زمانی, فاطمه, سیف, عبدالرضا. (1401). جامعهشناسی غزلیات انوری و سعدی با رویکرد زبانشناسی نقش گرای هلیدی. نشریه علمی دانشگاه سیستان و بلوچستان, 20(39), 157-174. doi: 10.22111/jllr.2021.24724.2273
فاطمه زمانی; عبدالرضا سیف. "جامعهشناسی غزلیات انوری و سعدی با رویکرد زبانشناسی نقش گرای هلیدی". نشریه علمی دانشگاه سیستان و بلوچستان, 20, 39, 1401, 157-174. doi: 10.22111/jllr.2021.24724.2273
زمانی, فاطمه, سیف, عبدالرضا. (1401). 'جامعهشناسی غزلیات انوری و سعدی با رویکرد زبانشناسی نقش گرای هلیدی', نشریه علمی دانشگاه سیستان و بلوچستان, 20(39), pp. 157-174. doi: 10.22111/jllr.2021.24724.2273
زمانی, فاطمه, سیف, عبدالرضا. جامعهشناسی غزلیات انوری و سعدی با رویکرد زبانشناسی نقش گرای هلیدی. نشریه علمی دانشگاه سیستان و بلوچستان, 1401; 20(39): 157-174. doi: 10.22111/jllr.2021.24724.2273
جامعهشناسی غزلیات انوری و سعدی با رویکرد زبانشناسی نقش گرای هلیدی
1استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کوثر بجنورد، بجنورد، ایران.
2استادگروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران. تهران. ایران
چکیده
انوری ابیوردی و سعدی شیرازی از غزلسرایان برجستة سدة 6 و 7 ه.ق در عرصة غزلیات عاشقانهاند که وجود فاصله یک صد ساله بین آن دو بررسی غزلیاتشان را از منظر جامعهشناسی حائز اهمیت میسازد. در مقاله حاضر با تکیه بر رویکرد زبانشناسی نقشگرای هلیدی که برای زبان نقش مهمی در بازنمایی جهان واقع و پدیدههای اجتماعی قائل است، تحولات معنایی غزلیات انوری و سعدی و نحوة انعکاس بافت موقعیتی فردی و اجتماعی آنان در ساختار غزل، موضوع تحقیق قرار گرفتهاست. بنابراین، پرسش اصلی تحقیق حاضر این است که انواع فعل در غزلیات سعدی و انوری چه تحولات اجتماعی و فرهنگی را منعکس میسازد. بدین منظور، برمبنای روش توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر نظام گذرایی فعل در زبانشناسی نقشگرا، بسامد هر یک از فرآیندهای فعلی - شامل رابطهای، مادی، وجودی، کلامی، رفتاری و ذهنی- را در 100 غزل آغازین دیوان هر یک از دو شاعر مذکور استخراج کرده و نوع کارکرد هر فرآیند در پیوند با نقش بینافردی و گسترة متنی هر یک با یکدیگر مقایسه شدهاست. نتیجة این بررسی نشان میدهد که غزلیات انوری غالباً مبتنی بر تجارب عاشقانه شخصی و به تمام معنا غزل است، حال آن که غزل سعدی دارای معانی و مفاهیم گوناگون فردی، اجتماعی، اخلاقی و تربیتی است که به شیوة ضمنی در سطوح استعاری، تمثیلی و کنایی زبان نمود پیدا کردهاست.
آقاگلزاده، فردوس و همکاران، 1390، سبک شناسی داستان براساس فعل: رویکرد نقشگرا، فصلنامة بهار ادب، سال چهارم، شمارة اول، صص 254- 243.
امیرخانلو، معصومه، 1394، سبکشناسی غزلیات حافظ براساس فعل، رویکرد نقشگرا، مجله ادب فارسی، سال 5، شمارة 2، پاییز و زمستان. صص 169- 186.
انوری، اوحد الدین محمد بن محمد، 1364، دیوان انوری. تصحیح و مقدمه سعید نفیسی، چاپ سوم، انتشارات پیروز.
ایشانی، طاهره و نرگس نظیف، 1394، بررسی و تحلیل سبکشناختی فعل در غزلیات تعلیمی سعدی با رویکرد زبانشناسی نقشگرا، پژوهشنامه ادبیات تعلیمی، دوره : 7 شماره: 25، صفحه:85 –
حسنلی، کاووس،1380، فرهنگ سعدیپژوهی. شیراز: انتشارات بنیاد فارسشناسی و مرکز سعدیشناسی.
خرمشاهی، بهاءالدین، 1371، حافظنامه. تهران: علمی و فرهنگی.
دبیر مقدم، محمد،1392، ردهشناسی زبانهای ایرانی. دو جلد. تهران: سمت.
شمیسا، سیروس، 1362، سیر غزل در شعر فارسی (از آغاز تا امروز). تهران: علم.
صبور، داریوش، 1364، آفاق غزل فارسی. چاپ دوم، تهران: زوار.
عبادیان، محمود، 1372، تکوین غزل و نقش سعدی، تهران: هوش و ابتکار.
محجوب، محمدجعفر،1350، سبک خراسانی در شعر فارسی. تهران: فردوس.
مشهور، پروین دخت و محمد فقیری،1394،بررسی انواع فرایندهای نقش اندیشگانی در غزلیات سعدی، پژوهشنامه ادب غنایی، دوره 13، شماره 25، صفحه 168- 153.
معتقد، احسان، 1326، سعدی چه میگوید، تهران: مطبوعات.
مهاجر، مهران و محمد نبوی، 1393، به سوی زبانشناسی شعر، تهران: آگه.
Halliday, M. A. K & Hassan,1989, Ruqaiya; Language, Context and Text: Aspects of Language in a Social Semiotic Perspective, Oxford University Press, Oxford.
Halliday, M. A. K, 2004, An introduction to Functional Grammar, London, Edward Arnold.
Leech, Geoffrey N. and Short, Micheal.1981, H, Style in fiction: a linguistic introduction to English fictional prose.
Simpson, p, 2004, Stylistics: A Resource Book for Students (Routledge English Language Introductions). London: Routledge.