اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 33 |
| تعداد شماره‌ها | 769 |
| تعداد مقالات | 7,457 |
| تعداد مشاهده مقاله | 12,441,587 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 8,469,551 |
بالندگی کیمیای اسلامی - ایرانی حسن بن زاهد در فضای مساعد علمی و فرهنگی هند | ||
| مطالعات شبه قاره | ||
| مقاله 13، دوره 17، شماره 48، فروردین 1404، صفحه 231-246 اصل مقاله (762.22 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22111/jsr.2023.26419.1821 | ||
| نویسندگان | ||
| علی کاوسی رحیم* 1؛ رضا کوهکن2 | ||
| 1دکتری رشتۀ تاریخ علم، پژوهشگر پژوهشگاه مواد و انرژی، تهران، ایران | ||
| 2استادیار گروه ادیان و عرفان، مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفه، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| حسن بن زاهد کرمانی، کیمیاگر، در سال 723 هجری، هم‌زمان با فرمانروایی ابوسعید بهادر ایلخانی در ایران، به هند مهاجرت کرد و در سایۀ حمایت سلطان محمد بن تغلق، آثار کیمیایی ارزشمندی را پدید آورد. در این مقاله، به‌منظور ارزیابی چندوچون تأثیر فضای علمی و فرهنگی هند بر اندیشه و آثار کرمانی، نخست به‌روش توصیفی-تحلیلی، به مقایسۀ کیمیاگری هندی و محتوای آثار حسن بن زاهد پرداخته شده و نشان داده می‌شود که وی از کیمیای هند تأثیر نپذیرفته است. ملاحظۀ فهرست منابع مورد استفادۀ وی که در قالب یک تذکره موجود است نیز همین نتیجه را تأیید می‌کند. در ادامه، شواهدی از متن آثار حسن بن زاهد ارائه خواهد شد که نشان می‌دهد او صرفاً از فضای مساعد فرهنگی و اجتماعی هند و به‌طور خاص، حمایت سلطان محمد بن تغلق بهره‌مند شده؛ درحالی‌که معلومات کیمیاگری خود را، پیش‌تر در ایران آموخته بوده است. به این ترتیب، حسن بن زاهد و آثار کیمیاگری او را می‌توان ثمرۀ مراودات فرهنگی ایران و هند در ادوار گذشته به شمار آورد؛ حال‌آنکه محتوای علمی آثار او بی‌تأثیر از علم هندی بوده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| کیمیای اسلامی؛ کیمیای هندی؛ حسن بن زاهد کرمانی؛ محمد بن تغلق | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم.
ارشاد، فرهنگ. (1379). مهاجرت تاریخی ایرانیان به هند، تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
انوشه، حسن. (1375). دانشنامۀ ادب فارسی، جلد چهارم: ادب فارسی در شبه‌قاره (هند، پاکستان و بنگلادش)، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
بـَرَنی، ضیاءالدین (ضیاء برنی). (1860م). تاریخ فیروزشاهی، به تصحیح مولوی سید احمد خان صاحب، کلکته (هند): آسیاتک سوسیتی بنگاله (Asiatic Society of Bangal).
جابری‌نسب، نرگس. (1388). مهاجرت ایرانیان به هند، مطالعات شبه‌قاره، 1(1)، 25-56.
الحسینی، عبدالحی بن فخرالدّین. (1420ق). الإعلام بـمن فی تاریخ الـهند من الأعلام (نزهة الـخواطر و بـهجة الـمسامع و الـنّواظر)، چاپ اول، بیروت: انتشارات دار بن حزم.
دهقان‌نژاد، امیر. (1396). نهاد آموزش در ایران عصر ایلخانی، پایان‌نامۀ دکتری تاریخ علم دورۀ اسلامی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
رضوی، سید اطهر عباس. (1380). تاریخ تصوّف در هند، ترجمۀ منصور معتمدی، جلد اول، چاپ اول، تهران: انتشارات مرکز نشر دانشگاهی.
رنجبر، روح‌اله؛ کجباف، علی‌اکبر. (1391). مناسبات ایلخانان و هندوستان، مطالعات شبه‌قاره، 4(13)، 51-70.
سید حسین‌زاده، هدی. (1387). تـغلـق شاهیان، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی (دبا)، زیر نظر کاظم بجنوردی، جلد 15، 653-656.
عرفانی واحد، فاطمه؛ واثق عباسی، عبدالله؛ مشهدی، محمدامیر. (1394). مرشدیه و بازتاب آن در شبه قاره، مطالعات شبه‌قاره، 7(23)، 77-96.
عفیف، شمس سراج. (1385). تاریخ فیروزشاهی، تصحیح ولایت حسین، مقدمه و فهرست‌ها از محمدرضا نصیری، چاپ اول، تهران: انتشارات اساطیر.
فرشاد، مهدی. (1365). تاریخ علم در ایران، تهران: مؤسسۀ انتشارات امیرکبیر.
کاوسی‌رحیم، علی؛ کوهکن، رضا. (1396). تبیین هستی‌شناسانۀ عالم اوسط در اندیشۀ کیمیایی حسن بن زاهد کرمانی، فلسفۀ علم، 7(2)، 87-106.
کاوسی‌رحیم، علی؛ کوهکن، رضا؛ فرهمند، یونس. (1391). حسن بن زاهد کرمانی دانشمند کیمیایی سدة هشتم هجری و آثار او در کیمیا، تاریخ و تمدن اسلامی، 15، 191-204.
کرمانی، حسن بن زاهد. (بی‌تا). مقلادالکنوز، نسخه‌خطی شمارۀ 1/12889، تهران: کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
کرمانی، حسن بن زاهد. (بی‌تا). منتخب مفتاح‌الرموز، نسخه‌خطی شمارۀ 2/12889، تهران: کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
کرمانی، حسن بن زاهد. (کتابت 1263ق). مفتاح‌الرموز، نسخه‌خطی شمارۀ 1/3778، تهران: کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران.
کوهکن، رضا؛ خوشبخت، زیبا؛ هاشمیان، رخشاد. (1395). تصحیح و تحقیق در باب تذکره اثر حسن زاهد غریب کرمانی، دومین کنفرانس بین‌المللی پژوهش در علوم و مهندسی، استانبول (ترکیه): دانشگاه استانبول.
کوهکن، رضا؛ کاوسی‌رحیم، علی. (1397). شیوۀ تاریخ‌نگاری حال‌محور علم در معرض محک کیمیای حسن بن زاهد، روش‌شناسی علوم انسانی، 24(94)، 65-79.
معصومی، محسن. (1389). فرهنگ و تمدن ایرانی-اسلامی دکن در دورۀ بهمنیان، چاپ اول، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
میرخورد (سید محمد مبارک علوی) کرمانی. (1980م). سیرالأولیاء، ترجمۀ اعجازالحق قدّوسی، لاهور: انتشارات مرکزی اردوبورد.
Ali, M. (1993). A brief history of Indian alchemy covering pre-Vedic to Vedic and Ayurvedic period (circa 400 BC-800 AD). Journal of Indian Medical Heritage, 23(2), 151-166.
Guenon, R. (2004). Studies in Hinduism, Translated by Henry D. Fohr and Cecil Bethell, Edited by Samuel D. Fohr, Second Impression, Hillsdale: Sophia Perennis.
Kapoor, S. (2002a). Ancient Hindu Society, New Delhi (India): Cosmo Publications.
Kapoor, S. (Ed.) (2002b). The Indian Encyclopedia, Vol. 1, New Delhi (India): Cosmo Publications.
Kouhkan, R. (2012). La cinquième nature commevoied'accès à l'immortalit, Quaderni di Studi Indo-Mediterranei V, Transmutatio, La via ermeticaallafelicità, A cura di Daniela Boccassini e Carlo Testa, Alessandria: Edizionidell'Orso, 163-170.
Stcherbatsky, T. (1924). Scientific Achievements of Ancient India (In: Studies in the History of science in India, Edited by Chattopadhyaha Debiprasad, (Vol. I)), New Delhi (India): Editorial Enterprises, Hauz Khas.
Subbarayappa, B.V. (1966). The Indian Doctrine of Five Elements, Indian Journal of History of Science, 1, 60-67.
Subbarayappa, B.V. (1971). Chemical Practices and Alchemy, in: A Concise History of Science in India, Edited by Bose D. M., New Delhi: Indian National Science Academy, 274-349.
Subbarayappa, B.V. (Ed.). (1999). History of Science, Philosophy and Culture in Indian Civilization (General Editor: D. P. Chattopadhyaya); IV (1): Chemistry and Chemical Techniques in India, New Delhi (India): Pauls Press, Reprinted 2004.
Welch, A., Crane, H. (1983). The Tughluqs: Master Builders of the Delhi Sultanate, Muqarnas, 1, 123-166. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 449 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 77 |
||