تفکر عثمانیه و انگیزه‌های احمد بن حنبل در ارائه گفتمان تربیع

منابع و مطالعات

آقانوری، علی، 1384، «زمینه‌های سیاسی اجتماعی اوج و فرود تفکر اعتزال»، پژوهشنامه حکمت و فلسفه، شماره 15، سال چهارم.

ابن ابی الحدید، ۱۳۷۸ ق، شرح نهج‌البلاغه، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: داراحیاء الکتب العربیه.

ابن ابی العز الحنفی، 1418 ق، تهذیب شرح العقیده الطحاویه، تحقیق عبدالمنعم مصطفی حلیمه، بیروت: دارالبیاق.

ابن ابی یعلی، محمد، 1417 ق، طبقات الحنابله، بیروت: دارالکتب العلمیه.

ابن اثیر، عزالدین، 1385 ق /1965 م، الکامل فی التاریخ، بیروت: دارالصادر.

ابن اعثم، ۱۴۱۱ ق، الفتوح، تحقیق علی شیری، بیروت: دارالاضواء.

ابن حبیب، محمد، المحبر، تحقیق شتیتر، ایلزه لیختن، بیروت: دار الآفاق الجدیده، چاپ اول.

ابن حجر هیتمی مکی، 1312 ق، الصواعق و المحرقه فی الردّ علی اهل البدع و الزندقة، مصر: مطبعه میمنیه.

ابن الحجه، تقی الدین ابوبکر، 1426 ق، ثمرات الاوراق، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: المکتبه العنصریه.

ابن جوزی، ابوالفرج، 1412/1992، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت: دارالکتب العلمیه، ط الأولی.

ابن سعد، محمد، 1410، طبقات الکبری، تحقیق: عطا، محمد عبدالقادر، بیروت: دارالکتب العلمیه، منشورات محمد علی بیضون، چاپ اول.

ابن‌شهرآشوب، محمد، ۱۳۷۳، مناقب آل ابی طالب، قم: انتشارات علامه.

ابن عبد آلبر، یوسف، 1412، الإستیعاب فی معرفه الأصحاب، تحقیق علی محمد بجاوی، لبنان: دار الجیل، چاپ اول.

ابن عبدربه، احمد، 1404، العقد الفرید، تحقیق مفید محمد قمیحة، بیروت: دارالکتب العلمیه.

ابن عساکر، علی بن حسن، 1415، تاریخ مدینه دمشق، تحقیق علی شیری، بیروت: دارالفکر، چاپ اول.

ابن عنبه، احمد بن علی، 1380 ق، احمد بن علی، عمده الطالب فی أنساب آل أبی طالب، نجف: المطبعه الحیدریه.

ابن طاووس، احمد بن موسی، 1411 ق، بناء المقاله الفاطمیه فی نقض الرساله العثمانیه، تحقیق علی عدنانی غریفی، قم: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام لإحیاء التراث.

ابن قتیبه دینوری، 1410/1990، ابومحمد، الإمامه و السیاسه، تحقیق علی شیری، بیروت: دارالأضواء، ط الأولی.

ابن قدامه، عبدالله بن احمد، بی تا، المغنی، بیروت: دارالکتاب العربی.

ابن ماجه، محمد، 1418 ق، سنن ابن ماجه، تحقیق بشار عواد معروف، بیروت: دار الجیل، چاپ اول.

ابن هشام، عبدالملک، [بی‌تا]، السیره النبویه، تحقیق مصطفی السقا و ابراهیم الأبیاری و عبدالحفیظ شلبی، بیروت: دارالمعرفه.

ابوحیان توحیدی، 1419/1999، البصائر و الذخائر، تحقیق و داد قاضی، بیروت: دار صادر.

ابوداوود، سلیمان بن اشعث، 1420، سنن أبی داوود، تحقیق ابراهیم سید، قاهره: دارالحدیث، چاپ اول.

ابوزهره، محمد، 1367 ق، ابن حنبل حیاته و عصره- آراوه و فقهه، قاهره: دارالفکر العربی.

------------، 1395، اصول و آراء فقهی امام شافعی، ترجمه علی آقا صالحی، تهران: نشر احسان.

احمد بن حنبل، 1403 ق، فضایل الصحابه، حققه و خرج احادیث وصی الله بن محمد عباس، الجزء الاول، مکه المکرمه: مؤسسه الرساله.

------------، 1430 ق، فضائل الصحابه، تحقیق عباس، وصی‌الله بن محمد، قاهره: دار ابن الجوزی، چاپ چهارم.

------------، 1416، مسند الإمام أحمد بن حنبل، تحقیق عامر غضبان و دیگران، بیروت: مؤسسه الرساله، چاپ اول.

احمدی، عبد الله بن سلمان، 1416‌، المسائل و الرسائل المرویة عن الإمام أحمد بن حنبل فی العقیده، ریاض: دار طیبه، چاپ دوم.

اشعری، ابوالحسن، 1400 ق، مقالات الإسلامیین و اختلاف المصلین، آلمان: فرانس شتاینر، چاپ سوم.

اصفهانی، ابوالفرج، 1994/1415، الاغانی، بیروت: داراحیاء التراث العربی، چاپ اول.

-----------، 1380، مقاتل الطاالبیین، ترجمه سید هاشم رسولی‌محلاتی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

انصاری، حسن، 1376 ش، «احمد بن حنبل»، دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، تهران.

الایجی، عبدالرحمن بن احمد، بی تا، المواقف فی علم الکلام، بیروت: عالم الکتب.

باقری، ابوالحسن، 1384، اهل‌بیت از دیدگاه اهل سنت، قم: انتشارات مرکز جهانی علوم اسلامی.

بخاری، محمد بن اسماعیل، 1410، صحیح البخاری، قاهره: وزاره الاوقاف، چاپ دوم.

بربهاری، حسن بن علی، 1428 ق، شرح السنه، ریاض: دراالصمیعی.

ترمذی، محمد بن عیسی، 1419 ق، الجامع الصحیح و هو سنن الترمذی، تحقیق شاکر، احمد محمد، قاهره: دارالحدیث.

ثعالبی، ابومنصور، 1403 ق / 1983 م، یتیمه الدهر، تحقیق مفید محمد قمحیه، بیروت: دارالکتب العلمیه.

جاحظ، ابوعثمان، 2003/1424، الحیوان، تحقیق محمد باسل عیون السود، بیروت: دارالکتب العلمیه، چاپ دوم.

جعفریان، رسول، 1379، «نقش احمد بن حنبل در تعدیل مذهب اهل سنت»، مجله هفت آسمان، شماره پنجم، سال دوم.

حنبل، عبدالله بن احمد، 1424، السنه، بیروت: دارالکتب المعلمیه.

خضری، سید احمد رضا، 1386، تاریخ خلافت عباسی از آغاز تا پایان آل بویه، تهران: سمت.

خطیب بغدادی، احمد بن علی، 1417 ق، تاریخ بغداد، بیروت: دارالکتب العلمیه، چاپ اول.

داداش نژاد، منصور، 1395، سیمای دوازده امام در میراث مکتوب اهل سنت از آغاز تا پایان سده دوازدهم قمری، قم: انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.

دینوری، ابو محمد کاتب، 1405 ق، الاختلاف فی اللفظ و الرد علی الجهمیة و المشبهة، بیروت: دارالکتب العلمیه، چاپ اول.

ذهبی، شمس‌الدین محمد، 1413/1993، تاریخ الاسلام، تحقیق عمر عبدالسلام تدمری، بیروت: دارالکتاب العربی، ط الثانیه.

-----------------، 1419 ق، سیر اعلام النبلاء، بیروت، مؤسسه الرساله.

ربانی خوراسگانی، علی، کیانپور، مهدی، 1388، «جامعه شناسی احساسات»، جامعه شناسی کاربردی، سال بیستم، شماره پیاپی (34)، شماره 2، تابستان. صفحات 35-64.

زبیر بن به کار، 1416 ق /1374 ش، الأخبار الموفقیات، تحقیق سامی مکی العانی، قم: شریف رضی، چاپ اول.

الزبیدی، فائق محمد حسین، 2020 م / 1441 ق، التنظیف السیاسی الفکر الدینی فی العصر العباسی من 132-247 ه /749-861 م)، رساله دکتری تاریخ فلسفه، استاد راهنما غنیة یاسر کباشی، بغداد، دانشگاه ابن رشد.

زعتری، اسعد بن فتحی، 1431 ق، آلاثار الوارده عن السلف فی العقیده من خلال کتب المسائل المرویه عن الام احمد، ریاض: مکتبه المعارف للنشر و التوزیع.

سبکی، تاج‌الدین ابی نصر عبدالوهاب بن علی بن عبدالکافی، [بی‌تا]، الطبقات الشافعیه الکبری، تحقیق محمود محمد الطناحی و عبدالفتاح محمد الحلو، [بی‌جا]، [بی‌نا].

سمعانی، ابوسعد، 1382 ق، الأنساب، تحقیق عبدالرحمن معلمی، حیدر آباد: دائره‌المعارف العثمانیه، چاپ اول.

سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، 1417، تاریخ الخلفاء، تحقیق ابراهیم صالح، دمشق: دار البشائر، چاپ اول.

 - ---------------، [بی تا]، تاریخ الخلفا، حققه قاسم الشماعی، بیروت: دارالقلم.

شافعی، محمد بن ادریس، 1414 ق، دیوان الاشعار، جمعه و حققه امیل بدیع یعقوب، بیروت: دارالکتاب العربی.

شریف مرتضی، 1410 ق، الشافی فی الإمامه، تهران: مؤسسه امام صادق (ع)، چاپ دوم.

شیبانی، اسحاق، 1975، کتاب الجیم، تحقیق ابراهیم آبیاری، قاهره: الهیئه العامه لشئون المطابع الامیریه، چاپ اول.

شیرازی شافعی، ابی اسحاق، 1401 ق، طبقات الفقها، حققه و قدم له احسان عباس، بیروت: دارالراید العربی.

صابری، حسین، 1384، تاریخ فرق اسلامی، جلد اول، تهران: سمت.

صالح، صبحی، محمد بن حسین شریف رضی، 1414، نهج‌البلاغه، تحقیق فیض الاسلام، قم: هجرت، چاپ اول.

طبری، ابی جعفر محمد بن جریر، 1411 ق، تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: دارالتراث.

طبرسی، فضل بن حسن، ۱۴۱۷ ق، إعلام الوری بأعلام الهدی، قم: مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، چاپ اول.

طوسی، ابی جعفر محمد بن حسن، 1380 ق، رجال الطوسی، نجف: مطبعه الحیدریه.

غزالی، ابی حامد، 1421 ق، الاقتصاد فی الاعتقاد، قدم و علق علیه الدکتور علی بوملحم، بیروت: دار مکتبه الهلال.

غسانی، ابوالحسن محمد، 1994 م، نوادر الرسائل 5، کتاب اخبار و حکایات، تحقیق ابراهیم صالح، دمشق: دار البشائر، چاپ اول.

فارسی، عبدالغافر بن اسماعیل، 1403، تاریخ نیشابور، خلاصه کننده، صریفینی، ابراهیم بن محمد، گردآوری محمد کاظم محمودی، قم: جامعه مدرسین، چاپ اول.

فراهیدی، خلیل بن احمد، 1419، کتاب العین، قم: هجرت، چاپ دوم.

فضل بن شاذان، 1363 ش، الایضاح، تحقیق سید جلال‌الدین ارموی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

فلاح زاده، احمد، 1398، تعامل امامیه با سایر فرق مسلمان در عصر عسکریین (ع)، رساله دکتری، دانشگاه مذاهب اسلامی تهران.

کثیر، حافظ، 1411 ق، البدایه و النهایه، بیروت، مکتبه المعارف.

لاوست، بی تا، «احمد بن حنبل»، دانشنامه ایران و اسلام، جلد 10، تهران.

مالک بن انس، 1425، الموطاء، تحقیق اعظمی، محمد مصطفی، ابوظبی: مؤسسه زاید بن سلطان آل نهیان للأعمال الخیریة و الإنسانیه.

محاسبی، ابوعبدالله، 1986 م / 1406 ق، الوصایا، تحقیق عبدالقادر أحمد عطا، بیروت: دارالکتب العلمیه، چاپ اول.

مسعودی، ابی الحسن علی بن حسین بن علی، 1409 ق، مروج الذهب و معادن الجوهر، قم: دارالهجره.

مسلم بن حجاج، 1412 ق، صحیح مسلم، تصحیح محمد فؤاد عبدالباقی، قاهره: دارالحدیث.

معوض، علی محمد؛ 1420 ق، عبدالموجود، عادل احمد، تاریخ التشریع الاسلامی، بیروت: دارالکتب العلمیه.

مقدسی، أبو عبد الله، 1411/1991، أحسن التقاسیم فی معرفه الأقالیم، القاهره: مکتبه مدبولی، الطبعه الثالثه.

مقدسی، مطهر بن طاهر، [بی‌تا]، البدء و التاریخ، بور سعید: مکتبه الثقافه الدینیه.

مقدمی بصری، محمد بن احمد، 1428 ق، التاریخ و أسماء المحدثین و کناهم، تحقیق: عبدالخفاجی، ثامر کاظم، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی (ع)، چاپ اول.

مؤلف مجهول، 1391، اخبار الدوله العباسیه، تحقیق عبدالعزیز الدوری و عبدالجبار المطلبی، بیروت: دارالطلیعه.

میرزایی، علیرضا، 1396، احمد بن حنبل و اهل‌بیت، تهران: نشر مشعر.

نشار، علی سامی، 1416 ق، نشاء الفکر الفلسفی فی‌الاسلام، قاهره: دارالمعارف.

نصرالله، جواد کاظم، 1413/2013، الامام علی (ع) فی فکر معتزله البصره، البصره: دار الفیحاء.

نصر بن مزاحم، 1404، وقعه صفین، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، قم: مکتبه آیه الله المرعشی النجفی، چاپ دوم.

واقدی، محمد بن عمر، 1410/1990، کتاب الردة، تحقیق یحیی الجبوری، بیروت: دار الغرب الاسلامی، ط الأولی.

وکیع، محمد بن خلف، اخبار القضاه، تحقیق لحام، سعید محمد، بیروت: عالم الکتب، 1422، چاپ اول.

ولوی، علی محمد، 1367، تاریخ علم کلام و مذاهب اسلامی، تهران: انتشارات بعثت.

هدایت پناه، محمدرضا، 1381، بازتاب تفکر عثمانی در حادثه کربلا، فصلنامه روش شناسی علوم انسانی، شماره 33.

هشیاری، ابی عبدالله محمد بن عبدوس، 1424 ق، الوزراء الکتاب، حققه و وضع فهارسه مصطفی السقاء، ابراهیم الابیاری، عبدالحفیظ شلبی، قاهره: الهیه العامه لقصور الثقافه.

یاقوت، ابوعبدالله، 1995 م، معجم البلدان، بیروت: دار صادر، ط الثانیه.

یعقوبی، احمد بن اسحاق، 1419 ق، تاریخ الیعقوبی، بیروت: دارالکتب العلمیه.