تعداد نشریات | 29 |
تعداد شمارهها | 641 |
تعداد مقالات | 6,341 |
تعداد مشاهده مقاله | 9,889,976 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 6,484,225 |
پیامدهای تغییر الگوی کشت زعفران و پسته و تأثیر آن بر توسعۀ نواحی روستایی مطالعۀ موردی: شهرستان رشتخوار | ||
نشریه جغرافیا و توسعه | ||
مقاله 8، دوره 21، شماره 72، شهریور 1402، صفحه 178-204 اصل مقاله (977.18 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22111/gdij.2023.45065.3503 | ||
نویسندگان | ||
مفید شاطری* 1؛ علی ایزدی2؛ مهدی ایزدی3 | ||
1دانشیار جغرافیا و برنامهریزی روستایی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران | ||
2دبیرآموزش و پرورش و دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامهریزی روستایی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران | ||
3دبیرآموزش و پرورش و دانشآموخته کارشناسی جغرافیای روستایی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران | ||
چکیده | ||
در طی سالهای گذشته ایران با بحران شدید کمآبی بهدلیل خشکسالیهای طولانی و سوءمدیریت منابع آب خود روبهرو است. تغییر الگوی کشت بهمنظور افزایش بازده آبیاری، نهتنها باعث صرفجویی در مصرف آب ارزشمند میشود، بلکه سبب افزایش درآمد فعالیتهای کشاورزی میشود. برایناساس، با توجه به کمبود بیش از حد برخی از نقاط ایران در منابع آبی، بررسی اثرات تغییر الگوی کشت در سطح روستاهای فعال در این زمینه، امری کاملاً ضروری به نظر میرسد؛ بنابراین هدف تحقیق حاضر، واکاوی پیامدهای تغییر الگوی کشت زعفران و پسته و تأثیر آن بر توسعۀ نواحی روستایی روستاهای شهرستان رشتخوار است. این پژوهش به روش توصیفی–تحلیلی انجام شده است. در این راستا، تغییر الگوی کشت در 377 خانوار ساکن در این روستاهای شهرستان مورد بررسی قرار گرفت. بدینمنظور، ابتدا ضمن مطالعات اسنادی و بازدیدهای اولیۀ میدانی، طیف گستردهای از شاخصها تعیین شد. سپس جمعآوری دادهها براساس شاخصهای انتخابی و با استفاده از پرسشنامههای روستا و خانوار انجام شده است. برای تجزیهوتحلیل دادهها نیز از تحلیلهای آماری و فضایی و نرمافزارهای Expert choice، SPSS , Fazy- Topsis استفاده شد. یافتههای تحقیق نشان میدهد که درآمدهای سالانه حاصل از تولید پسته در 9/43 درصد از خانوارهای مورد مطالعه، بیش از درآمد سایر محصولات است. نتایج این بررسی نشان میدهد که شاخصهای افزایش تنوع فرصت شغلی با ضریب 086/0 و ایجاد فرصتهای اشتغال با ضریب 078/0، دارای بیشترین درجۀ اهمیت و نحوۀ استفاده از سموم با ضریب 015/0 و زمان و میزان آبیاری با ضریب 010/0، کمترین درجۀ اهمیت را به خود اختصاص میدهند. همچنین از تجزیهوتحلیل دادههای مورد مطالعه میتوان به این نتیجه رسید که تغییر الگوی کشت توانسته بر بهبود وضعیت اقتصادی-اجتماعی ساکنان روستاهای مورد مطالعه تأثیر چشمگیری داشته است. | ||
کلیدواژهها | ||
پیامدهای اقتصادی – اجتماعی؛ توسعه مناطق روستایی؛ شهرستان رشتخوار؛ الگوی کشت زعفران و پسته | ||
مراجع | ||
ازکیا، مصطفی، نجمه کامور (1392). توسعۀ پایدار گردشگری روستایی در روستای چاشم شهرستان مهدیشهر، مجلۀ مطالعات توسعۀ اجتماعی ایران. دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات. دورۀ 5. شمارۀ 3. صفحات 122-107.
اشرفی، مرتضی؛ محمود هوشمند؛علی کرامتزاده (1393). بررسی توسعۀ پایدار کشاورزی در مناطق روستایی با تأکید بر رهیافت اقتصادی (مطالعۀ موردی: روستاهای شهرستان کاشمر)، فصلنامۀ راهبردهای توسعۀ روستایی. دورۀ 1. شمارۀ 2. صفحات 68-51.
امینی، عطا؛ جهانگیر پرهمت؛ محمد حسین سدری (1399). بررسی بهرهوری فیزیکی و اقتصادی آب در محصولات عمدۀ زراعی در حوضۀ تلوار استان کردستان، نشریۀ علمی- پژوهشی مهندسی و مدیریت آبخیز. جلد 12. شمارۀ 2. صفحات 491-481.
اصغری لفمجانی، صادق؛ علی ایزدی (1396). واکاوی نقش محصولات استراتژیک در معیشت پایدار روستایی (مطالعۀ موردی: تولید زعفران در دهستان رشتخوار)، نشریۀ زراعت و فناوری زعفران. دورۀ 5. شمارۀ 3. صفحات 293-273.
امینی، علیرضا؛ نعمت فلیحی (1377). بررسی سرمایهگذاری در کشاورزی. مجلۀ برنامه و بودجه، شمارۀ 33. صفحات 120-95.
ایزدی، علی؛ هادی طیبنیا؛ جواد بذرافشان (1401). تحلیل عوامل مؤثر بر معیشتپایدار خانوارهای روستایی (مطالعۀ موردی: بخش کشاورزی دهستان رستاق در شهرستان خلیلآباد)، فصلنامۀ روستا و توسعۀ پایدار فضا. دوره4. شماره1. صفحات100-84.
بزرگنیا، اردشیر (1388). اصلاح الگوی کشت: گامی به سوی پایداری تولید، حفظ منابع پایه و رفاه جامعه کشاورزی. نشریه دانش غذا و کشاورزی. شماره12. صفحه 46.
پورطاهری، مهدی؛ عبدالرضارکنالدین افتخاری؛ علی اصغر سوادی مالیدر (1393). پیامدهای اقتصادی- اجتماعی تغییر الگوی کشت و نقش آن در توسعۀ روستایی (مطالعۀ موردی: تغییر الگوی کشت برنج به مرکبات در دهستان بالا تجن استان مازندران، مجلۀ جغرافیا و توسعه. دورۀ 12. شمارۀ 35. صفحات 232-217.
پالوچ، مجتبی؛ محمد حاصلی (1396)، توانسنجی توسعۀ کشاورزی در حوضۀ آبخیز دشت الشتر با استفاده از سامانۀ اطلاعات GIS، روستا و توسعه. سال 20. شمارۀ 1. صفحات 146-123.
رضوی، سید حسن؛ مهدی پورطاهری؛ عبدالرضا رکنالدین افتخاری (1396). الگوی پیشنهادی کشت ارگانیک محصول برنج در مناطق روستایی استانهای گیلان و مازندران، مجلۀ پژوهشهای روستایی. دورۀ 8. شمارۀ 3. صفحات 387-372.
رکنالدین افتخاری، عیدالرضا؛ داوود مهدوی؛ مهدی پورطاهری (1389). فرایند بومیسازی شاخصهای توسعۀ پایدار گردشگری روستایی ایران، مجلۀ پژوهشهای روستایی. دانشگاه تهران. دورۀ 1. شمارۀ 4. صفحات 41-1.
ریاحی، وحید؛ پرویز ضیاییان فیروزآبادی؛ فرهاد عزیزپور؛ پرستو دارویی (1398). عوامل مؤثر بر ناپایداری الگوی کشت در ناحیۀ لنجانات، نشریۀ اقتصاد و فضا و توسعۀ روستایی. دورۀ 8. شمارۀ 4. صفحات 168-139.
زینالدینی علی؛ میرناصر نویدی؛ مهناز اسکندری؛ سیدعلیرضا سیدجلالی؛ جواد سیدمحمدی؛ ابوالحسن مقیمی؛ محمد قاسمزاده گنجی؛علیرضا مقری فریز؛ محمدرضا پهلوانراد (1400). بررسی تناسب اراضی و تدوین جدول نیازهای رویشی خاک و زمیننما برای زعفران، نشریۀ زراعت و فناوری. دورۀ 9. شمارۀ 4. صفحات 40-395.
شاهین رخسار، پریسا؛ امین علیزاده؛ حسین انصاری؛ محمد قربانی (1397). واکاوی الگوهای ذهنی خبرگان کشاورزی در بازطراحی الگوی کشت نواحی روستایی استان گیلان، اقتصاد فضا و توسعۀ روستایی. دورۀ 7. شمارۀ 25. صفحات50-23.
شفیعی، علی (1394). تعیین الگوی کشت بهینه محصولات با استفاده از برنامهریزی خطی شهرستان بشرویه، اولین همایش منطقهای توسعه منابع آب. ابرکوه. دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابرکوه.
صالحپور، شمسی؛ حسن اسماعیلزاده؛ خدیجه کریمی (1396). تأثیرات متقابل توسعۀ پایدار گردشگری با توسعۀ پایدار اجتماعات محلی (مورد مطالعه: شهرستان نقده)، فصلنامۀ فضای گردشگری. دانشگاه آزاد اسلامی. واحد ملایر. دورۀ 6. شمارۀ 21. صفحات 61-41.
عبدالهی عزتآبادی، محمد؛ امان الله جوانشاه (1386). بررسی اقتصادی امکان استفاده از روشهای نوین عرصۀ تقاضای آب در بخش کشاورزی (مطالعۀ موردی: مناطق پستهکاری شهرستان رفسنجان)، مجلۀ پژوهشهای سازندگی در زراعت و باغبانی. دورۀ 74. صفحات 126-113.
عطایی، پوریا؛ آرش نوروزی؛ سمیه مراد حاصلی (1395). تحلیل مطالعات اجتماعی تشکل انجمنهای آببران در راستای توسعۀ پایدار روستایی (مورد مطالعه: شبکۀ آبیاری و زهکشی دشت فیروزآباد، استان فارس)، اولین همایش ملی رویکردهای نوین در برنامهریزی و توسعۀ پایدار منطقهای دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت.
علیپور، اکبر؛ کامران داوری؛ محمد موسوی بایگی؛ محمود صبوحی؛ عزیزالله ایزدی (1398). تعیین الگوی کشت بهینه با هدف پایداری آب زیرزمینی، نشریۀ پژوهش آب در کشاورزی. دورۀ 33. شمارۀ 3. صفحات 519-507.
علیزاده، لیدا؛ حمید شایان؛ مریم قاسمی (1395). تحلیل اثرات اقتصادی و اجتماعی کاشت پسته در روستاهای بخش مرکزی شهرستان سبزوار، نشریۀ جغرافیا و توسعۀ ناحیهای. دورۀ 14. شمارۀ 1. صفحات 206-185.
عادلی ساردونی، محسن؛ علی اسدی؛ خلیل کلانتری؛ علیاکبر براتی؛ حسن خسروی (1401). سنجش تمایل کشاورزان دشت جیرفت نسبتبه کشت محصولات متناسب با منابع آبی: کاربرد تئوری رفتار برنامهریزیشده و مدل اعتقاد سلامت، نشریۀ علوم ترویج و آموزش کشاورزی. دورۀ 18. شمارۀ 1. صفحات 127-107.
عابدی کوپایی، جهانگیر؛ محمدکاظم شعبانی؛ سعید اسلامیان؛ علیرضاگوهری (1400). تأثیر تغییر الگوی کشت و بهبود راندمان سیستمهای آبیاری بر کاهش برداشت از منابع آب زیرزمینی تحت سناریوهای تغییر اقلیم (مطالعۀ موردی: دشت کوار)، مجلۀ علوم و مهندسی آبیاری. دوره6. شماره1. صفحات63-47.
قنبری، علی، یادآور، حسین، کاظمیه، فاطمه (1401). تعیین پیشرانهای مؤثر بر توسعۀ صنایع تبدیلی و تکمیلی کشاورزی شهرستان تبریز، نشریۀ دانش کشاورزی و تولید پایدار. جلد 32. شمارۀ 4. صفحات 316-303.
فالسلیمان، محمود؛ حجت اله صادقی؛ زینب غلامی (1392). بررسی اثرات اقتصادی-اجتماعی محصولات استراتژیک بر توسعۀ مناطق روستایی (مطالعۀ موردی: کشت پسته در بخش ششطراز شهرستان خلیلآباد)، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک. دورۀ 3. شمارۀ 12. صفحات 63-41.
فتاحی، محمد هادی؛ محمد بهروری (1396). کاربرد مدل مدیریتی حکمرانی آب در برنامهریزی استفاده از پساب شهری توسط کشاورزان، نشریه پژوهش و برنامهریزی شهری. دوره8. شماره31. صفحات 319-299.
کرمی، آیتاله؛ مدینه خسروجردی؛ حمید رستگاری (1398). سطحبندی توسعۀ کشاورزی در شهرستانهای استان فارس با ترکیب شبکۀ عصبی و مصنوعی و GIS، جغرافیا و توسعه. شمارۀ 56. صفحات 214-195.
میرزایی خلیلآبادی، حمیدرضا؛ امیرحسین چیذری (1383). تعیین کارایی فنی و مقدار بهینۀ آب در تولید پسته (مطالعۀ موردی: شهرستان رفسنجان)، مجلۀ پژوهشهای سازندگی در زراعت و باغبانی. شمارۀ 62. صفحات 49-43.
مطیعی لنگرودی، سید حسن؛ مجتبی قدیری معصوم؛ محمدرضا رضوانی؛ عبدالحمید نظری؛ بهمن صحنه (1390). تأثیر بازگشت مهاجران به روستاهای خود بر بهبود معیشت ساکنان (مطالعۀ موردی: شهرستان آققلا)، پژوهشهای انسانی. شمارۀ 83. صفحات 78-67.
محدث حسینی، سید احمد (1390). بررسی ایجاد اشتغال با توجه به تغییر الگوی کشت محصولات زراعی و باغی (مطالعۀ موردی: آبخیز اترک)، نشریۀ زراعت (پژوهش و سازندگی). شمارۀ 9. صفحات 100-93.
منصوری، مریم (1388). نقش و جایگاه کشاورزی در توسعۀ روستایی (دهستان سلطانعلی شهرستان گنبد کاوس)، پایاننامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه تهران. ص 49.
محمدی ثمری، ذکریا؛ مصطفی احمدوند؛ صدیقه قاسمی(1392). ایستارهای شالیکاران پیرامون تغییر الگوی کشت از برنج به مرکبات (پژوهشی بر مبنای روش کیو)، علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران. دورۀ 9. شمارۀ 2. صفحات 107-89.
نوری زمانآبادی، سید هدایتاله؛ عباس امینی فسخودی (1386). سهم توسعۀ کشاورزی در توسعۀ روستایی (مطالعۀ موردی: مناطق روستایی استان اصفهان)، مجلۀ علوم کشاورزی ایران. دورۀ 2. شمارۀ 2. صفحات 275-263.
نصرتی، ماهره؛ حمید برقی؛ یوسف قنبری (1401). تغییر الگوی کشت و اثرات آن بر ساختار اقتصاد پایدار (مطالعۀ موردی: نواحی روستایی استان گیلان)، مجلۀ جغرافیا و پایداری محیط. دورۀ 12. شمارۀ 2. صفحات 125-109.
References Ahmadi, A., Niknam, S. & Ghadermarzi, H (2014). The Evaluation and Analysis of Physical Development’s Indicators in Rural Settlements with an Emphasis on Sustainable Development Approach; Case Study: Villages Surrounding the City of Sanandaj, Iran. Switzerland Research Park Journal, 103(1), 624-637. https://scholar.google.com/scholar?hl=en&as Bezemer,D.Headey, D (2007). Griculture, development, andurbanbias. Worlddevelopment www.elsevier.com. Volume 36, Number 8, 1344-1345. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0305750X08000661 Bhutiani, R., & Ahamad, F (2019). A case study on changing pattern of agriculture and related factors at Najibabad region of Bijnor, India. Contaminants in Agriculture and Environment: Health Risks and Remediation, 1, 236. Chaudhry, M. A (2007). Introduction Managing agriculture and rural development for poverty reduction.Natural Resources fourm.251. https://doi.org/10.1111/j.1477-8947.2007.00165.x Cui, X (2020). Climate change and adaptation in agriculture: Evidence from US cropping patterns. Journal of Environmental Economics and Management, 101, 102306. https://doi.org/10.1016/j.jeem.2020.102306 Cui, Z., Yan, B., Gao, Y., Wu, B., Wang, Y., Wang, H., ... & Niu, J (2022). Agronomic cultivation measures on productivity of oilseed flax: A review. Oil Crop Science. https://doi.org/10.1016/j.ocsci.2022.02.006 Gbetibouo, G. A., & Hassan, R. M (2005). Measuring the economic impact of climate change on major South African field crops: a Ricardian approach. Global and Planetary change, Volume 47, Number (2-4), 143-152. https://doi.org/10.1016/j.gloplacha.2004.10.009 Hare, D. M (1992). Rural non-agricultural employment, earnings, and income: evidence from
Kumar,P.,& Jeganathan, C (2017). Monitoring Horizontal and Vertical Cropping and Dynamics in Bihar over a Pattern Decade (2001–2012) Based on Time-Series Satellite Data Journal of the Indian Society of Remote Sensing. Volume 45, Number 3, 485-502. https://doi.org/10.1007/s12524-016-0614-1 Laskookalayeh, S. S., Najafabadi, M. M., & Shahnazari, A (2022). Investigating the effects of management of irrigation water distribution on farmers' gross profit under uncertainty: A new positive mathematical programming model. Journal of Cleaner Production, 351, 131277. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2022.131277 Le Tourneau, F., Marchand, G., Greissing, A., Nasuti, S., Droulers, M., Bursztyn, M., Le ´Na, P.And Dubreuil, V (2015). The Duramaz Indicator System: A Cross-Disciplinary Comparative Tool for Assessing Ecological and Social Changes in the Amazon.Royal Society. https://doi.org/10.1098/rstb.2012.0475 Le Tourneau, F., Marchand, G., Greissing, A., Nasuti, S., Droulers, M., Bursztyn, M., Le ´Na, P.And Dubreuil, V (2013). Assessing the Impacts of Sustainable Development Projects in the Amazon: The Duramaz Experiment. Sustain Sci, 8:199-212. https://doi.org/10.1007/s11625-013-0200-1 Mujtaba, A., Nabi, G., Masood, M., Iqbal, M., Asfahan, H. M., Sultan, M., ... & Nasirahmadi, A (2022). Impact of cropping pattern and climatic parameters in lower Chenab Canal system—Case study from Punjab Pakistan. Agriculture, 12(5), 708. https://doi.org/10.3390/agriculture12050708 Molua, E. L (2007). The economic impact of climate change on agriculture in Cameroon. World Bank Policy Research Working Paper, (4364). https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1016260 Mahesh, R (1999). Causes and consequences of change in cropping pattern: A location-specific study ( 56). Kerala Research Programme on Local Level Development, Centre for Development Studies. Pawlak, K., & Kołodziejczak, M (2020). The role of agriculture in ensuring food security in developing countries: Considerations in the context of the problem of sustainable food production. Sustainability, Vol.13, Number 13, 5488. https://doi.org/10.3390/su12135488 Rahmani, J., & Danesh-Yazdi, M (2022). Quantifying the impacts of agricultural alteration and climate change on the water cycle dynamics in a headwater catchment of Lake Urmia Basin. Agricultural Water Management, 270, 107749. https://doi.org/10.1016/j.agwat.2022.107749 Rasul, G., & Thapa, G. B (2003). Shifting cultivation in the mountains of South and Southeast Asia: regional patterns and factors influencing the change. Land Degradation & Development, 14(5), 495-508. https://doi.org/10.1002/ldr.570 Sharma, M. P., Yadav, K., Prawasi, R. & Kaur, K. P (2014). Geospatial Approach for Cropping System Analysis A Case Study of Bhiwani District at Block Level, Haryana, International Journal of Science, Engineering and Technology Research (IJSETR), Volume 3, Number 3, 52-59. https://citeseerx.ist.psu.edu/document Teisman, G., van Buuren, A., Edelenbos, J., Warner, J (2013). Water governance: Facingthe limits of managerialism, determinism, water-centricity, and technocratic problem- solving, International journal of water governance, Volume 1, Number 2, 1-11. DOI: 10.7564/12-IJWG4 Werkheiser, I., Piso, Z (2015). People work to sustain systems:a framework for understanding sustainability, Journal of Water Resources Planning and Management, Volume 141, Number 12, 315. https://ascelibrary.org/doi/abs/10.1061/(ASCE)WR.1943-5452.0000526 Xu, C., Li, Y., Hu, X., Zang, Q., Zhuang, H., & Huang, L (2022). The influence of organic and conventional cultivation patterns on physicochemical property, enzyme activity and microbial community characteristics of paddy soil. Agriculture, 12(1), 121. https://doi.org/10.3390/agriculture12010121 Yazdanpanah, M., Forouzani, M.,Zobeidi, T (2015). A typology of Iranian farmer perceptions of climate change: Application of the Qmethodology. A typology of Iranian farmer perceptions of climate change: Application of the Q- methodology. Proceedings of 31st Q Conference, Università Politecnica delle Marche (121-123). ANCONA. ITALY. Zhang, M., Liang, G., Ren, S., Li, L., Li, C., Li, Y., ... & Liu, X (2023). Responses of soil microbial community structure, potential ecological functions, and soil physicochemical properties to different cultivation patterns in cucumber. Geoderma, 429, 116237. https://doi.org/10.1016/j.geoderma.2022.116237 Zeller, M (2006). Rural Development Theory and Policy. Germany: University of Hohenheim. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 72 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 58 |