استان خوزستان با تاکید بر مخاطرات انسانی، فصلنامه برنامهریزی منطقهای، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت، دوره 9، شماره 35، صفحات 38-27. http://jzpm.miau.ac.ir/article_3699.html بذرافشان، جواد؛ طولابینژاد، مهرشاد و طولابینژاد، میثم (1397). تحلیل فضایی تفاوتهای تابآوری در نواحی شهری و روستایی در برابر مخاطرات طبیعی، مورد مطالعه: شهرستان پلدختر، فصلنامه پژوهشهای روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد، دوره ۹، شماره ۱، صفحات 135-119. https://jrur.ut.ac.ir/article_66220.html پورمحمدی، محمدرضا و مصیبزاده، علی، (1387). آسیبپذیری شهرهای ایران در برابر زلزله و نقش مشارکت محلهای در امدادرسانی آنها، فصلنامه جغرافیا و توسعه، دانشگاه سیستان و بلوچستان، شماره 12، صفحات 144-117. https://gdij.usb.ac.ir/article_1246.html پیران، پرویز؛ اسدی، سعیده و دادگر، نیکو (1396). بررسی نقش تابآوری اجتماعی در موفقیت فرایند بازسازی (مطالعه موردی: جوامع روستایی دربان آستانه و باباپشمان پس از زلزله سال ۱۳۸۵ دشت سیلاخور، استان لرستان، فصلنامه مسکن و محیط روستا، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، دوره ۳۶، شماره ۱۵۷، صفحات ۱۰۰-87. URL: http://jhre.ir/article-1-1140-fa.html حیدری ساربان، وکیل و مجنونی توتاخانه، علی (1395). نقش تنوع معیشتی در تابآوری خانوارهای روستایی پیرامون دریاچه ارومیه در برابر خشکسالی، فصلنامه تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، دانشگاه خوارزمی، دوره ۳، شماره ۴، صفحات 70-49. URL:http://jsaeh.khu.ac.ir/article-1-2654-fa.html خواجه شاهکویی، علیرضا؛ نجفیکانی، علیاکبر و وصال، زینب (1394). بررسی عوامل موثر بر آگاهیهای زیستمحیطی روستاییان، مطالعه موردی: دهستان جاغرق شهرستان بینالود، شماره 9، صفحات 96-85. https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1083787 رضاییراد، هادی و رفیعیان، مجتبی (1391). سنجش کیفیت مسکن در شهر سبزوار با استفاده از روش تحلیل عاملی، فصلنامه معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر تهران، شماره 8، صفحات 110-95. http://aup.journal.art.ac.ir/article_157.html رضوانی، محمدرضا؛ هرآیینی، مصطفی و امانی، معصومه (1398)، سنجش و تحلیل شاخصهای توسعه مسکن روستایی (روستاهای استان تهران)، فصلنامه برنامهریزی منطقهای، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت، دوره 9، شماره 34، صفحات 50-39. http://jzpm.miau.ac.ir/article_3550_en.html رومیانی، احمد، عینالی، جمشید و صالحی میشانی، حیدر (1393). نقش مدیریت در توسعه جوامع روستایی برای مقابله با مخاطرات زلزله مطالعه موردی: دهستان زاغه شهرستان خرم آباد، پژوهش و برنامهریزی روستایی، دانشگاه تهران، سال 3، شماره 4، شماره پیاپی 8، زمستان، صفحات 106-93. https://jrrp.um.ac.ir/article/view/33573 سلطانپور، هدیه و زارع، مهدی (1395). بررسی نقش سرمایه اجتماعی در کاهش ریسک مخاطرات طبیعی، سومین کنفرانس جامع مدیریت بحران و HSE با رویکرد کاهش ریسک سانحه، تابآوری و توسعه پایدار، 27 و 28 اردیبهشت، دانشگاه تهران. https://www.civilica.com/Paper-DMHSE03-DMHSE03_003.html سواری، مسلم و خسرویپور، بهمن (1397). تحلیل آثار تابآوری بر سرزندگی خانوارهای روستایی در شرایط خشکسالی در شهرستان دیواندره، برنامهریزی فضایی (جغرافیا)، دانشگاه اصفهان، دوره ۸، شماره ۳، پیاپی 30، صفحات 40-19. http://sppl.ui.ac.ir/article_23161.html شایان، محسن؛ پایدار، ابوذر و بازوند، سجاد (1396). تحلیل تاثیرات ارتقای شاخصهای تابآوری بر پایداری سکونتگاههای روستایی در مقابل سیلاب؛ مورد مطالعه: نواحی روستایی شهرستان زریندشت، مدیریت مخاطرات محیطی، دانشگاه تهران، دوره ۴، شماره ۲، صفحات 121-103. https://jhsci.ut.ac.ir/article_64039.html صادقی، حجتاله؛ سیف، یعقوب؛ صیدایی، اسکندر و صالحی کاخکی، مریم (1394). بررسی و اولویتبندی آسیبپذیری سکونتگاههای روستایی استان خوزستان در برابر مخاطرات طبیعی، فصلنامه جغرافیا و پایداری محیط، دانشگاه رازی کرمانشاه، شماره 17، زمستان، صفحات 107-87. https://ges.razi.ac.ir/article_495.html صحنه، بهمن (1391). مدیریت بحران روستایی، مرکز مطالعات و برنامهریزی شهری و روستایی، انتشارات سازمان شهرداریها و دهیاریهای کشور، بنیاد خواجه نصیر طوسی. http://book.roostanet.com/list.phpid=1048 عبادی، مهدی (۱۳۹۳). مدیریت بحران در سکونتگاههای روستایی مطالعه موردی دهستان قلعه نو، ششمین کنفرانس بینالمللی مدیریت جامع بحران، مشهد، دبیرخانه دائمی کنفرانس بینالمللی مدیریت جامع بحران. https://www.civilica.com/Paper-INDM06-INDM06_201.html علیزاده، محمدباقر و امین پور، فرشته (۱۳۹۱). تاثیر عملکرد سازههای بنیاد مسکن روستایی بر کاهش تلفات زلزله (استان آذربایجان شرقی، شهرستان ورزقان)، همایش ملی آسیبشناسی و برنامهریزی اثرات زلزله، 21 مرداد در استان آذربایجان شرقی، هریس، دانشگاه پیام نور استان آذربایجان شرقی. https://www.civilica.com/Paper-HERIS01-HERIS01_036.html قنبری، اکرم؛ رحمانیفضلی، عبدالرضا و عزیزپور، فرهاد (1399). تحلیل اثرگذاری مزیتهای جغرافیایی در توسعه پایدار روستایی شهرستان خرمآباد، فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری – منطقهای، دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال 10، شماره 36، صفحات 20-1. https://gaij.usb.ac.ir/article_5633.html کاظمی، نسرین (1398). تدوین سناریوهای تابآوری در برابر زلزله بر مبنای پیوندهای روستایی - شهری (مطالعه موردی: شهرستانهای شمیرانات، دماوند و فیروزکوه)، فصلنامه مسکن و محیط روستا، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، دوره ۳۸، شماره ۱۶۶، صفحات 152-137. http://jhre.ir/article-1-1199-fa.html کاظمی، داود و عندلیب، علیرضا (1396). ارزیابی مولفههای موثر تابآوری اجتماعی سکونتگاههای روستایی در شرایط بحرانی، فصلنامه مسکن و محیط روستا، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، دوره 36، شماره 158، صفحات 145-131. http://jhre.ir/article-1-1199-fa.html محمدخانی، مظفر و سلمانیان، مریم (1389). نقش برنامهریزی روستایی و مدیریت بحران در کاهش مخاطرات طبیعی، چهارمین کنگره بینالمللی جغرافیدانان جهان اسلام، 27-25 فروردین، زاهدان. https://www.civilica.com/Paper-ICIWG04-ICIWG04_129.html محمدیان، عبرت؛ صفاری، امیر و کرم، امیر (1398). منطق چیدمان فضایی سکونتگاههای جلگه خوزستان، فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری – منطقهای، دانشگاه سیستان و بلوچستان، دوره 9، شماره 33، صفحات 160-147. https://gaij.usb.ac.ir/article_5145.html محمودینژادی، محمود؛ عزتپناه، بختیار و حسینزادهدلیر، کریم (1399). ارزیابی کیفی طراحی عناصر اصلی ساخت فضایی شهرها در شهرهای ایرانی-اسلامی (مورد شناسی: کلانشهر تبریز). فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری- منطقهای، دانشگاه سیستان و بلوچستان، دوره 10، شماره ۳۵، صفحات 48-27. https://gaij.usb.ac.ir/article_5392.html موحد، خسرو و فتاحی، کاوه، (1391). بررسی نقش اقلیم و محیط در شکلدهی فرم سازه مسکن روستایی استان فارس، فصلنامه مسکن و محیط روستا، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، دوره ۳۲، شماره 141، صفحات 50-37. http://jhre.ir/article-1-260-fa.html میرزاعلی، محمد؛ نظری، عبدالحمید و اونق، مجید (1397). سنجش ابعاد کالبدی تابآوری جوامع روستایی در مواجهه با سیل مطالعه موردی: حوضه آبخیز گرگانرود، برنامهریزی توسعه کالبدی، دانشگاه پیامنور تهران، سال سوم، شماره ۷، پیاپی ۱۱، صفحات 133-111. http://psp.journals.pnu.ac.ir/article_5262.html میرلطفی، محمودرضا و محمدزایی، طاهره (1394). بررسی نقش مدیریت بحران در توسعه پایدار روستایی منطقه سیستان، همایش ملی عمران و معماری با رویکرد بر توسعه پایدار، 15 مرداد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد فومن و شفت. https://www.civilica.com/Paper-CEAFSD01-CEAFSD01_031.html ناصری، زهرا، صحنه، بهمن و نجفیکانی، علیاکبر(1398) تحلیلی بر کارکرد بازارهای هفتگی در کیفیت زندگی نواحی روستایی شهرستان گنبد کاووس، فصلنامه روستا و توسعه، وزارت جهاد کشاورزی، دوره دوم، شماره 86، صفحات 123-105. agri-peri.ac.ir/issue_24973_25542.html https نجفیکانی، علیاکبر و بارگاهی، رضا (1398). مدیریت مخاطرات محیطی در سکونتگاههای انسانی، انتشارات دانشگاه گلستان. https://www.adinehbook.com/gp/product/6007102483. نجفیکانی، علیاکبر (1398). چالشها و تنگناهای توسعه اقتصادی در نواحی روستایی، موردی: روستاهای بخش داشلیبرون شهرستان گنبد، فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، دانشگاه خوارزمی، شماره29، صفحات، 168-151. https://serd.khu.ac.ir/browse.phpmag_id=483&&slc_lang=fa&sid=1 نجفیکانی، علیاکبر؛ صادقی، نوشین و رحمانی، مریم (1392). چالشهای و راهبردهای توسعه فضایی روستاهای الحاقی به شهر گرگان، شماره 5، صفحات 118-101. https://serd.khu.ac.ir/article-1-1747-fa.html نجفیکانی، علیاکبر و نظری، ابوذر(1397). عوامل موثر بر مدیریت ریسک فعالیتهای زراعی در روستاهای شهرستان راز و جرگلان، فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، دانشگاه خوارزمی، شماره 26، صفحات 252-235. https://serd.khu.ac.ir/article-1-3221-fa.html نوری، سیدهدایتالله و سپهوند، فرخنده (1395). تحلیل تابآوری سکونتگاههای روستایی در برابر مخاطرات طبیعی با تاکید بر زلزله؛ مورد مطالعه: دهستان شیروان شهرستان بروجرد، پژوهشهای روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد، دوره 7، شماره ۲، صفحات 285-275. https://jrur.ut.ac.ir/article_58971.html وجدانی نوذر، علی اصغر و طالبی، علیمردان (۱۳۹۰). اهمیت مطالعات خطرپذیری لرزهای با مطالعه موردی کلانشهر همدان، اولین کنفرانس ملی مدیریت بحران، زلزله و آسیبپذیری اماکن و شریانهای حیاتی، تهران، وزارت کشور، سازمان مدیریت بحران کشور. https://www.civilica.com/Paper-NCEVSLL01-NCEVSLL01_004.html ویسی، فرزاد؛ قربانی، محمدصدیق و اسدی، سیوان (1397). بررسی اثرات اجرای طرح هادی بر تابآوری کالبدی سکونتگاههای روستایی مطالعه موردی: شهرستان مریوان، فصلنامه مسکن و محیط روستا، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، دوره ۳۷، شماره 164، صفحات 26-13. http://jhre.ir/article-1-1507-fa.html Ainuddin, S and Routray, Kumar, J. (2012), Community Resilience Framework for an Earthquake Prone area in Baluchistan, International Journal of Disaster Risk Reduction, 2, 25-36. https://www.researchgate.net/publication/257744 .
Choguill, C. (2007), The search for Policies to support sustainable housing, Journal of habitant International, 31, 143-149. https://www.academia.edu/37705430/The_searc
Cutter, S. L. (2015), The landscape of disaster resilience indicators in the United States. Natural Hazards, 80 (2), 741- 758. https://link.springer.com/article/10.1007/s11069-015-1993-2
Folke, C. (2006), "Resilience: The emergency of a perspective for social ecological systems analyses", Global Environmental change, No.16, PP: 253-267. http://dx.doi.org/10.1016/j.gloenvcha.2006.04.002
Holling, C. S. (2004), "from complex regions to complex worlds", Ecology and Society, No.9, PP: 1-11. http://www.ecologyandsociety.org/ Vol.9/ iss.1.
Jigyasu, R and Thomas Copper, J. (2004), Sustainable post disaster Reconstruction through Integrated Risk management the case of Rural communities south Asia. Journal of Research in Architecture and Planning. 3. PP 32-43. https://www.academia.edu/3421955/SUSTAINA
Joerin, J., Shaw, R., Takeuchi, Y and Krishnamurthy, R. (2012), Assessing community resilience to climate-related disasters in Chennai, India International Journal of Disaster Risk Reduction, 1, 44-54. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S2212420912000088?via%3Dihub
Kawata.,T (2001), Natural Disaster and Disaster Risk Reduction Measures: A Desk Review of Costs and Benefits, Authors: Environmental Resources Management (ERM); United Kingdom. Government United Kingdom. https://www.researchgate.net/publication/317645955_The_Human_Cost_of_Natural_Disasters_A_global_perspective.
Keshavarz, M and Soltani Moqadas, R. (2020), Assessing rural households’ resilience and adaptation strategies to climate variability and change, Journal of Arid Environments 184, PP 1-8. https://doi.org/10.1016/j.jaridenv.2020.104323
Leitch, A. M and Bohensky, E. L. (2014), Return to ‘a new normal’: Discourses of resilience to natural disasters in Australian newspapers 2006–2010. Global Environmental Change, 26, 14-26. https://www.researchgate.net/publication/261136022_Return_to_%27a_new_normal%27_Discourses_of_resilience_to_natural_disasters_in_Australian_newspapers_2006-2010
Lindanger, H. B. (2012), Resilience in a Global Disaster: The Local in Disaster-Induced Compressed Globalization. In Forum for Development Studies (Vol. 39, No. 3, pp. 387-406). Routledge. https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/08039410.2012.691896
Lam, F. S., Lee, J. V and Ngeow, Y. M. (2019) , Windstorm Resilient Rural Housing: Lessons learned in Temerloh, Malaysia. Environment-Behaviour Proceedings Journal, 4(12), 279-285. https://doi.org/10.21834/ebpj.v4i12.1817
Macdonald, A. (1994), Structure and Architecture, The Cromwell press, Britain. https://www.eca.ed.ac.uk/profile/prof-angus-macdonald
Maguire, B., Hagen P. C. (2007), "Disasters and Communities: understanding social resilience", The Australian Journal of Emergency Management, Vol.22, PP: 16-21. https://www.researchgate.net/publication/27257187_Disasters_and_Communities_Understanding_Social_Resilience
Manyena. S. B., O’Brien. G., O’Keefe. P and Rose, J. (2011), Disaster resilience: a bounce back or bounce forward ability. Local Environment, 16, 417- 424. https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/13549839.2011.583049
Marincioni, F., Appiotti, F., Pusceddu, A and Byrne, K. (2013), Enhancing resistance and resilience to disasters with microfinance: parallels with ecological trophic systems. International Journal of Disaster Risk Reduction, 4, 52-62. https://www.researchgate.net/publication/263363
Sendich, B. (2006), Planning and Urban Standard, Rutledge Newberys. https://www.wiley.com/enus/Planning+and+Urban+Design+Standards-p-9780471475811
Salvia, R., Quaranta, G.( 2017) , Place-Based Rural Development and Resilience: A Lesson from a Small Community. Sustainability 9, no. 6: 889, PP 1-15. https:// /.doi:10.3390/su9060889
Tidball, K. G., Krasny, M. E., Svendsen, E., Campbell, L and Help hand, K. (2010), Stewardship, learning, and memory in disaster resilience. Environmental Education Research, 16(5-6), 591-609. https://www.fs.usda.gov/treesearch/pubs/36760
Van Westen, C. J. (2013), Remote Sensing and GIS for Natural Hazards Assessment and Disaster Risk Management. In J. F. Schroder, & M. P. Bishop (Eds.), Treatise on Geomorphology (1-27). (Remote Sensing and GI Science in Geomorphology; No. 3). San Diego: Academic Press. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-374739-6.00051-8
Zhao, Liang; He, Fanneng and Zhao, C.(2020), A Framework of Resilience Development for Poor Villages after the Wenchuan Earthquake Based on the Principle of “Build Back Better”, Sustainability, MDPI, vol. 12(12), pages 1-25, June. https://www.researchgate.net/profile/Liang_Zhao60 | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 841 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 560 |