تعداد نشریات | 29 |
تعداد شمارهها | 643 |
تعداد مقالات | 6,317 |
تعداد مشاهده مقاله | 9,873,584 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,468,722 |
سنجش و رتبهبندی توسعهیافتگی مناطق روستایی در برابر تابآوری خشکسالی با تأکید بر بُعد اقتصادی در بخش ماهیدشت شهرستان کرمانشاه | ||
جغرافیا و آمایش شهری منطقهای | ||
مقاله 5، دوره 10، شماره 37، دی 1399، صفحه 91-122 اصل مقاله (1.7 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22111/gaij.2020.5925 | ||
نویسندگان | ||
جواد دامنباغ1؛ بیژن رحمانی* 2؛ پگاه مریدسادات3؛ شهریار خالدی4 | ||
1دانشجوی جغرافیا و برنامهریزی روستایی، دانشکدۀ علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران | ||
2دانشیار جغرافیا و برنامهریزی روستایی، دانشکدۀ علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران | ||
3استادیار جغرافیا و برنامهریزی روستایی، دانشکدۀ علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران | ||
4استاد گروه جغرافیای طبیعی، دانشکدۀ علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران | ||
چکیده | ||
یکی از راهبردهای کاهش ابعاد آسیبپذیری جوامع روستایی در برابر مخاطرات طبیعیِ خشکسالی، تابآورساختن این جوامع است که میتواند یکی از استراتژیهای اصولی مدیریت، برنامهریزی و توسعۀ پایدار روستایی در برابر پیامدهای خشکسالی باشد. هدف از این پژوهش، سنجش و رتبهبندی توسعهیافتگی مناطق روستایی در برابر تابآوری اقتصادیِ ناشی از خشکسالی در بخش ماهیدشت شهرستان کرمانشاه است. نوع تحقیق کاربردی، روش مورداستفاده توصیفی-تحلیلی و برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامه در ابعاد توسعهیافتگی -اجتماعی-رفاهی، اقتصادی، سیاسی-انتظامی و اداری، کالبدی، آموزشی، تأسیسات-زیربنایی و ارتباطی و فرهنگی و مذهبی و بُعد تابآوری (اقتصادی)- استفاده شدهاست. جامعۀ آماری این تحقیق براساس سرشماری سال 1395، دارای 5081 خانوار است که براساس فرمول کوکران و با خطای 05/0، حجم نمونۀ 357 خانوار برآورد شدهاست. همچنین برای ارزیابی شاخص از 10 کارشناس کمک گرفتهشد. برای تجزیهوتحلیل دادهها از آمارۀ توصیفی و استنباطی و مدل ویکور استفاده شدهاست. یافتههای تحقیق نشان داد که سه متغیر بازار فروش محصولات کشاورزی با میانگین 24/3، بیمۀ محصولات و دام با میانگین 76/2 و مهارت شغلی با میانگین 54/2، بهترتیب رتبههای اول تا سوم را به خود اختصاص داده و دارای بیشترین اهمیت هستند. درمقابل نیز سه متغیرِ توانایی جبران خسارت با میانگین 47/1، عضویت در تعاونی و شرکتهای کشاورزی با میانگین 865/0 و کارآفرینی با میانگین 814/0 بهترتیب با کسب رتبههای 17، 18 و 19، کمترین میزان اهمیت را داشتند. همچنین روستاها از نظر شاخصهای مورد مطالعه در 5 گروه قرار گرفتند که بهترتیب روستاهای چقاگینو (0)، قلعهدارابخان (038/0)، سهچقا (125/0)، جامهشوران (166/0) و رحیمآباد سفلی (168/0)، در ردیف توسعهیافته؛ روستاهای کاشنبه سفلی (293/0)، تازهآباد نامیوند (355/0) و ذالکهوزیری (400/0) در ردیف روستاهای درحالتوسعه؛ روستای گوهرآباد (535/0) در ردیف روستاهای کمتر توسعهیافته؛ روستاهای قمشهتپه (624/0)، لعلآباد حسینقلی خانی (709/0) و توهلطیف (717/0) بهعنوان توسعهنیافته و در مرحلۀ آخر نیز روستاهای قیماس (809/0)، بانلرینی (901/0)، لعلآباد کلکل 2 (959/0) و قمشه باباکرم (1) در ردیف روستاهای محروم قرار دارند. | ||
کلیدواژهها | ||
توسعه؛ تابآوری اقتصادی؛ خشکسالی؛ مناطق روستایی؛ بخش ماهیدشت | ||
مراجع | ||
ابراهیمی، آرزو و حسینی، محمود. (1380). بررسی اثرات زیستمحیطی، اقتصادی و اجتماعی خشکسالی و راهکارهای مقابله با آن در جامعۀ عشایری ایران، مجموعه مقالات نخستین کنفرانس ملی بحران آب، جلد اول، دانشگاه زابل، صص 39-24. https://civilica.com/doc/39672 رکن الدین افتخاری، عبدالرضا؛ موسوی، سید محمد؛ پورطاهری، مهدی و فرجزاده اصل، منوچهر. (1393). تحلیل نقش تنوع معیشتی در تابآوری خانوارهای روستایی در شرایط خشکسالی (مطالعۀ موردی: مناطق در معرض خشکسالی استان اصفهان)، پژوهشهای روستایی، دانشگاه تهران، دورۀ 5، شمارۀ 3، صص 662-639. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=249142 بذرافشان، جواد؛ طولابینژاد، مهرشاد و طولابینژاد، میثم. (1397). تحلیل فضایی تفاوتهای تابآوری در نواحی شهری و روستایی در برابر مخاطرات طبیعی (مطالعۀ موردی: شهرستان پلدختر)، مجلۀ پژوهشهای روستایی تهران؛ دانشگاه تهران، دورۀ 9، شمارۀ 1، 135-119. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=345143 برقی، حمید و معمار امامیه، متین. (1395). بررسی اثرات خشکسالی بر توسعۀ پایدار اقتصادی با استفاده از مدل تحلیل سلسلهمراتبی و تحلیل عاملی (مورد مطالعه: دهستان گلاب، شهرستان کاشان)، فصلنامۀ تحقیقات جغرافیایی، انتشارات پاپلی با همکاری موسسه انتشارات پژوهشی آفرند، سال سیویکم، شمارۀ دوم، پیاپی 121، صص 136-1128. http://georesearch.ir/article-1-61-fa.html چکشی، بیان(1379)، بررسی جنبههای زیست محیطی پدیده خشکسالی و سیل، مجموعه مقالات اولین کنفرانس ملی بررسی راهکارهای مقابله با کم آبی و خشکسالی (جلد دوم)، انتشارات جهاد دانشگاهی کرمان. https://civilica.com/doc/81226/ شفیعیثابت، ناصر و دوستیسبزی، بهزاد(1395)، ارزیابی میزان رضایتمندی روستاییان از کیفیت خدمات شرکت آب و فاضلاب روستایی براساس مدل سروکوال مطالعه ی موردی : سکونتگاه های روستایی شهرستان دلفان استان لرستان، پژوهش های روستایی، دانشگاه تهران، دوره هفتم، شماره1(پیاپی25)،صص138-113. http://ensani.ir/fa/article/359065/ عطائی ، محمد(1389)، تصمیم گیری چند معیاره، انتشارات دانشگاه صنعتی شاهرود، چاپ اول. https://www.adinehbook.com/gp/product/9647637640 نظم فر، حسین، آفتاب، احمد، نظام پور، ناهید و مجنونی توتاخانه(1395)، ارزیابی و اولویت بندی مناطق شهری براساس شاخص های شهر خلاق (نمونه ی موردی: شهر سنندج)، برنامه ریزی و آمایش فضا، دانشگاه تربیت مدرس، دوره، شماره 4، پیاپی 94، صص254-286. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=464213 توکلی، جعفر؛ الماسی، هادی و قوچی، پرستو. (1395). بررسی و تحلیل راهبردهای سازگاری کشاورزان با خشکسالی در استان کرمانشاه، پژوهشهای روستایی، دانشگاه تهران، دورۀ 7، شمارۀ 1، صص 242-217. https://jrur.ut.ac.ir/article_58393.html محمدییگانه، بهروز؛ چراغی، مهدی.؛ کریمپور، ناهید.(1394). تبیین رابطه تنوع فعالیتهای اقتصادی و توسعه پایدار روستایی، مطالعه موردی: دهستان ترجان، شهرستان سقز)، دومین همایش ملی گردشگری، جغرافیا و محیط زیست پاک، اسفند ماه1394: همدان،صص.1-10. https://www.symposia.ir/NTGCE02 حیدریساربان، وکیل؛ مجنونی توتاخانه، علی و نقابی، محبوبه. (1395). بررسی و ارزیابی تأثیر الگوهای اسکان مجدد بر تغییرات سرمایۀ اجتماعی در روستاهای زلزلهزده (مطالعۀ موردی: روستاهای زلزلهزدۀ شهرستان ورزقان)، جغرافیا و توسعه، دانشگاه زاهدان، دوره14، شمارۀ 43(پیاپی43)، صص70-51. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=298294 رفیعیان، مجتبی؛ رضایی، محمدرضا، عسگری، علی، پرهیزکار، اکبر و شایان، سیاوش. (1390). تبیین مفهومی تابآوری و شاخصسازی آن در مدیریت سوانح اجتماعمحور، فصلنامۀ مدرس علوم انسانی برنامهریزی و آمایش سرزمین، دانشگاه تربیت مدرس، دروه 15 ، شمارۀ 4، صص 41-19. http://ensani.ir/fa/article/304057 ریاحی، وحید و پاشازاده، اصغر. (1392). اثرات اقتصادی و اجتماعی خشکسالی بر نواحی روستایی شهرستان گرمی (مطالعۀ موردی: دهستان آزادلو)، مجلۀ چشمانداز جغرافیایی در مطالعات انسانی، دانشگاه آزاده رشت، سال هشتم، شمارۀ 25، صص 37-17. http://jshsp.iaurasht.ac.ir/article_513799.html سلیمانی، عادل؛ افراخته، حسن؛ عزیزپور، فرهاد و طهماسبی، اصغر. (1395). تحلیل فضایی ظرفیت سازگاری سکونتگاههای روستایی شهرستان روانسر در مواجهه با خشکسالی، نشریۀ تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، دانشگاه خوارزمی، سال سوم، شمارۀ 2، صص 78-65. http://ensani.ir/fa/article/362453/ سیداخلاقی، سید جعفر و طالشی، مصطفی. (1397). ارتقای تابآوری جوامع محلی راهبرد آینده برای مقابله با خشکسالی (مورد مطالعه: حوضۀ آبخیر حبلهرود)، مجلۀ طبعیت ایران، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، جلد 3، شمارۀ 3، پیاپی 10، صص 68-60. https://irannature.areeo.ac.ir/article_116783.html صادقلو، طاهره و سجاسی قیداری، حمدالله. (1393). اولویتبندی عوامل مؤثر بر افزایش تابآوری کشاورزان در برابر مخاطرات طبیعی با تأکید بر خشکسالی (منطقۀ مورد مطالعه: کشاورزان روستاهای شهرستان ایجرود)، مجلۀ جغرافیا و مخاطرات محیطی، دانشگاه فردوسی مشهد، دوره 3، شماره 2، پیاپی 10، صص 153-129. https://geoeh.um.ac.ir/article_27447.html عنابستانی، علیاکبر؛ جوانشیری، مهدی؛ محمودی، حمیده و دربان آستانه، محمدرضا. (1396). تحلیل فضایی سطح تابآوری سکونتگاههای روستایی در برابر مخاطرات محیطی (مورد مطالعه: بخش مرکزی شهرستان فاروج)، نشریۀ تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، دانشگاه فردوسی مشهد، سال چهارم، شمارۀ 4، صص38-17. https://jsaeh.khu.ac.ir/article-1-2722-fa.html کشاورز، مرضیه و کرمی، عزتالله. (1387). سازههای اثرگذار بر مدیریت خشکسالی کشاورزان و پیامدهای آن؛ کاربرد مدل معادلات ساختاری، مجلۀ علوم آب و خاک، دانشگاه صنعتی اصفهان، دورۀ 12، شمارۀ 43، صص267-283. http://rvt.agri-peri.ac.ir/article_59100.html نساجی زواره، مجتبی. (1380). بررسی اثرات اقتصادی-زیستمحیطی و اجتماعی خشکسالی، مجموعه مقالات اولین کنفرانس ملی بحران آب، جلد اول، دانشگاه زابل، صص 53-44. https://civilica.com/doc/81230/ ولیئی، معصومه و سهرابی، علیحسین. (1388). اثرات زیستمحیطی، اقتصادی-اجتماعی و سیاسی خشکسالی، مجموعه مقالات همایش منطقهای بحران آب و خشکسالی، دانشگاه آزاد اسلامی رشت، صص 849-845. https://civilica.com/papers/l-7232/
Anh, D. N., Dipierri, A. A., & Leonardelli, I. (2017). Assessing the evidence: migration, environment and climate change in Viet Nam. https://publications.iom.int/system/files/pdf/viet_nam_assessment_vietnamese_version.pdf
Bradshaw, S., & Fordham, M. (2015). Double disaster: Disaster through a gender lens. In Hazards, risks and disasters in society (pp. 233-251). Academic Press. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-396451-9.00014-7
Bryan, E., Ringler, C., Okoba, B., Roncoli, C., Silvestri, S., &Herrero, M. 2011. Adapting agriculture to climate change in Kenya: Household and community strategies and determinants,Journal of Environmental Management 114(2013):26-35,. https://cgspace.cgiar.org/handle/10568/3876
Caldwell, K., Boyd, )2009(, Coping and Resilience in Farming Families Affected by Drought, Rural and Remote Health 9: 1088, Available at: science.naturalnews.com, (September 2012). https://www.rrh.org.au/journal/article/1088
Campbell, D., Barker, D., & McGregor, D. (2011). Dealing with drought: Small farmers and environmental hazards in southern St. Elizabeth, Jamaica. Applied Geography, 31(1), 146-158. https://doi.org/10.1016/j.apgeog.2010.03.007
Combs, S. (2000). Drought Resource Information Packet, Report of Drought. USA: Texas Department of Agriculture. https://www.drought.gov/drought/
Cutter, S. L., Ash, K. D., & Emrich, C. T. (2016). Urban–rural differences in disaster resilience. Annals of the American Association of Geographers, 106(6), 1236-1252. https://doi.org/10.1080/24694452.2016.1194740
Evans, G. W. (2003). A multimethodological analysis of cumulative risk and allostatic load among rural children. Developmental psychology, 39(5), 924. https://doi.org/10.1037/0012-1649.39.5.924
Folke, C. S. Carpenter, T. Elmqvist, L. Gunderson, C. S. Holling, and B. Walker. 2002. Resilience and sustainable development: building adaptive capacity in a world of transformations. AMBIO: A Journal of the Human Environment, 31(5): 437-440. ttps://doi.org/10.1579/0044-7447-31.5.437
Gitz, V., & Meybeck, A. (2012). Risks, vulnerabilities and resilience in a context of climate change. Building resilience for adaptation to climate change in the agriculture sector, 23, 19.
Gustafson, D., Gutman, A., Leet, W., Drewnowski, A., Fanzo, J., & Ingram, J. (2016). Seven food system metrics of sustainable nutrition security. Sustainability, 8(3), 196. https://doi.org/10.3390/su8030196
Hassan, R. M., & Nhemachena, C. (2008). Determinants of African farmers’ strategies for adapting to climate change: Multinomial choice analysis. African Journal of Agricultural and Resource Economics, 2(311-2016-5521), 83-104. https://doi.org/ 10.22004/ag.econ.56969
Holden, S., & Shiferaw, B. (2004). Land degradation, drought and food security in a less‐favoured area in the Ethiopian highlands: a bio‐economic model with market imperfections. Agricultural Economics, 30(1), 31-49. https://doi.org/10.1111/j.1574-0862.2004.tb00174.x
http://www.fao.org/3/i3084e/i3084e00.htm
Huang, J. J., Tzeng, G. H., & Liu, H. H. (2009, June). A revised VIKOR model for multiple criteria decision making-The perspective of regret theory. In International Conference on Multiple Criteria Decision Making (pp. 761-768). Springer, Berlin, Heidelberg. https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2009cert.conf..
Kamara, J. K., Akombi, B. J., Agho, K., & Renzaho, A. (2018). Resilience to climate-induced disasters and its overall relationship to well-being in southern Africa: a mixed-methods systematic review. International journal of environmental research and public health, 15(11), 2375. https://doi.org/10.3390/ijerph15112375
Kenny, A. (2008). Assessment of the social impacts of drought. Journal of American Water Resources Association, 37(3), 678-686. http://www.ciesin.columbia.edu/docs/006-141/006-141.html
Khatibi, S. A., Golkarian, A., Mosaedi, A., & Sojasi Qeidari, H. (2019). Assessment of Resilience to Drought of Rural Communities in Iran. Journal of Social Service Research, 45(2), 151-165. https://doi.org/10.1080/01488376.2018.1479342 Maracchi, G. (2000). Agricultural drought—a practical approach to definition, assessment and mitigation strategies. In Drought and drought mitigation in Europe (pp. 63-75). Springer, Dordrecht. DOI: 10.1007/978-94-015-9472-1_5.
Moench, M., 2005, Adaptive Capacity & Livelihood Rsilience in Water Scarce Areas: Research result from south Asia and implications for the middle east, Institute for Social and Environmental Transition, Boulder, CO, USA. URI: http://hdl.handle.net/10625/32438
Ogola, S. A., Groppo, P., & Abdul-Jalil, M. A. (2013). Addressing natural resources issues in Darfur through a Participatory and Negotiated Territorial Development approach: preliminary results. Land Tenure Journal, (2). http://tadinfo.fao.org/nrla/nr/tenure/land-tenure-journal/index.php/LTJ/article/viewArticle/60
Opricovic,S, Tzeng G.H (2004). Decision Aiding Compromise solution by MCDM methods: A comparative analysis of VIKOR and TOPSIS, European Journal of Operational Research 156. https://doi.org/10.1016/S0377-2217(03)00020-1
Shiferaw, B., Tesfaye, K., Kassie, M., Abate, T., Prasanna, B. M., & Menkir, A. (2014). Managing vulnerability to drought and enhancing livelihood resilience in sub-Saharan Africa: Technological, institutional and policy options. Weather and Climate Extremes, 3, 67-79. https://doi.org/10.1016/j.wace.2014.04.004
Springmann, M., Clark, M., Mason-D’Croz, D., Wiebe, K., Bodirsky, B. L., Lassaletta, L., ... & Jonell, M. (2018). Options for keeping the food system within environmental limits. Nature, 562(7728), 519-525. https://www.nature.com/articles/s41586-018-0594-0%C2%A0
Urwin, C. (2014). Climate Change Adaptation: Evaluation and Development of the Practices for Measuring Community Resilience to Natural Hazards. DNV. Annex, 1. https://www.researchgate.net/publication/343376510_Climate_Change_Adaptation_Evaluation_and_Development_of_the_Practices_for_Measuring_Community_Resilience_to_Natural_Hazards
Walker, J. L., Fournier, A. K., & Assoian, R. K. (2005). Regulation of growth factor signaling and cell cycle progression by cell adhesion and adhesion-dependent changes in cellular tension. Cytokine & growth factor reviews, 16(4-5), 395-405. doi: 10.1016/j.cytogfr.2005.03.003.
Wilhite, D. A., Sivakumar, M. V., & Pulwarty, R. (2014). Managing drought risk in a changing climate: The role of national drought policy. Weather and Climate Extremes, 3, 4-13. https://doi.org/10.1016/j.wace.2014.01.002
Wilkinson, E., Budimir, M., Ahmed, A. K., & Ouma, G. (2015). Climate information and services in BRACED countries. BRACED Resilience Intel, 1. https://profiles.uonbi.ac.ke/gouma/publications/climate-information-and-services-braced-countries
hou, H., Wan, J., & Jia, H. (2009). Resilience to natural hazards: a geographic perspective. Natural hazards, 53(1), 21-41. DOI: 10.1007/s11069-009-9407-y
hou, H., Wan, J., & Jia, H. (2010). Resilience to natural hazards: a geographic perspective. Natural hazards, 53(1), 21-41. DOI: 10.1007/s11069-009-9407-y. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 454 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 338 |