اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 29 |
| تعداد شماره‌ها | 643 |
| تعداد مقالات | 6,317 |
| تعداد مشاهده مقاله | 9,873,638 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,468,756 |
جایگاه عوامل غیردینی موثردر پیروزی عرب‌های مسلمان در فتح ایران | ||
| نشریه پژوهش‌های تاریخی ایران و اسلام | ||
| مقاله 4، دوره 15، شماره 29، آبان 1400، صفحه 75-101 اصل مقاله (574.84 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22111/jhr.2021.37458.3075 | ||
| نویسندگان | ||
| زهرا جهان1؛ محمد تقی ایمانپور* 2؛ جواد عباسی3؛ حسین مفتخری4 | ||
| 1دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد | ||
| 2استاد گروه تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد نویسنده مسئول | ||
| 3دانشیار گروه تاریخ، دانشکده ادبیات، دانشگاه فردوسی مشهد، | ||
| 4استاد گروه تاریخ دانشگاه خوارزمی تهران | ||
| چکیده | ||
| یکی از رخدادهای سترگ و اثرگذار در تاریخ ایران که منجر به دگرگونی‌های گسترده در این سرزمین شد، پیروزی سپاه مسلمانان در فتح ایران است. چنانکه در پی این رویداد مهم، سلسله‌ی ساسانی فروپاشید؛ کشور ایران تحت سلطه عرب‌های مسلمان درآمد؛ دیانت زرتشتی جایگاه پیشینِ خود را در جامعه ایرانی از دست داد و دین اسلام با گرویدن تدریجی اکثریت ایرانیان زرتشتی تا حد زیادی جایگزین دین زرتشتی در ایران شد. لذا به دلیل تأثیرات شگرفی که این رویداد بر زندگی ساکنان این سرزمین داشت از دیرباز این پرسش مطرح گردید که علت پیروزی سپاه عرب‌های مسلمان بر سپاه ساسانی و فروپاشی این سلسله چه بوده است؟ هرچند در پاسخ به این پرسش، تاکنون پژوهش‌های بسیاری صورت گرفته است؛ اما در این آثار به طور عمده بر دو نکته؛ یعنی وجود ایمان و انگیزه‌ای دینی در میان تازه مسلمانان از یک طرف، وجود نظام طبقاتی و ظالمانه‌ی ساسانیان و روحانیون زرتشتی از سوی دیگر، تأکید شده است. بر همین اساس در مقاله‌ی حاضر، تلاش بر آن است تا با استخراج و استنباط داده‌های تاریخی از منابع کهن و با استفاده از رویکردی انتقادی و روشِ توصیفی-تحلیلی، ضمن اثبات نادرستی نظریه‌های مطرح شده پیشین به تبیین و تحلیلِ جایگاه عوامل غیردینی مؤثر در پیروزی عرب‌ها در فتح ایران نیز پرداخته شود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ایران؛ اسلام؛ عرب‌های مسلمان؛ اشراف ایرانی؛ ساسانیان | ||
| مراجع | ||
|
آقازاده، جعفر، مرتضی دهقان‌نژاد و اصغر محمودآبادی، (1390)، «فتح آذربایجان و گرایش مردم آن به اسلام» در تاریخ اسلام و ایران، سال بیست‌و یکم، شماره دهم، 1-22.
آئینه‌وند، صادق، (1379)، «فتوح در اسلام: فتح تغلبی، فتح قلوب» در تاریخ اسلام، سال اول، شماره دوم، 2—49.
ابن‌اثیر، عزالدین علی، (1371)، تاریخ کامل، جلد 14، ترجمه عباس خلیلی و ابوالقاسم حالت، موسسه مطبوعات علمی: تهران.
ابن‌اعثم‌کوفی، محمدبن علی، (1372)، الفتوح، ترجمه محمدبن احمد مستوفی هروی، شرکت سهامی: تهران.
ابن‌حوقل، (1345)، صوره الارض، ترجمه جعفر شعار، بنیاد فرهنگ ایران: تهران.
ابن‌خلدون، عبدالرحمن، (1363)، العبر، جلد 1، ترجمه عبدالحمید آیتی، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی: تهران.
ابن‌رسته، احمدبن‌عمرو رسته، (1365)، الاعلاق النفیسه، ترجمه و تعلیق حسین قره‌چانلو، امیرکبیر: تهران.
ابن‌فقیه همدانی، ابوبکر احمدبن محمد، (1349)، ترجمه مختصرالبلدان، ترجمه ح.مسعود، بنیاد فرهنگ ایران: تهران.
ابن‌مسکویه، احمدبن علی، (1389)، تجارب‌الامم، جلد 1، ترجمه ابوالقاسم امامی، سروش: تهران.
ابن‌هشام، ابومحمدعبدالملک، (1374)، السیره النبویه، جلد 1 و 2، ترجمه سید هاشم رسولی، کتابفروشی اسلامیه: تهران.
اشپولر، برتولد، (1369)، تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی، جلد 1، ترجمه جواد فلاطوری، علمی و فرهنگی: تهران.
ایمانپور، محمدتقی و فاطمه فرخی، (1389)، «برخورد اعراب با زنان ایرانی» در نامه ایران باستان، سال دهم، شماره اول و دوم، 65-75.
ایمانپور، محمدتقی و نجم‌الدین گیلانی، (1389: الف)، «نقش خاندان‌های کهن در فراز و فرود سلسله‌های ایرانی در دوره ایران باستان» در پژوهش‌های تاریخی، سال دوم، شماره سوم، 41-56.
ایمانپور، محمدتقی و نجم‌الدین گیلانی، (1389: ب)، «نقش شورش بهرام چوبین در تضعیف و فروپاشی دولت ساسانی» درتاریخ ایران و اسلام، سال بیستم، شماره هشتم، 1-28.
بلاذری، احمدبن یحیی، (1364)، فتوح البلدان، ترجمه آذرتاش آذرنوش، تصحیح محمد فرزان، سروش: تهران
بلعمی، ابوعلی محمدبن محمد، (1378)، تاریخنامه طبری، تصحیح محمد روشن، جلد 3، سروش: تهران.
بولت، ریچارد. و.، (1364)، گروش به اسلام در قرون میانه، ترجمه محمدحسین وقار، نشر تاریخ ایران: تهران.
تاریخ سیستان، (1366)، تصحیح ملک‌الشعراء بهار، پدیده خاور: تهران.
ترکمنی‌آذر، پروین، (1399)، «ارزیابی ماهیت فتح ایران بر اساس نظریه جنگ‌های عادلانه» در تاریخ و تمدن اسلامی، سال شانزدهم، شماره‌سی و دوم، 3-41.
ثعالبی نیشابوری، عبدالملک‌بن محمد، (1368)، تاریخ ثعالبی، جلد 1، ترجمه محمد فضائلی، نقره: تهران.
جاحظ، ابوعثمان عمروبن بحر، (1991)، العثمانیه، تحقیق عبدالسلام هارون، دارالجیل: بیروت.
حاجیبابایی، مجید و علی زارعی، (1393)، «جایگاه امور فرا مادی در تحلیل فتوحات مسلمانان در ایران» در تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، سال پنجم، شماره پانزدهم، 95-116.
حسن‌پور هفشجانی، مریم، احمد کامرانی‌فر و سهیلا ترابی فارسانی، (1396)، «بررسی شکست ساسانیان در جنگ ذوقار با تکیه بر نظریه‌های جامعه‌شناسی جنگ» در پژوهش‌های تاریخی، سال نهم، شماره دوم، 101- 112.
حسن‌زاده، اسماعیل، (1390)، «تحلیل انتقادی روایت‌های فتح خوارزم» در مطالعات تاریخ اسلام، سال سوم، شماره هشتم، 9-32.
حدودالعالم، (1383)، ترجمه میرحسین شاه، تصحیح مریم میراحمدی و غلامرضا ورهرام، دانشگاه الزهرا: تهران.
حمزه اصفهانی، حمزه‌بن‌حسن، (1367)، تاریخ پیامبران و شاهان، ترجمه جعفر شعار، امیرکبیر: تهران.
دریایی، تورج، (1382)، شاهنشاهی ساسانی، ترجمه مرتضی ثاقب فر، ققنوس: تهران.
دینوری، ابوحنیفه احمدبن داود، (1383)، اخبارالطوال، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، نی: تهران.
زرین‌کوب، عبدالحسین، (1388)، دو قرن سکوت، سخن: تهران.
زرین‌کوب، عبدالحسین، (1369)، کارنامه اسلام، امیرکبیر: تهران.
زکی‌پور، نعمت‌الله، محمود مهمان‌نواز و کیوان کریمی‌الوار، (1391)، «بررسی مؤلفه‌های دین عامه در جنبش سیاه‌جامگان خراسان» در مطالعات تاریخ فرهنگی؛ پژوهشنامه‌ی انجمن ایرانی تاریخ، سال چهارم، شماره چهاردهم، 1-20.
شجاع‌نوری، سرور، (1386)، روحانیون زرتشتی در مواجهه با اسلام تا پایان قرن سوم هجری (رساله‌ی دکتری)، دانشگاه الزهرا تهران.
صدیقی، غلامحسین، (1372)، جنبش‌های دینی ایرانی، شرکت انتشاراتی پاژنگ: تهران.
طبری، محمدبن جریر، (1375)، تاریخ طبری، جلد 2- 5 و 10، ترجمه ابوالقاسم پاینده، اساطیر: تهران.
فردوسی، ابوالقاسم، (1373)، شاهنامه فردوسی، جلد 8 و 9، نشر قطره: تهران.
قاضی‌ابویوسف، (1335)، الخراج، ترجمه‌ی میرعلی اصغر شعاع، مدیریت جریده ثروت وزارت مالیه: [تهران].
قدرت‌دیزجی، مهرداد، (1394)، «زمینه‌های تاریخی فتوحات اسلامی در ایران: فروپاشی نظم سیاسی دولت ساسانی بر اساس منابع کتبی و داده‌های سکه‌شناختی» در تاریخنامه ایران بعد از اسلام، سال پنجم، شماره دهم، 61-78.
قمی، حسن‌بن محمد، (1361)، تاریخ قم، ترجمه حسن‌بن علی‌بن حسن عبدالملک قمی، توس: تهران.
لمبتون، ا.ک.س. (1362)، مالک و زارع در ایران، ترجمه منوچهر امیری، علمی و فرهنگی: تهران.
مختاری، علی، (1388)، «روابط خارجی عصر خسروپرویز با اعراب جنوبی و جنوب غربی» در پژوهش‌نامه تاریخ، سال چهارم، شماره‌پانزدهم، 185-200.
مسعودی، ابوالحسن علی‌بن حسین، (1365)، التنبیه و الاشراف، ترجمه ابوالقاسم پاینده، علمی و فرهنگی: تهران
مسعودی، ابوالحسن علی‌بن حسین، (1344)، مروج‌الذهب، ترجمه ابوالقاسم پاینده، جلد 1 بنگاه ترجمه و نشر کتاب: تهران.
مسعودی، ابوالحسن علی‌بن حسین، (1347)، مروج‌الذهب، ترجمه ابوالقاسم پاینده، جلد 2 بنگاه ترجمه و نشر کتاب: تهران.
منتظرالقائم، اصغر، (1391)، «نقد و بررسی روایات مربوط به نخستین فاتحان آذربایجان تا سال 40 ه.ق» در پژوهش‌های تاریخی، سال چهارم، شماره دوم، 15-28.
میرزایی، کیومرث، کیومرث عظیمی و سید اصغر محمودآبادی، (1390)، «بررسی روابط سیاسی دولت ساسانیان و امارت عربی حیره از آغاز تا سقوط این امارت» در تاریخ در آیینه پژوهش، سال هشتم، شماره سوم، 87-108.
نامه تنسر به گشنسپ، (1354)، مجتبی مینوی، انتشارات خوارزمی: تهران.
نخعی‌راد، حمیده، (1385)، روند اسلام پذیری ایرانیان تا پایان قرن چهارم هجری (پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد)، دانشگاه فردوسی مشهد.
نرشخی، ابوبکر محمدبن جعفر، (1363)، تاریخ بخارا، ترجمه ابونصر احمدبن محمد، توس: تهران.
یعقوبی، احمدبن ابی‌یعقوب، (1362)، تاریخ یعقوبی، جلد 1 و 2، ترجمه‌محمدابراهیم آیتی، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی: تهران.
References
Crone, Patricia, (1980), Slaves on Horses: The Evolution of Islamic Polity, Cambridge University press. Greatrex, G. & Lieu, S. N. C., (2002), The Roman Eastern Frontier and the Persian Wars. Part II: AD 363-603, Routledge: London and New York. Pourshariati, Parvaneh, (2008), Decline and Fall of the Sasanian Empire (The Sasanian- Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran), published by I.B. Tauris & Co Ltd in association with the Iran Heritage Foundation. Sebeos, (1999), The Armenian History Attributed to Sebeos, Translated by with notes by Robert Theophanes Confessor, (1997), The Chronicle of Theophanes Confessor: Byzantine and Near Eastern History, AD 284-813, tr. A mango & R. Scott, Clarendon Press: oxford. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 439 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 319 |
||