اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 31 |
| تعداد شماره‌ها | 710 |
| تعداد مقالات | 6,925 |
| تعداد مشاهده مقاله | 11,392,243 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 7,763,550 |
شناسایی و مقایسه بودجه فرهنگی و عمرانی «دفعه صرف» در عصر قاجار | ||
| نشریه پژوهش‌های تاریخی ایران و اسلام | ||
| مقاله 2، دوره 16، شماره 30، اردیبهشت 1401، صفحه 25-48 اصل مقاله (573.06 K) | ||
| نوع مقاله: علمی و پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22111/jhr.2021.39325.3198 | ||
| نویسندگان | ||
| حسین احمدی رهبریان1؛ مقصودعلی صادقی گندمانی* 2 | ||
| 1دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی .گروه تاریخ، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران ، ایران | ||
| 2دانشیار گروه تاریخ، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| بودجه، مهم‌ترین سند مالی برای ارزیابی درآمد و هزینه دولت است. پیش از مشروطه، ردیف بودجه‌ای به نام دفعه یا صیغه «صرف» در دفترهای مالی وجود داشت که بخش فرهنگی و عمرانی بودجه‌ی دولت محسوب می‌شد. از این جهت بررسی این ردیف از بودجه، دارای حائز اهمیت است که چه مقدار از کل بودجه کشور صرف امور عمرانی و فرهنگی می‌شده است و آن نیز به چه اموری اختصاص داشته‌است؟ بنابراین هدف این پژوهش، شناسایی و بررسی جایگاه صیغه صرف در سند بودجه و میزان تغییرات و نسبت هر یک از ارکان آن با یکدیگر است. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که دفعه صرف یک درصد کل بودجه را تشکیل می‌داد و این هزینه در هر دو قسمت دیوانی و ولایتی وجود داشته‌است. تمایز صرف دیوانی با ولایتی در مصارف «جیب مبارک» بود که بیشترین هزینه در بخش دیوانی صرف بود. چاپارخانه، مضاجع و تعمیر عمارت موارد منحصربه‌فرد در صیغه ولایتی است و تعمیر عمارت، بیشترین هزینه را در بخش ولایتی داشت. رکن مهم دیگر صیغه صرف، هزینه تعزیه داری بود که جنبه‌ی استمراری و پیوسته در دوره‌های حکومت محمد شاه، ناصرالدین‌شاه و مظفرالدین شاه داشت و به نظر می‌رسد این هزینه حداقل از دوره‌ی محمد شاه در بودجه به وجود آمده است و در دوره‌ی ناصری و مظفری و پس از مشروطه با وجود استمراری بودن آن، با افزایش بودجه روبه‌رو نشده است. در مجموع نسبت بودجه عمرانی به فرهنگی در صیغه صرف در بخش ولایتی بیشتر بود اما در بخش دیوانی هزینه امور عمرانی بسیار کمتر از فرهنگی بوده‌است و به‌طور کلی هزینه‌های فرهنگی نسبت به امور عمرانی در اواخر دوره‌ی قاجار افزایش پیدا کرده‌است. داده‌ها براساس سه سند جمع و خرج کل کشور در سال 1258، 1268 و 1304 قمری و دیگر اسناد جمع و خرج ولایتی تهیه و تنظیم و تحلیل شده‌است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| بودجه؛ دولت قاجار؛ دفعه صرف؛ صرف دیوانی؛ فرهنگ | ||
| مراجع | ||
|
سازمان اسناد و کتابخانه ملی، (ساکما)، تقاضای پرداخت مخارج روشنایی و تعزیه خوانی اماکن مذهبی، شناسه سند 44355/240
سازمان اسناد و کتابخانه ملی، (ساکما) دخل و خرج موقوفات سلاطین صفوی، شناسه سند 3852/250.
لوح فشرده کتابچه جمع و خرج کل همه السنه آیت ییل ممالک محروسه مطابق سنه 1304، (به کوشش بهمن بیانی ) 1392، تهران: کتابخانه و موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
سازمان اسناد و کتابخانه ملی (ساکما)، کتابچه جمع و خرد ولایت یزد ابواب‌جمعی ظل‌السلطان، شناسه سند 23336/296.
سازمان اسناد و کتابخانه ملی (ساکما)، کتابچه جمع و خرج لرستان، تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملی، شناسه سند،22822/296
سازمان اسناد و کتابخانه ملی (ساکما) کتابچه جمع و خرج اصفهان ابواب جمعی ظل السلطان، شناسه سند 22823/296.
سازمان اسناد و کتابخانه ملی (ساکما) صورت‌های جمع و خرج بوشهر، شناسه سند 1645/232 .
سازمان اسناد و کتابخانه ملی، کتابچه جمع و خرج قزوین، شناسه سند 7287/295.
نسخ خطی:
صورت جمع و خرج هذه السنه ممالک محروسه ایران، 1268، شماره ثبت 7730 ، قم: کتابخانه مرعشی.
صورت جمع و خرج هذه السنه ممالک محروسه ایران، سنه پارس ئیل 1258 ق، شماره ثبت 7753، قم: کتابخانه مرعشی.
جمع و خرج مالیات قزوین، تهران: کتابخانه مجلس شورای اسلامی، شماره بازیابی 1311 س.
کتابچه جمع و خرج بوشهر، تهران: کتابخانه مجلس شورای اسلامی، شماره بازیابی 967 س.
کتابچه جمع و خرج عربستان و مفاصاحساب عربستان، تهران: نسخه کتابخانه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی. شماره بازیابی 951 س.
کتابچه جمع و خرج عربستان تهران: نسخه کتابخانه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، شماره بازیابی 953 س.
شهشهانی، بحر الجواهر فی علم الدفاتر، تهران: کتابخانه مجلس شورای اسلامی، شماره بازیابی 986951 .
اوارجه، تهران: کتابخانه مجلس شورای اسلامی، شماره بازیابی 6543/2 .
کتابچه جمع و خرج کاشان، تهران: کتابخانه و موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، شماره بازیابی 1093 س.
دستورالعمل جمع و خرج گیلان، تهران: نسخه کتابخانه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، شماره 1083 س.
کتابچه جمع و خرج خمسه و طارم، تهران: نسخه کتابخانه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، شماره 14262.
کتابچه جمع و خرج کمره، تهران: نسخه کتابخانه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، 1028 س.
کتابچه جمع و خرج مازندران، تهران: کتابخانه مجلس شورای اسلامی شماره بازیابی 1081 .
کتابچه دستورالعمل جمع و خرج گروس و کرانی، تهران: نسخه کتابخانه مجلس شورای اسلامی، شماره بازیابی 14266.
کتاب
امانت، عباس، ( 1383 ) قبله عالم، ترجمه حسن کامشاد، تهران: نشر کارنامه.
بهرامی، عبدالله، ( 1363 ) خاطرات عبداله بهرامی از آخر سلطنت ناصرالدین‌شاه تا اول کودتا، انتشارات علمی.
بیانی، بهمن؛ عبدامین، مجید، ( 1399) روزنامه خاطرات بهمن میرزا بهاءالدوله، تهران: انتشارات محمود افشار و با همکاری انتشارات سخن.
حسام مظاهری، محسن، ( 1389) جامعه‌شناسی آیین‌های سوگواری و هئیت های مذهبی در ایران، تهران: چاپ و نشر بین‌الملل.
شمیم، علی‌اصغر، ( 1374 )ایران در عصر قاجار، تهران: نشر افکار.
شیندلر، آلبرت هوتوم، ( 1396) سفرنامه شیندلر به خراسان، به کوشش فرشاد ابریشمی.
عیسوی، چارلز،( 1388) تاریخ اقتصادی ایران، ترجمه یعقوب آژند، تهران: گسترده.
فریز، جیمز بیلی، ( 1364 ) سفرنامه فریزر معروف به سفر زمستانی، ترجمه منوچهر امیری، تهران: توس.
فلور، ویلم، ( 1394) سازمان چاپارخانه ایرات در عصر قاجار؛ ترجمه شریرسادات صفدری، همدان: دانش مانا.
کاشانی، محمد کاظم ( 1395) قوانین السیاق، تصحیح و تحشیه علی‌رضا نیک‌نژاد، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
مارتین، و نسا، ( 1389 ) دوران قاجار، چانه زنی اعتراض و دولت ایران در سده نوزدهم، ترجمه افسانه منفرد، تهران: کتاب آمه.
میرزایی، محسن( 1376 ) روزنامه خاطرات عزیزالسلطان ملیجک ثانی، ج 1، تهران: زریاب.
مسعودیه، محمد تقی، ( 1367 ) موسیقی مذهبی ایران، ایران: انشارات سروش.
نظام السطنه، حسین‌قلی، ( 1386 ) خاطرات حسین‌قلی نظام‌السلطنه، به کوشش معصومه مافی، منصوره اتحادیه، ج 1، تهران: نشر تاریخ ایران.
ویلس، چارلز جیمز، ( 1363 ) تاریخ اجتماعی ایران در عهد قاجاریه، ترجمه سید عبدالهه به کوشش جمشید دودانگه و مهرداد نیکنان، تهران: انتشارات زرین.
مقالات:
احمدی رهبریان، حسین؛ خداداد شهری، نیره؛ زندیه، حسن، ( 1397) سامادهی منابع و ذخایر آب قم، گنجینه اسناد، ش 109.
حق‌پرست، فرزین؛ مظلوم برهان، شبنم؛ پیربابایی، حمزه، ( 1393) تأثیر متقابل مذهبی و معماری عصر قاجار در تحول فضاهای جمعی اسلامی (نمونه موردی تکیه دولت تهران) مجله نقش‌جهان،ش 3. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 707 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 512 |
||