تعداد نشریات | 31 |
تعداد شمارهها | 698 |
تعداد مقالات | 6,840 |
تعداد مشاهده مقاله | 11,121,553 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 7,502,081 |
مسأله ی جانشینی و مشروعیت و بنیان های نظری آن در عهد سلجوقیان | ||
نشریه پژوهشهای تاریخی ایران و اسلام | ||
مقاله 15، دوره 17، شماره 32 - شماره پیاپی 31، فروردین 1402، صفحه 353-382 اصل مقاله (606.04 K) | ||
نوع مقاله: علمی و پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22111/jhr.2022.40039.3253 | ||
نویسندگان | ||
روشنک نمازی* 1؛ حسین مفتخری2؛ میرهادی حسینی3 | ||
1دانشجوی دکتری. گروه تاریخ. دانشکده ادبیات .دانشگاه خوارزمی. تهران . ایران. | ||
2استاد. گروه تاریخ.دانشکده ادبیات. دانشگاه خوارزمی.تهران. ایران. | ||
3استادیار گروه تاریخ.دانشکده ادبیات. دانشگاه خوارزمی.تهران. ایران. | ||
چکیده | ||
جنگهای جانشینی از همان ابتدای تشکیل دولت سلجوقیان آغاز شد. سلاجقه نگرش قبیلهای به موضوع قدرت داشتند. براساس این نگرش، قدرت متعلق به تمام افراد قبیله بود که به نمایندگی از ایشان در اختیار خانوادهی حاکم قرار داشت. این نظام در زندگی قبیلهای و استپ کاربرد داشت، اما برای حفظ یکپارچگی در یک امپراتوری بزرگ، مانند سلجوقیان، که در هر بار جانشینی بیم آن میرفت جنگهای داخلی درگیرد، سودی نمیبخشید. مدعای پژوهش حاضر این است که سلجوقیان برای حل بحران جانشینی، دو الگوی اندیشهی سیاسی اسلام و ایران را مورد توجه قراردادند. مقالهی حاضردر صدد است تا به این پرسش پاسخ دهد که اندیشهی ایرانی و اسلامی چگونه به حل مسالهی جانشینی و مشروعیت سلجوقیان کمک نمود؟ به نظر میرسد بنیانهای نظری اسلامی در خصوص مسالهی جانشینی جایگاه ویژهای یافتند و در حفظ نظم و ثبات سیاسی سلجوقیان موثرافتادند، از این رو به بررسی مولفههای آن و آراء اندیشمندان مسلمان پرداخته می شود. | ||
کلیدواژهها | ||
سلجوقیان؛ مسأله جانشینی؛ مشروعیت؛ اندیشه سیاسی اسلام. اندیشه ایرانی-اسلامی | ||
مراجع | ||
ابن ابی الحدید، 1379، شرح نهج البلاغه (جلوه تاریخ)، محمود مهدوی دامغانی؛ نشر نی.
ابن اثیر، عزالدین، 1352، کامل (الکامل)؛ تاریخ بزرگ اسلام و ایران. جلدهای 17، 18، 19، 20، ترجمه ی ابوالقاسم حالت، تهران: موسسه مطبوعاتی علمی.
ابن بلخی، فارسنامه ی ابن بلخی، 1374، تصحیح منصور رستگار فسایی، تهران: بنیاد فارس شناسی.
ابن جوزی،1357-1359 المنتظم فی التاریخ الملوک و الامم، چاپ اول، حیدرآباد.
ابن خلکان، احمد بن محمد، 1381، جلد سوم، ترجمه احمد سنجری، ارومیه: دانشگاه ارومیه.
ابن خلدون، عبدالرحمن، 1375، مقدمه، ترجمهی محمد پروین گنابادی، چاپ هشتم، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
احمدوند، شجاع، 1395، قدرت و دانش در ایران، چاپ اول، تهران، نشر نی.
احمدوند، شجاع، 1394، تاریخ تحول دولت در اسلام، چاپ اول، تهران: نشر نی.
احمدوند، شجاع، روح اله اسلامی،1396، اندیشه سیاسی در ایران باستان، تهران: سمت.
اشپولر و دیگران، 1385، ترکان در ایران، ترجمه یعقوب آژند، تهران: انتشارات مولی.
اسدپور، حمید، 1399، احیای سلطنت؛ برآمدن سلطنت ایرانی در عهد سلجوقیان بزرگ و بنیادهای نظری آن، تهران: نگارستان اندیشه.
آقسرایی، محمود بن محمد، 1362، مسامره الاخبار و مسایره الاخیار، تصحیح عثمان توران، تهران: اساطیر.
آئینه وند، صادق، و همکاران، نقش سه عنصر عرب، ایرانی و ترک در سپاه عصر اموی و عباسی، مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، دوره هفدهم، شماره دوم، بهار 1381، صفحات 138-151.
بارتولد، وو، 1385، خلیفه و سلطان و مختصری درباره ی برمکیان؛ ترجمه سیروس ایزدی، تهران، امیرکبیر.
بویل، جی. آ، 1381، تاریخ ایران کمبریج، ج 5، ترجمه حسن انوشه، تهران: امیرکبیر.
بارتولد، وو، 1366، ترکستان نامه، ترکستان در عهد هجوم مغول، ج 1، ترجمه کریم کشاورز، تهران، آگاه.
بلک، آنتونی،1393، تاریخ اندیشه سیاسی اسلام: از عصر پیامبر تا امروز، محمدحسین وقار، تهران: اطلاعات.
بنداری اصفهانی، فتح بن علی، 1356، زبده النصره و نخبه العصره (تاریخ آل سلجوق)، ترجمه ی محمد حسین جلیلی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
بیهقی، ابوالفضل، 1374، تاریخ بیهقی، ج4، تصحیح خلیل خطیب رهبر، تهران: مهتاب.
جوینی، عطاملک بن محمد، 1393، ج 2، ویراستار محمد قزوینی، تهران: دستان.
غزالی، ابوحامد محمد، 1361، نصیحه الملوک، با تصحیح جلال الدین همایی. نهرات: انتشارات بابک.
ـــــــــــ1376، احیاءالعلوم الدین، ترجمه مویدالدین محمد خوارزمی، به کوشش حسین خدیو جم، جلد دوم. ربع عادات، چاپ چهارم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
حسینی، صدرالدین ابوالحسن علی بن ابوالفوارس ناصر بن علی، 1382، اخبار الدوله السلجوقیه (زبده التواریخ)، ترجمه جلیل نظری، فیروزآباد: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی.
خلعتبری، اللهیار، نیره دلیر، 1388"اندیشه ی ایرانشهری و خواجه نظام الملک"، پژوهشنامه انجمن ایرانی تاریخ، سال اول، شماره ی 2، زمستان 1388.
دلیر، نیره، 1389، "گفتمان خلافت و سلطنت در سیرالملوک"، مطالعات تاریخ اسلام، سال اول، شماره 4، بهار 1389 .
دلیر، نیره، بررسی انتقادی مناسبات حکومت و مردم در آراء خواجه نظام الملک، با تاکید بر مفهوم عدالت و قدرت، فصلنامه دولت پژوهی، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، سال چهارم، شماره 15، پاییز 1397، صفخات:41-76.
دلیر، نیره، بررسی سیر تطور کاربرد مفهوم «ظل الله» در دورهی میانهی تاریخ ایران بر اساس منابع تاریخ نویسی و اندرزنامهای، مطالعات تاریخ اسلام، سال هفتم، شماره 26، پاییز 1394.
دلیر، نیره، 1393، فرهنگ سیاسی و مبانی نظری پادشاهی و سلطنت؛ بررسی تطبیقی فره ایزدی و ظلاللهی، مطالعات تاریخ فرهنگی، سال پنجم، شماره 20، تابستان 1393.
راوندی، نجم الدین محمد بن سلیمان، راحه الصدور و آیه السرور؛ در تاریخ آل سلجوق، 1364، تصحیح محمد اقبال و محمد مینوی، تهران: امیرکبیر.
رجایی، فرهنگ، 1372، تحول اندیشه ی سیاسی در شرق باستان، تهران: قومس.
________، 1372، معرکه ی جهانبینیها در خردورزی سیاسی هئیت ما ایرانیان، تهران: احیا کتاب.
سومر، فاروق، 1390، تاریخ غزها (ترکمن ها)؛ تاریخ، تشکیلات طایفهای و حماسهها، ترجمه وهاب ولی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
شبانکاره ای، محمد بن علی، 1363، مجمع الانساب، به تصحیح میرهاشم محدث، تهران: امیرکبیر.
شعبانی، امامعلی، 1386، رقابت های جانشینی و تاثیرات سیاسی آن درایران عصر سلجوقی، دانشگاه شهیدبهشتی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
شیمویاما، توموکو، سید هاشم آقاجری، 1394، «رابطه ی دیانت و سیاست در جامعهی سلجوقی، تضاد اجتماعی و فرهنگی. ایدئولوژی خواجه نظام الملک و خلافت عباسی»، تحقیقات تاریخ اجتماعی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال پنجم، شماره اول، بهار و تابستان 1394، 83-100.
صفی، امید، 1389، سیاست/دانش در جهان اسلام؛ همسویی معرفت و ایدئولوژی در دوره سلجوقی، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
- طباطبایی، جواد، 1398، در آمدی بر تاریخ اندیشه سیاسی در ایران، تهران: کویر.
______1367، درآمدی فلسفی بر تاریخ اندیشه های سیاسی در ایران، تهران، دفتر نشر آثار فرهنگی اسلامی.
طبری، محمد بن جریر، 1394، ابوالقاسم پاینده، تهران: اساطیر.
فسایی، حاج میرزا حسن، 1367، فارسنامه ناصری، تصحیح منصور رستگار فسایی، تهران: امیرکبیر.
فیرحی، داود،1396، قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام، تهران: نی.
ـــــــــ 1395، نظام سیاسی و دولت در اسلام، تهران: سمت.
ـــــــ 1395، تاریخ تحول دولت در اسلام، قم: دانشگاه علوم انسانی مفید.
قادری، حاتم، 1378، اندیشه های سیاسی در اسلام و ایران، تهران: سمت .
قادری، حاتم، 1397، تحول مبانی مشروعیت خلافت؛ از آغاز تا فروپاشی عباسیان، تهران: کتاب پارسه.
- کاهن، کلود، 1385، بغداد در روزگار آخرین خلفای عباسی، ایرج پروشانی، تهران، بنیاد دایرة المعارف اسلامی.
- کرون، پاتریشیا، 1389، تاریخ اندیشه سیاسی در اسلام، ترجمه مسعود جعفری، تهران: سخن.
لمبتون، آ. س. ک، 1374، دولت و حکومت در اسلام، سیری در نظریهی سیاسی فقهای مسلمانان از صدر اسلام تا اواخر قرن سیزدهم، سید عباس صالحی و محمد مهدی فقیهی، بی جا: مؤسسهی چاپ و نشر عروج.
ـــــــــ1363، سیری در تاریخ ایران بعد از اسلام، انتخاب و ترجمه یعقوب آزند، تهران: مؤسسه ی انتشارات امیرکبیر.
ــــــــ 1372، تداوم و تحول در تاریخ میانه ی ایران، یعقوب آژند، تهران : نی.
ماوردی، ابوالحسن،1383، احکام السلطانیه( آیین حکمرانی)، حسین صابری، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
ـــــــــــ الاحکام السلطانیه، قاهر: افست قم): مکتب العلام اسلامی .
مستوفی، حمداله، 1364، تاریخ گزیده، به اهتمام عبدالحسین نوایی، تهران: امیرکبیر.
مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین،1370، مروج الذهب و التنبیه الاشراف، ابوالقاسم پاینده، چاپ چهارم؛ تهران: انتشارات علمی و فرهنگی .
نظام الملک،1340، سیاستنامه، به کوشش هیوبرت دارک، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
نیشابوری، ظهیرالدین، 1332، سلجوقنامه، تهران: کلاله خاور.
یعقوبی،احمد بن اسحاق، 1362، محمد ابراهیم آئینی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
یوسفی فر، شهرام، 1387، تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوره ی سلجوقیان، تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
-Arnold, T.W, 2009, The caliphate, Oxford: Clarendon press. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 674 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 217 |