تعداد نشریات | 29 |
تعداد شمارهها | 638 |
تعداد مقالات | 6,326 |
تعداد مشاهده مقاله | 9,885,978 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,481,845 |
مسأله تاریخی هیرمند و راهکارهای کاهش چالشهای ناشی از آن | ||
نشریه پژوهشهای تاریخی ایران و اسلام | ||
مقاله 12، دوره 16، شماره 30، اردیبهشت 1401، صفحه 293-320 اصل مقاله (446 K) | ||
نوع مقاله: علمی و پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22111/jhr.2021.37269.3053 | ||
نویسندگان | ||
علی شکری1؛ حسین مفتخری* 2؛ میرهادی حسینی3 | ||
1دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی،گروه تاریخ دانشکده ادبیات و علوم انسانی،دانشگاه خوارزمی تهران.ایران | ||
2استاد گروه تاریخ دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی تهران.ایران | ||
3استادیار گروه تاریخ دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی تهران | ||
چکیده | ||
هیرمند از دیرباز شریان اصلی حیات سیستان بوده و همواره نقش تعیینکنندهای برای آن داشته است؛ لیکن از زمان تقسیم ناعادلانه این منطقه بین ایران و افغانستان و عدم ورود آب کافی (به دلایل مختلف) به منطقه، هیرمند رفته رفته برای مردم سیستان و دولت ایران به یک مسأله و بحران تبدیل و دستمایه اختلاف بین دو کشور همسایه شده است. این اختلاف، به تدریج با خشکسالیهای مکرر، افزایش جمعیت، عدم مدیریت صحیح منابع آب و تقاضای بیشتر برای مصرف آب، پررنگتر شد و ابعادی ملی به خود گرفته است. این مقاله بر آن است تا ضمن مرور اجمالی سیر تاریخی مسأله هیرمند و پیامدهای ناشی از کمبود آب و برشمردن چالشهای موجود، راهکارهای واقعگرایانهای در جهت برون رفت از این بحران و کاهش پیامدهای آن ارائه دهد. بر همین اساس، پرسش اصلی پژوهش این است که عامل پایدار ماندن مسأله هیرمند چیست و با چه راهکارها و سیاستهایی میتوان آثار و پیامدهای منفی این مسأله تاریخی را در راستای رفع و یا تخفیف آن، مدیریت کرد؟ بر اساس فرضیه این پژوهش، ممانعت افغانستان از ورود سهم آب هیرمند، خشکسالیهای متعدد به ویژه طی سه دهه اخیر و راهکارهای کوتاه مدت و بعضاً ناکارآمد در برخورد با مسأله هیرمند، موجب پایداری این مسأله گردیده است که میتوان با راهکارهایی از جمله اتخاذ دیپلماسی سازنده با طرف افغان، توسل به قوانین حقوق بینالملل، مدیریت صحیح آب ورودی به کشور، رعایت الگوی کشت مناسب، آبیاری مکانیزه و ایجاد اشتغال در سایر صنایع از آثار سوء این مسأله کاست. این پژوهش تلاش نموده است تا این مسأله را جهت دستیافتن به راهکارهایی ملموس و انجامشدنی به صورت جامعتر و با ابعادی وسیعتر مورد بررسی قرار دهد. پژوهش با رویکرد بینرشتهای و روش توصیفی-تبیینی انجام شده است. | ||
کلیدواژهها | ||
هیرمند؛ هامون؛ سیستان؛ ایران؛ افغانستان | ||
مراجع | ||
-احمدپور، آرام، (1391)، بازارچههای مرزی و نقش آنها در توسعه امنیت سیستان و بلوچستان، زاهدان، همایش ملی شهرهای مرزی و امنیت، چالشها و رهیافتها.
- اسلامی، روح اله، سرحدی، رضا و فیضی، مهدی، (1398)، راهبردهای دیپلماسی تأمین حقابه رودخانه هیرمند، تهران، فصلنامه پژوهشهای راهبردی سیاست.
-اطاعت، جواد، ورزش، اسماعیل، (1391)، هیدروپلیتیک هیرمند: دلایل، آثار و پیامدها، شماره 80، تهران، فصلنامه پژوهشهای جغرافیای انسانی.
-پاپلی یزدی، محمد حسین و جلالی، عباس، (1374)، هیرمند / هیرمند / هلمندرود، شماره 37، تهران، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی.
-پاپلی یزدی، محمد حسین و وثوقی، فاطمه، (1390)، نگاهی به دیپلماسی آب هیدرو ژئوپلیتیک، مشهد، نشر پاپلی.
-پروانه، احسان، بررسی پیامدهای و معضلات زیستمحیطی، اقتصادی و اجتماعی خشکیدگی دشت سیستان ناشی از قطع جریان رودخانه هیرمند توسط دولت افغانستان و ارائه راهکارهای پیشنهادی،(1381)، اصفهان، دومین همایش ملی اثرات خشکسالی و راهکارهای مدیریت آن.
- پیری صحراگرد، حسین، آذرنیوند، حسین، زابلی، مجید و شهرکی، ناصر، (1387)، تأثیر خشکسالی بر دریاچه هامون و پیامدهای ان در منطقه سیستان، زابل، کنفرانس بینالمللی بحران آب.
- تیت، جورج پسمن، (1396)، سفرنامه سیستان: خاطرات هیئت مک ماهون، مترجم حسن احمدی کرویق، تهران، انتشارات مازیار.
- جانپرور، محسن، صالحآبادی، ریحانه و زرگری، مطهره،(1396)، پیامدهای بحران مهاجرت ناشی از خشکسالی کوتاه مدت در استان سیستان و بلوچستان، تهران، فصلنامه علمی-پژوهشی و بینالملل انجمن جغرافیای ایران.
- حسینزاده، سیدرضا، (1376)، بادهای 120 روزه سیستان، مشهد، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی.
- خاک سفیدی، عباس و نورا، نادر، (1387)، اثرات خشکی آب رودخانه هیرمند بر مسائل زیستمحیطی منطقه سیستان و تالاب هامون، زابل، اولین کنفرانس بینالمللی بحران آب.
-خبرگزاری ایرنا(27 مرداد 1395)، گفتگو با مجری طرح ملی انتقال آب دشت سیستان.
-خبرگزاری ایرنا، (8 آبان 1398)، تاثیرآب بر مناسبات هیدروپلیتیک ایران و افغانستان.
-خبرگزاری ایرنا، (10 دی 1399)، اجرای فاز دوم طرح آبرسانی ۴۶ هزار هکتاری دشت سیستان.
-خبرگزاری ایسنا، (1 خرداد 1399)، بهره برداری از سه طرح بزرگ آبی در سیستان و بلوچستان.
-خبرگزاری ایسنا، (13 بهمن 1399)، ایجاد سازه اندازهگیری مشترک برای تعیین حقآبه ایران.
-خبرگزاری تسنیم، (27 خرداد 1398)، هیرمند رودخانهای به وسعت حیات دو کشور.
-خبرگزاری مهر، اردیبهشت 99، گفتگو با معاون وزیر جهاد کشاورزی.
-خبرگزاری تسنیم، (3 خرداد 1400)، مطالعات برای اکتشاف "آب ژرف" در استان سیستان و بلوچستان توسعه مییابد
-رحمانیان، داریوش و براقی، فضلاله، (1389)، جایگاه مسأله آب هیرمند در مناسبات ایران و افغانستان، تهران، فصلنامه تاریخ ایران.
-روزنامه اطلاعات،، شمارههای 13469، 13527، 13905، 14014 و 14049، سالهای 1350 و 1351 شمسی.
-زمردیان، جعفر و پور کرمانی، محسن، (1367)، پیرامون ژئومورفولوژی سیستان و بلوچستان، شماره 9، تهران، ویژه نامه آب و خاک زابل، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی.
-سایت مجلس شورای اسلامی، (16/2/1397)، ارسال دو یادداشت اعتراضی به افغانستان در پی تأمین نشدن حقابه هیرمند.
-سرگزی، زهرا، (1393)، جایگاه هیرمند در جغرافیای سیاسی و اقتصادی سیستان در دوره پهلوی، تهران، پژوهش نامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی، شماره دوم، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
-سلیقه، محمد، خسروی، محمود و پودینه، اسماعیل، اثر تغییرات سطح دریاچه هامون بر اقلیم محلی سیستان، مجموعه مقالات چهارمین کنگره بینالمللی جغرافیدانان جهان اسلام، زاهدان، 1389.
-سیف الدینی، سالار، (2 مرداد 1396)، جدال خاموش آب بین ایران و افغانستان، شماره 2918، روزنامه شرق.
-شهبازبگیان، محمدرضا، (1394)، تحلیل مکانیزم مؤثر در تعیین وضعیت هیدروپلیتیک حوزههای آبریز بینالمللی: کاربرد در مدیریت حوزههای آبریز بینالمللی شرق ایران، تهران، دانشگاه تربیتمدرس، رساله دکتری.
-شهبازبگیان، محمدرضا، (1397)، تحلیل سیستمی الزامات، هزینهها و اثربخشی بسته سیاستی احداث آب شیرینکن اتمی در سواحل دریای عمان برای انتقال آب به دشت سیستان، تهران، فصلنامه ژئوپلیتیک.
- علم، امیر اسداله، (1395)، یادداشتهای علم، چاپ چهاردهم، ج 2، ویراست علینقی عالیخانی، تهران، انتشارات معین.
-علیزاده، جعفر، (1383)، هیدروپلیتیک هیرمند و تأثیر آن بر روابط سیاسی ایران و افغانستان، تهران، دانشگاه تربیت مدرس، پایان نامه کارشناسیارشد.
-غلامی، پرویز و نهتانی، محمد، (1388)، بررسی اثرات زیستمحیطی خشکسالی در منطقه سیستان، اصفهان، دومین همایش ملی اثرات خشکسالی و راهکارهای مدیریت آن.
-فخاری، غلامرضا، (1371)، اختلاف دولتی ایران و افغانستان در مورد هیرمند، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بینالمللی.
-کردوانی، پرویز و عباس والایی، (1388)، مقایسه نقش دریاچه هامون هنگام پرآبی و خشکی در اوضاع اقتصادی و اجتماعی سیستان، تهران، فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیا.
-لاجوردی، حبیب، (1383)، خاطرات محمود فروغی، تهران، انتشارات نادر.
- مجتهدزاده، پیروز، (1378)، امیران مرزدار و مرزهای خاوری ایران، ترجمه حمیدرضا ملک محمدی نوری، تهران: نشر شیرازه.
-مرشدزاده، محمد و قرن بلاغ، رقیه،(1399)، رژیم حقوقی حاکم بر رودخانههای مرزی ایران و افغانستان، تهران، فصلنامه مطالعات حقوق.
- مرکز آمار ایران، (1395)، گزارش مشخصات عمومی استان سیستان و بلوچستان.
-محمد ولی سامانی، جمال، (1383)، گزارش منابع آب سیستان، وزارت نیرو.
-معاهده تقسیم آب هیرمند بین ایران و افغانستان، (1351)، اسناد وزارت امور خارجه ایران.
-موسی زاده، رضا و عباسزاده، مرتضی، (1395)، ابعاد حقوقی بهرهبرداری از رودخانه مرزی هیرمند توسط ایران و افغانستان، شماره 93، تهران، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، تهران.
- ملایی، فتاح، (1384)، نقش رودخانه هیرمند در تکوین چالشهای سیاسی میان ایران و افغانستان، دانشگاه تهران، رساله دکتری.
- نوری، غلامرضا، اربابی، طیبه و نوری، سهیلا، (1386)، تالاب هامون حیات سیستان، تهران، انتشارات سپهر.
-وزارت نیرو، جمهوری اسلامی ایران، (1369)، جلد 2، تهران، اطلس آبهای ایران.
-وزارت نیرو، جمهوری اسلامی ایران،(1378)، طرح جامع آب کشور: حوضه آبریز هیرمند، تهران، شرکت مهندسین مشاور جاماب. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 718 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 256 |