تعداد نشریات | 30 |
تعداد شمارهها | 691 |
تعداد مقالات | 6,778 |
تعداد مشاهده مقاله | 11,069,349 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 7,471,944 |
تابآوری معیشتی خانوارهای روستایی با تأکید بر کشاورزی پایدار مورد: دهستان خطبهسرا، شهرستان تالش | ||
نشریه جغرافیا و توسعه | ||
مقاله 5، دوره 19، شماره 63، تیر 1400، صفحه 119-146 اصل مقاله (972.35 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22111/j10.22111.2021.6171 | ||
نویسندگان | ||
سمیرا محمودی* 1؛ محسن حسنی طالش2 | ||
1استادیار جغرافیا و برنامهریزی روستایی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران | ||
2دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامهریزی روستایی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران | ||
چکیده | ||
اﻣـﺮوزه اﻗﺘﺼﺎد روﺳﺘﺎﻫﺎ ﺑﺎ اﺑﻌﺎد ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺧﻮد ﺑـﺎ ﻣﺨـﺎﻃﺮات ﺑـﺴﻴﺎری روﺑـﺮو است. از اینرو، ارتقاء تابآوری و ظرفیتسازی جامعه آسیبپذیر بعنوان یک اولویت مهم و اساسی برعهده بسیاری از سازمانهای توسعه گذارده شده است. هدف کلی از تحقیق حاضر تبیین رابطه بین کشاورزی پایدار و تاب آوری معیشتی خانوارهای روستایی دهستان خطبه سرا در شهرستان تالش است. پژوهش حاضر براساس هدف، از نوع کاربردی و از نظر ماهیت و روش، توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماری، مناطق روستایی دهستان خطبه سرا (2244N=) است. حجم نمونه با احتساب معیارهای؛ تعداد جمعیت و موقعیت طبیعی روستا (کوهستانی، دشتی، دامنهای) و با استفاده از فرمول کوکران 328 خانوار بدست آمد. روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و پیمایشی است. همچنین به منظور تجزیه و تحلیل داده های گردآوری شده، از روشهای آماری؛ توصیفی و استنباطی (رگرسیون چند متغیره، همبستگی پیرسون و آزمون t تک نمونه ای) بهره گرفته شد. یافتهها نشان داد، بین کشاورزی پایدار و تابآوری معیشتی خانوارهای روستایی مورد مطالعه ارتباط معناداری وجود دارد؛ بطوریکه، بیشترین تأثیر با 1/75 درصد مربوط به شاخص همبستگی و شبکههای اجتماعی میباشد. پس از آن، شاخصهای مشارکت اجتماعی (5/64 درصد)، شرایط محیطی (2/62 درصد)، الگوی کشت و اشتغال (3/59 درصد)، ماشینآلات کشاورزی (1/54 درصد) و حمایت و مشوقهای نهادی (6/50 درصد) به ترتیب بیشترین اثرگذاری را در تابآوری معیشتی خانوارهای روستایی موردمطالعه داشتهاند. همچنین نتایج همبستگی پیرسون نیز حاکی از رابطه معنادار آماری بین کشاورزی پایدار و امنیت غذایی در منطقه مورد مطالعه میباشد. | ||
کلیدواژهها | ||
تابآوری معیشتی؛ کشاورزی پایدار؛ توسعه پایدار روستایی؛ دهستان خطبهسرا | ||
مراجع | ||
ایمانی، بهرام؛ علی محمدیمشکول (1397). تحلیل رابطۀ مابین سرمایههای معیشتی و تابآوری مناطق روستایی در مناطق خشکسالی (موردمطالعه: روستاهای شهرستان اردبیل)، جغرافیا و مخاطرات محیطی. دورۀ 7. شمارۀ 28. صفحات 163-147. https://doi.org/10.22067/geo.v0i0.71754 پیشرو، حمداله؛ پروانه عزیزی (1388). توسعۀ کشاورزی پایدار از طریق پایدارسازی درآمدهای کشاورزی، فصلنامۀ علمی پژوهشی جغرافیای انسانی. سال اول. شمارۀ چهارم. صفحات20-1. file:///C:/Users/z.pouramini/Downloads/24513880401.pdf دربانآستانه،علیرضا؛ سیدحسن مطیعیلنگرودی؛فرزانه قاسمی (1397). شناسایی و تحلیل عوامل مؤثر بر معیشت پایدار کشاورزان(موردمطالعه:شهرستان شازند)، فصلنامۀ پژوهشهای روستایی. دورۀ 9. شمارۀ 2. صفحات 337-324. https://jrur.ut.ac.ir/article_67611.html رضایی، محمدرضا (1392). ارزیابی تابآوری اقتصادی و نهادی جوامع شهری در برابر سوانح طبیعی، مطالعۀ موردی: زلزلۀ محلههای شهر تهران، دوفصلنامۀ مدیریت بحران. دورۀ 27. شمارۀ 3. صفحات 38-27. https://www.sid.ir/fa/journal/JournalListPaper.aspx?ID=47167 رفیعیان، مجتبی؛ محمدرضا رضایی؛ علی عسگری؛ اکبر پرهیزگار؛سیاوششایان(1390). تبیین مفهوم تابآوری و شاخصسازی آن در مدیریت سوانح اجتماعمحور (CBDM)، فصلنامۀ مدرس علوم انسانی- برنامهریزی و آمایش فضا. دورۀ 15. شمارۀ 4. صفحات 41-19. http://journals.modares.ac.ir/article-21-9255-fa.html رکنالدینافتخاری، عبدالرضا؛ سیدمحمد موسوی؛ مهدی پورطاهری؛ منوچهر فرجزاده (1393). تحلیل نقش تنوع معیشتی در تابآوری خانوارهای روستایی در شرایط خشکسالی، مطالعۀ موردی: مناطق در معرض خشکسالی استان اصفهان، فصلنامۀ پژوهشهای روستایی. دورۀ 5. شمارۀ 3. صفحات 662-639. https://jrur.ut.ac.ir/article_53186.html سجاسیقیداری، حمدالله؛ طاهره صادقلو؛ اسماعیل شکوریفرد (1395). سنجش سطح داراییهای معیشتی در مناطق روستایی با رویکرد معیشت پایدار (مطالعۀ موردی: روستاهای شهرستان تایباد)، مجلۀ پژوهش و برنامهریزی روستایی، سال پنجم. شمارۀ 1 (پیاپی 13). صفحات 216-197. http://ensani.ir/fa/article/355576/ شریفی،زینب؛ مهدی نوریپور؛مریم شریفزاده (1396). تحلیل آسیبپذیری خانوارهای روستایی بخش مرکزی شهرستان دنا: کاربرد چارچوب معیشت پایدار، نشریۀ تحلیل فضایی مخاطرات طبیعی. سال چهارم. شمارۀ 2. صفحات 36-19. http://jsaeh.khu.ac.ir/article-۱-۲۷۱۴-fa.html نوروزی، مرضیه؛ داریوش حیاتی (1394). سازههای مؤثر بر معیشت پایدار روستایی از دیدگاه کشاورزان استان کرمانشاه، نشریۀ علوم ترویج و کشاورزی ایران. دورۀ 11. شمارۀ 1. صفحات 144-127. http://www.iaeej.ir/article_13601.html Adger, W.N. (2006). Vulnerability. Journal of Global Environmental Change, 16, 268-281. https://doi:10.1016/j.gloenvcha.2006.02.006. Alam, G.M.M. (2017). Livelihood cycle and vulnerability of rural households to climate change and hazards in Bangladesh. Journal of Environmental Management, 59(5), 777-791. https://link.springer.com/article/10.1007%2Fs00267-017-0826-3. Alam, M.G.M., Alam, K., Mushtaq, A., & Filho, W.L. (2018). How do climate change and associated hazards impact on the resilience of riparian rural communities in Bangladesh? Policy implications for livelihood development. Journal of Environmental Science and Policy, 84, 7-18. https://doi.org/10.1016/j.envsci.2018.02.012. Ashkenazy, A., Calvao Chebach, T., Knickel, K., Peter, S., Horowitz, B., Offenbach, R.. (2018). Operationalising resilience in farms and rural regions - findings from fourteen case studies. Journal of Rural Studies. 59 (4), 211-221. https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2017.07.008. Barua, A., Katyaini, S., Mili, B., & Gooch, P. (2014). Climate change and poverty: building resilience of rural mountain communities in South Sikkim, Eastern Himalaya, India. Regional Environmental Change, 14, 267-280. https://link.springer.com/article/10.1007/s10113-013-0471-1. Cabezon, E.R., Hunter, L., Tumbarello, P., Washimi, K., & Wu, Y. (2019). Enhancing macroeconomic resilience to natural disasters and climate change in the small states of the pacific. Asian-Pacific Economic Literature, 33(1), 113-130. https://doi.org/10.1111/apel.12255. Cahn, M. (2002). The business of living: Rural micro-enterprise and sustainable livelihoods (Unpublished doctoral dissertation). New Zealand: Massey University, Palmerston North. Cao, J., Li, M., Deo, R.C., Adamowski, J.F., Cerdà, A., Feng, Q., Liu, M., Zhang, J., Zhu, G., Zhang, X., Xu, X., Yang, S., & Gong, Y. (2018). Comparison of social-ecological resilience between two grassland management patterns driven by grassland land contract policy in the Maqu, Qinghai-Tibetan Plateau. Land Use Policy, 74, 88-96. https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2017.07.027. Carney, D. (1999). Livelihood approaches compared: A brief comparison of the livelihoods approaches of DFID, CARE, Oxfam, and UNDP. London: Department for International Development (DFID). Chambers, R., & Conway, G. (1992). Sustainable rural livelihoods: practical concepts for the 21st century. IDS Discussion Paper 296, Brighton: IDS. UK: Institute of Development Studies. https://opendocs.ids.ac.uk/opendocs/handle/20.500.12413/775. Cutter, S. L., Barnes, L., Berry, M., Burton, C., Evans, E., Tate, E., & Webb, J. (2008). A place-based model for understanding community resilience to natural disasters. Global Environmental Change, 18, 598-606. https://doi:10.1016/j.gloenvcha.2008.07.013. Dahal, R.K., Hasegawa, S., Nonomura, A., Yamanaka, M., Dhakal, S., & Paudyal, P. (2008). Predictive modelling of rainfall-induced landslide hazard in the Lesser Himalaya of Nepal based on weights-of-evidence. Journal of Geomorphology, 102(3-4), 496-510. https://doi.org/10.1016/j.geomorph.2008.05.041. DFID (2000). Sustainable livelihoods guidance sheets. London: Department for International Development. Erenstein, O., Hellin, J., & Chandna, P. (2007). Livelihoods, poverty and targeting in the Indo-Gangetic Plains: a spatial mapping approach. New Delhi, INDIA: CIMMYT and Rice-Wheat Consortium for the Indo-Gangetic Plains. https://repository.cimmyt.org/handle/10883/1059. Fang, Y., Zhu, F., Qiu, X., & Zhao, S. (2018). Effects of natural disasters on livelihood resilience of rural residents in Sichuan. Journal of Habitat international, 76, 19-28. https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2018.05.004. FAO (2014). The state of food and agriculture: Innovation in family farming. Rome, Italy: FAO. Fort, M., Cossart, E., & Arnaud-Fassetta, G. (2010). Hillslope-channel coupling in the Nepal Himalayas and threat to man-made structures: The middle Kali Gandaki valley. Journal of Geomorphology, 124(3-4), 178-199. https://doi.org/10.1016/j.geomorph.2010.09.010. Ghimire, S.K., Higaki, D., & Bhattarai, T.P. (2013). Estimation of soil erosion rates and eroded sediment in a degraded catchment of the Siwalik Hills, Nepal. Journal of Land, 2(3), 370-391. https://doi.org/10.3390/land2030370. Goulden, M.C., & Conway, D. (2013). Limits to resilience from livelihood diversification and social capital in lake social-ecological systems. Journal of Annals Association of American Geographers, 103(4), 906-924. https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/00045608.2013.765771. Herman, A., Lahdesmaki, M., & Siltaoja, M. (2018). Placing resilience in context: in- vestigating the changing experiences of Finnish organic farmers. Journal of Rural Studies, 58, 112-122. https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2017.12.029. Islam, R., & Walkerden, G. (2015). How do links between households and NGOs promote disaster resilience and recovery? A case study of linking social networks on the Bangladeshi coast. Natural Hazards, 78, 1707-1727. https://doi.org/10.1007/s11069-015-1797-4. Jacquet, P.O., Wyart, V., Desantis, A., Hsu, Y.-F., Granjon, L., Sergent, C., & Waszak, F. (2018). Human susceptibility to social influence and its neural correlates are related to perceived vulnerability to extrinsic morbidity risks. Scientific Reports- Nature, 8, 1-18. https://doi.org/10.1038/s41598-018-31619-8. Jiao, X., Pouliot, M., Walelign, & S.Z. (2017). Livelihood strategies and dynamics in rural Cambodia. Journal of World Development, 97, 266-278.http://dx.doi.org/10.1016/j.worlddev.2017.04.019. Kayastha, P., Dhital, M.R., & Smedt, F.D. (2013). Application of the analytical hierarchy process (AHP) for landslide susceptibility mapping: a case study from the Tinau watershed, west Nepal. Journal of Computers&Geosciences, 52, 398-408. https://doi.org/10.1016/j.cageo.2012.11.003. Knickel, K., Redman, M., Darnhofer, I., Ashkenazy, A., Calvao Chebach, T., Sumane, S., Tisenkopfs, T., Zemeckis, R., Atkociuniene, V., Rivera, M., Strauss, A., Kristensen, L.S., Schiller, S., Koopmans, M.E., & Rogge, E. (2018). Between aspirations and reality: Making farming, food systems and rural areas more resilient, sustainable and equitable. Journal of Rural Studies, 59, 197-210.http://dx.doi.org/10.1016/j.jrurstud.2017.04.012. Kubicek, A., Breckling, B., Hoegh-Guldberg, O., & Reuter, H. (2019). Climate change drives trait-shifts in coral reef communities. Scientific Reports- Nature, 9, 1-10. https://doi.org/10.1038/s41598-019-38962-4. Li, E., Deng, Q., & Zhou, Y. (Available online 23 January 2019). Livelihood resilience and the generative mechanism of rural households out of poverty: An empirical analysis from Lankao County, Henan Province, China. Journal of Rural Studeis. (In Press). https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2019.01.005. Liu, W., Li, J., & Xu. J. (2020). Effects of disaster-related resettlement on the livelihood resilience of rural households in China. International Journal of Disaster Risk Reduction, 49, 1-10. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2020.101649. Liu, Y., & Li, Y. (2017). Revitalize the world's countryside. Nature, 548, 275-277. https://doi.org/10.1038/548275a. Nielsen, O.J., Rayamajhi, S., Uberhuaga, P., Meilby, H., & Smith-Hall, C. (2013). Quantifying rural livelihood strategies in developing countries using an activity choice approach. Agricultural Economics, 44, 57-71. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1574-0862.2012.00632.x. Ofori, B.Y., Stow, A.J., Baumgartner, J.B., & Beaumont, L. J. (2017). Influence of adaptive capacity on the outcome of climate change vulnerability assessment. Scinces Report- Nature, 7, 1-12. https://doi.org/10.1038/s41598-017-13245-y. Pelletier, B., Hickey, G.M., Bothi, K.L., & Mude, A. (2016). Linking rural livelihood resilience and food security: an international challenge. Journal of Food Security, 8(3), 469-476. https://link.springer.com/article/10.1007/s12571-016-0576-8. Quandt, A. (2018). Measuring livelihood resilience: the household livelihood resilience approach (HLRA). Journal of World Development, 107, 253-263.https://doi.org/10.1016/j.worlddev.2018.02.024. Rathi, A. (2020). Is Agrarian Resilience limited to Agriculture? Investigating the “farm” and “non-farm” processes of Agriculture Resilience in the rural. Journal of Rural Studies. (In Press). https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2019.12.015. Saint Ville, A.S., Hickey, G.M., Locher, U., & Phillip, L.E. (2016). Exploring the role of social capital in influencing knowledge flows and innovation in smallholder farming communities in the Caribbean. Journal of Food Security, 8,239-260. https://doi.org/ 10.1007/s12571-016-0581-y. Sarker, M.N.I., Wu, M., Alam, G.M., & Shouse, R. (2020). Livelihood resilience of riverine island dwellers in the face of natural disasters: Empirical evidence from Bangladesh. Journal of Land Use Policy, 95, 1-12. https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2020.104599. Sina, D., Chang-Richards, A.Y., Wilkinson, S., & Potangaroa, R. (2019). A conceptual framework for measuring livelihood resilience: relocation experience from Aceh, Indonesia, Journal of World Development, 117, 253-265. https://doi.org/10.1016/j.worlddev.2019.01.003. Skerratt, S. (2013). Enhancing the analysis of rural community resilience: evidence from community land ownership. Journal of Rural Studies, 31,36-46. https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2013.02.003. Sudgen, F., Maskey, N., Clement, F., Ramesh, V., Philip, A., & Rai, A. (2014). Agrarian stress and climate change in the Eastern Gangetic Plains: gendered vulnerability in a stratified social formation. Global Environmental Change, 29, 258-269. https://doi.org/10.1016/j.gloenvcha.2014.10.008. Sultana, P., Thompson, P.M., & Wesselink, A. (2020). Coping and resilience in riverine Bangladesh. Environ. Hazards, 19, 70-89. https://doi.org/10.1080/17477891.2019.1665981. Tambo, J.A., & Wünscher, T. (2017). Enhancing resilience to climate shocks through farmer innovation: evidence from northern Ghana. Journal of Regional Environmental Change, 17, 1505-1514. http://dx.doi.org/10.1007/s10113-017-1113-9. Tanner, T., Lewis, D., Wrathall, D., Bronen, R., Cradock-Henry, N., Huq, S., & Thomalla, F. (2015). Livelihood resilience in the face of climate change. Nature Climate Change, 5, 23-26. https://www.nature.com/articles/nclimate2431. Thai, H.A.C. (2018). Livelihood resilience - a case study: Community-based tourism (CBT). In: Livelihood Pathways of Indigenous People in Vietnam’s Central Highlands. Advances in Asian Human-Environmental Research. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-319-71171-3_4. Thulstrup, A.W. (2015). Livelihood resilience and adaptive capacity: tracing changes in household access to capital in central Vietnam. World Development, 74, 352-362. https://doi.org/10.1016/j.worlddev.2015.05.019. Tonts, M., Plummer, P., & Argent, N. (2014). Path dependence, resilience and the evolution of new rural economies: perspectives from rural Western Australia. Journal of Rural Studies, 36, 362-375. https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2014.04.001. Wilson, G. (2010). Multifunctional 'quality' and rural community resilience. The Royal Geographical Society (with the Institute of British Geographers), 35(3), 364-381. https://doi.org/10.1111/j.1475-5661.2010.00391.x. Wilson, G.A., Schermer, M., & Stotten, R. (2018). The resilience and vulnerability of remote mountain communities: the case of Vent, Austrian Alps. Land Use Policy, 71, 372-383. https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2017.12.022. Zhang, C., & Fang, Y. (2020). Application of capital-based approach in the measurement of livelihood sustainability: A case study from the Koshi River basin community in Nepal. Journal of Ecological Indicators, 116, 1-13. https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2020.106474. Zhou, H., Wang, J., Wan, J., & Jia, H. (2010). Resilience to natural hazards: a geographic perspective. Nat Hazards, 53, 21-41. https://doi.org/ 10.1007/s11069- 009- 9407. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 935 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 803 |