تعداد نشریات | 29 |
تعداد شمارهها | 643 |
تعداد مقالات | 6,317 |
تعداد مشاهده مقاله | 9,873,617 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,468,737 |
تاثیر انگلستان بر رویکردهای نظامی، فکری و سیاسی جنبش جنگل | ||
نشریه پژوهشهای تاریخی ایران و اسلام | ||
مقاله 6، دوره 15، شماره 29، آبان 1400، صفحه 131-160 اصل مقاله (458.62 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22111/jhr.2021.37968.3104 | ||
نویسنده | ||
عباس پناهی* | ||
دانشیار پژوهشکده گیلان شناسی دانشگاه گیلان | ||
چکیده | ||
با اینکه جنگلیها شروع مبارزات خود را در مواجهه با روسیه تزاری آغاز کرده بودند، اما در بین نیروهای خارجی، انگلیسیها به طور مستقیم و غیرمستقیم تاثیر زیادی بر جهتگیریهای نظامی، سیاسی و ایدئولوژیکی آنها برجای نهادند. این تاثیرگذاری به ویژه بعد از قرارداد ترکمخامصه جنگلیها با نیروهای نظامی بریتانیا در مرداد 1297 خ. محسوستر شد. زیرا مفاد معاهده جنگلی-ها با نیروی نظامی بریتانیا نشان میدهد که آنها شکست نظامی از سوی نیروی دانسترفورس را پذیرفته بودند، متعاقب این قرارداد، جنگلیها مجبور به اخراج نیروهای آلمانی و عثمانی از جنگل شدند و به دنبال آن چرخش ایدئولوژیک در بدنه جنبش پدید آمد، زیرا از تابستان 1297خ. جایگاه اتحاد اسلام تضعیف شد و به دنبال آن کمتر از شش ماه با جدایی برخی از شخصیتهای جناح راست جنبش، موجب گرایش بیشتر نیروهای جوان جنگلی به بلشویکها گشت. هرچند انگلیسیها آشکارا موجب این تحولات نشدند، اما این حوادث از پیامدهای حضور آنها در گیلان و فشار وثوقالدوله بر جنبش بود. حوادث یادشده موجب تنها ماندن کوچکخان از سوی شخصیتهایی شد که وی با اتکا به آنان جنبشجنگل را سامان داده بود. پس از این رویدادها، جنبش ناخواسته در مسیری گام نهاد که در راستای منافع انگلیسیها بود. پرسش نوشتار حاضر بر این نکته قرار دارد، انگلیسیها در نتیجه اتخاذ چه تدابیری زمینههای ضعف فکری،سیاسی و نظامی جنبشجنگل را فراهم کردند؟ | ||
کلیدواژهها | ||
جنبش جنگل؛ انگلستان؛ بلشویکها؛ کوچک خان | ||
مراجع | ||
-آبراهامیان، یرواند (1389) ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمدگل محمدی و محمد ابراهیم فتاحی، تهران، نشرنی.
-آوری، پیتر، (1373)، «تاریخ ایران معاصر از تاسیس تا انقراض سلسله قاجار»، ترجمه محمد رفیعی مهرآبادی، تهران، عطایی.
-پناهی، عباس، (1396)، مأخذشناسی تحلیلی جنبش جنگل، رشت، انتشارات دانشگاه گیلان.
--------، (1398)، اسناد گیلان در دوره پپهلوی اول، رشت، انتشارات فرهنگ ایلیا.
-جنگلی، اسماعیل، (1357)، قیام جنگل، به کوشش اسماعیل رائین، تهران، جاویدان.
- دنسترویل، لیونل چارلز، (1357)، امپریالیزم انگلیس در ایران و قفقاز، ترجمه حسین انصاری، تهران، کتابخانه منوچهری.
- دولاندلن، شارل، (1390)، تاریخ جهانی، ترجمه احمد بهمنش، تهران، دانشگاه تهران،2 ج.
- دولت آبادی، یحیی، (1371)، حیات یحیی، ج 3 و 4، تهران، انتشارات فردوسی و عطار.
- دیلمی، پژمان، (1374)، «عوام گرایان رشت: پان اسلامیزم و نقش دول مرکزی» مجموعه مقالات«ایران در جنگ جهانی اول ایران در جنگ جهانی اول، آوردگاه ابردولتها، به کوشش تورج اتابکی، ترجمه حسن افشار، تهران، نشر ماهی.
-دیلمی، پژمان (2019)، سیمای پنهان پوپولیستهای رشت، برلین، نشر گردون.
- رایت، دنیس، (1382)، «انگلیسیان در ایران»، ترجمه غلامحسین صدری افشار، تهران، اختران.
-سپهر، مورخ الدوله، (1362)، ایران در جنگ بزرگ، تهران، ادیب.
- سفارت فرانسه در ایران.
- شاکری، خسرو، (1386)، میلادِزخم جنبش جنگل و جمهوری شوروی سوسیالیستی ایران، مترجم شهریار خواجیان، تهران، اختران.
- شعایان، مصطفی، (1349)، شوروی و نهضت انقلابی جنگل، تهران، ارژنگ.
- شمیم، علی اصغر، (1387)، ایران در دوره سلطنت قاجار، تهران، زریاب.
- صبوری دیلمی، محمد حسن، (1358)، نگاهی از درون به انقلاب مسلحانه جنگل، تهران، چاپ مظاهری.
-عاقلی، باقر، (1369) روزشمار تاریخ ایران از مشروطه تا انقلاب، تهران، گفتار.
-عظیمی، رقیه سادات (1377)، نهضت جنگل به روایت اسناد وزارت امور خارجه ایران، تهران، وزارت امور خارجه.
- عظیمی، ناصر، (1389)، «جغرافیای سیاسی جنبش و انقلاب جنگل»، مشهد، نشر نیکا.
- فخرایی، ابراهیم، (1357) سردار جنگل، تهران، جاویدان.
- فقیه نصیری، تهمورث، (1383)، کلاردشت، تهران، بنیاد فرهنگی البرز.
-کسمایی، احمد، (1382)، یادداشتهای احمد کسمایی از نهضت جنگل، گردآوری و تصحیح منوچهر هدایتی خوشکلام، رشت، کتیبه گیل.
-کسروی، احمد، (1390) تاریخ هجده ساله آذربایجان، تهران، امیرکبیر.
-کشاورز، فتحالله، (1391)، نهضت جنگل و اتحاد اسلام (اسناد محرمانه و گزارشها)، تهران، سازمان اسناد ملی و انجمن آثار و مفاخر فرهنگی کشور.
-کوچکپور، صادق، (1369)، نهضتجنگل (اوضاع فرهنگی و اجتماعی گیلان و قزوین، خاطرات افسر گارد جنگل)، به کوشش محمدتقی میرابوالقاسمی، رشت، گیلکان.
-گرکه، اولریخ، (1377)، پیش به سوی شرق: سیاست خارجی آلمان در جنگ جهانی اول، ترجمۀ پرویز صدری، تهران، نشر کتاب سیامک.
- مابرلی، جیمز، (1369) عملیات در ایران (جنگ جهانی اول 19 ـ 1914)، ترجمه کاوه بیات، تهران، رسا.
-میرزا صالح، غلامحسین، (1369)، جنبش میرزا کوچک خان بنا بر گزارشهای سفارت انگستان، تهران، نشر تاریخ ایران و نشر تاریخ ایران.
- مدنی، سید جلال الدین، (1361)، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ج اول، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
- مدنی، میراحمد، (1377)، جنبش جنگل و میرزاکوچکخان (خاطرات میر احمد مدنی، عضو شورای اتحاد اسلام و مدیر روزنامه پرورش)، به کوشش سید محمد تقی میر ابوالقاسمی، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
- مستوفی عبدالله، (1371) شرح زندگانی من یا تاریخ اجتماعی و اداری قاجاریه، ج 3، انتشارات زوار، تهران.
- مکی، حسین، (1357)، زندگانی سیاسی احمد شاه، تهران، امیرکبیر.
- ملکزاده، مهدی، (1378)، تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، تهران، سخن.
-مهرداد، سیدجعفر، اصغرنیا، محمدحسن، ضیائی، سیدعبدالحمید، (1385)، «درآمدی تحلیلی- تاریخی بر شخصیت، آرا و اندیشههای میرزاکوچک خان»، رشت، حرف نو.
- میرابوالقاسمی، محمد تقی، (1378) دکتر حشمت و اندیشه اتحاد اسلام در جنبش جنگل، تهران، ندا.
- نعمتی لیمائی، امیر، (1389) مجموعه روزنامههای جنگل (نشریه نهضت جنگل)، مشهد، امید مهر.
- نصیری مقدم، محمدنادر، (1374)، «گزیده اسناد دریای خزر و مناطق شمالی ایران در جنگ جهانی اول»، تهران، موسسه چاپ و انتشارات وزارت امورخارجه.
- یقیکیان گریگور (1363) شوروی و جنبش جنگل، به کوشش برزویه دهگان، تهران، نوین.
- هوشنگمهدوی، عبدالرضا، (1388) روابط خارجی ایران از ابتدای دوران صفویه تا پایان جنگ جهانی دوم، تهران، امیر کبیر.
مقالات
- پناهی، عباس، روش و بینش تاریخنگاری گریگور یقیکیان در کتاب شوروی و جنبشجنگل، فصلنامه علمی و پژوهشی تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید پاییز و زمستان 1398 شماره 24 (پیاپی 109)، 43-64.
- پناهی، عباس و امیر مهرنیا، جنبشجنگل در پرتوکشمکش دولتهای بزرگ، فصلنامه علمی و پژوهشی روابط بین الملل، دوره 7، شماره پیاپی 24، تابستان 1396، صص 215-236.
-زاهد زاهدانی، سید سعید، سید اسماعیل موسوی، تحلیل جامعه شناختی نهضت جنگل با تأکید بر ایدئولوژی آن، فصلنامه جامعهشناسی کاربردی سال بیست و ششم، شماره پیاپی 106) شماره چهارم، زمستان 4.
-شیخ الاسلامی، جواد، 1365، «میرزاکوچکخان، رهبر نهضت جنگل»، تحقیقات اسلامی، شماره 1 و 2، صص 115 تا 149.
-غفاری هشتجین، زاهد، عباس کشاورز شکری و عباس نعیمی جورشری، بازشناسی سه جریان سیاسی جنبش جنگل و مواضع و دیدگاههای آنان، فصلنامه جستارهای تاریخی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال اول، شمارة دوم، پاییز و زمستان 1389، صص 31 ـ 5.
-خلیجی، محسن و محمد رادمهر، تناقض ایدئولوژیک در جنبش جنگل، فصلنامه فرهنگ، شماره 71؛ پاییز 88؛ صص 81 ـ 5.
-متولی، عبدالله، خاطرات احسان الله خان دوستدار، فصلنامه مطالعات تاریخی، شماره 16،1386، صص 11-81.
پایان نامه
-قنبری، مهشید، (1396) نقش انگلستان در جنبش جنگل، به راهنمایی دکتر عباس پناهی، گروه ایران شناسی، دانشگاه گیلان.
اسناد:
مرکز اسناد دیپلماسی وزارت امورخارجه
سند،48/26/66/1336
سند 46/26/66/1336
سند،44/26/66/1336
سند،32/26/66/1336 | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 382 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 240 |