اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 32 |
| تعداد شمارهها | 735 |
| تعداد مقالات | 7,132 |
| تعداد مشاهده مقاله | 11,584,850 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 7,937,982 |
دگرگونیهای گفتمان سیاسی صفوی؛ حرکت بین خطوط تصوف، سلطنت و فقاهت | ||
| نشریه پژوهشهای تاریخی ایران و اسلام | ||
| مقاله 12، دوره 17، شماره 33، دی 1402، صفحه 273-298 اصل مقاله (632.46 K) | ||
| نوع مقاله: علمی و پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22111/jhr.2023.44401.3510 | ||
| نویسنده | ||
| سید محمد وهاب نازاریان* | ||
| پژوهشگر و دکترای جامعهشناسی سیاسی از گروه جامعه شناسی،دانشکده علوم اجتماعی ، دانشگاه علامه طباطبائی،تهران ،ایران | ||
| چکیده | ||
| تصور غالب دربارۀ گفتمان صفویان به سیطره تشیع و فقه شیعی در جایگاه نیروی سیاسی برتر مربوط میشود؛ اما صفویان ریشه و مَنِشی صوفیانه داشتند که پس از سلطنت با فقاهت شیعی پیوند خورده است.بنابراین، شاهان صفوی از سه شأن مرشدی صوفی، شاه ایرانی و فرمانرای شیعه برخوردار بودهاند. در این چارچوب، مسئلۀ پژوهش حاضر بر نحوۀ تعامل این سه و ماهیت این سه نیرو و شأن سیاسی حاکمان صفوی متمرکز است و برای بررسی آن، این پرسش مطرح شده است که دگرگونیهای تاریخی در جایگاه سیاسی و اجتماعی صفویه چه تأثیری بر روی نیروهای سیاسی عمده و حاکمیت سیاسی آموزههای آنان داشته است؟ عمدهترین یافتۀ پژوهش برای پاسخ بدین پرسش نشان داده است که ماهیت سیاسی صفویه و آموزههای آن از آغاز حیات فرقه تا پایان حکومتش چندرگه بود که از وجهی کاملاً صوفیگرایانه به سلطنت تغییر کرد که به معنای حذف کامل آموزهها و برخی شئون صوفیانه نبود و توانایی سیاسی نیروی علما و آموزههای فقاهت شیعی را با سلطنت همراه کرد که احیای سلطنت ایرانی و تداوم آن را در پی داشت و نه سلطۀ سیاسی یک نیروی سیاسی جدید با حاکمیت فقاهت. بنابراین، به نظر میرسد که تصور غالب مبنی بر تسلط سیاسی فقاهت موضوعیت ندارد. | ||
| کلیدواژهها | ||
| عصر صفویه؛ تحلیل گفتمان؛ گفتمان صفوی؛ سلطنت؛ تصوف؛ فقاهت | ||
| مراجع | ||
|
ابن بزاز اردبیلی، (1376)، صفوهالصفا، مقدمه وتصحیح غلامرضا طباطبایی، چاپ دوم، تهران: زریاب.
اردبیلی، احمدبنمحمد، (1413ق)، مجمعالفوائد و البرهان فی شرح ارشادالاذهان، ج8، قم: اسلامی.
افوشتهای نطنزی، محمود،(1350)، نقاوه الآثار فی ذکر الاخیار، به اهتمام احسان اشراقی، تهران: نشر کتاب.
آرام، محمدباقر، (1386)، اندیشۀ تاریخنگاری عصر صفوی، چاپ اول، تهران: امیرکبیر.
باستانی پاریزی، محمدابراهیم، (1378)، سیاست و اقتصاد عصر صفوی، تهران: صفیعلیشاه.
براون، ادوارد، (1369)، تاریخ ادبیات ایران از صفویه تا عصر حاضر، ترجمۀ بهرام مقدادی، چاپ اول، تهران: مروارید.
بیانی، شیرین، (1371)، دین و دولت در ایران عهد مغول، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
بینام، (1364)، جهانگشای خاقان (تاریخ شاهاسماعیل)، مقدمه و پیوستها از الله دتا مظطر، اسلامآباد: مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.
بینام، عالم آرای صفوی؛ عالم آرای شاه اسماعیل (1350)، به کوشش یدالله شکری، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
پطروشفسکی، ایلیا پاولویچ، (1350)، اسلام در ایران، ترجمۀ کریم کشاورز، تهران، پیام.
پناهی سمنانی، محمد احمد، (1372)، شاهعباس کبیر؛ مرد هزارچهره، تهران: کتاب نمونه.
پیرزادۀ زاهدی، شیخ حسین پسر پیر ابدال، (1343)، سلسلهالنسب صفویه، برلین: چاپخانه ایرانشهر.
تبریزنیا، مجبتی، (1375)، بررسی حیات سیاسی تصوف از مغول تا صفویه، پایاننامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ تاریخ، تهران: دانشدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی.
ترکمان، اسکندربیگ، (1350)، عالم آرای عباسی، تهران، اصفهان: بینا.
ترکمان، اسکندربیگ، (1377)، تاریخ عالم آرای عباسی، به تحیح محمداسماعیل رضوانی، ج1، تهران: دنیای کتاب.
ترکمان، اسکندربیگ، (1382)، تاریخ عالم آرای عباسی، مقدمۀ ایرج افشار، ج2، تهران: امیرکبیر.
تنکابنی، محمد بن سلیمان، (بیتا)، قصص العلما، تهران انتشارات علمیه اسلامیه.
جدیدالاسلام، علیقلی، (1388)، رساله در رد جماعت صوفیان، چاپشده در سیاست و فرهنگ روزگار صفوی، رسول جعفریان، ج1، چاپ اول، تهران: نشر علم.
جعفریان، رسول، (1379)، صفویه در عرصۀ دین، فرهنگ و سیاست، جلد اول، چاپ اول، قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه، زمستان.
الحر العاملی، الشیخ محمدبنالحسین، (1965)، املالآمل فی ذکر علما جبرعامل، بهکوشش احمد حسینسی، ج1، بغداد: بینا.
حسینی استرآبادی، سیدحسین بن مرتضی، (1366)، تاریخ سلطانی از شیخ صفی تا شاهصفی، بهکوشش احسان اشراقی، چاپ دوم، تهران: علمی، پاییز.
حسینی قزوینی، یحیی بن عبداللطیف، (1314)، لبالتواریخ، تهران: مؤسسه خاور.
حسینیزاده، محمدعلی، (1379)، علما و مشروعیت دولت صفوی، تهران: معارف اسلامی.
خنجی، فضلالله روزبهان، (1380)، تاریخ عالم آرای امینی، تصحیح محمداسماعیل رضوانی، تهران: خانواده.
خواندمیر، غیاثالدین بن همامالدین الحسینی، (1353)، حبیب السیر فی اخبار افراد بشر، ج4، چاپ دوم، تهران: کتابفروشی خیام.
روحی، زهره، (1397)، اصفهان عصر صفوی، سیک زندگی و ساختار قدرت: خوانشی دیگر از شرایط اجتماعی – سیاسی دوره صفویه، چاپ نخست، تهران: امرکبیر.
رویمر، هانس رابرت، (1380)، تاریخ ایران دوره صفویان (کمبریج)، ج5، ترجمۀ یعقوب آژند، تهران: جامی.
رویمر، هانس روبرت، (1385)، ایران در راه عصر جدید، ترجمۀ آذر آهنچی، تهران: دانشگاه تهران.
زرینکوب، عبدالحسین، (1362)، جستوجو در تصوف ایران، تهران: امیرکبیر.
زرینکوب، عبدالحسین، (1394)، ارزش میراث صوفیه، چاپ هفدهم، تهران: امیرکبیر.
سانسون، مارتین، (1377)، سفرنامه سانسون، ترجمۀ محمد مهریار، اصفهان: گلها.
سفرنامههای ونیزیان در ایران، (1349)، ترجمۀ منوچهر امیری، تهران: خوارزمی.
سلطانمحمدی، ابوالفضل، (1379)، «اوضاع سیاسیاجتماعی عصر علامه مجلسی»، از مجموعه مقالات یادنامه مجلسی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ج1.
سومر، فاروق، (1371)، نقش ترکان آناتولی در تشکیل و توسعۀ دولت صفوی، ترجمۀ احسان اشراقی و محمدتقی امامی، چاپ اول، تهران: گستره، زمستان.
سیوری، راجر، (1389)، ایران عصر صفوی، ترجمۀ کامبیز عزیزی، چاپ نوزدهم، تهران: مرکز.
شاملو، ولی قلی بن داود قلی، (1374)، قصص الخاقانی، به کوشش حسن سادات ناصری، ج2، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
الشیبی، کامل مصطفی، (1385)، تشیع و تصوف تا آغاز سدۀ دوازدهم هجری، ترجمۀ علیرضا ذکاوتی قراگزلو، چاپ چهارم، تهران: امیرکبیر.
شیرازی، صدرالدین محمد، (1381)، کسرالاصنام الجاهلیه، تصحیح، تحقیق و مقدمۀ محسن جهانگیری، با اشراف سیدمحمد خامنهای، انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
شیرازی، محمدمعصوم (معصومعلیشاه)، (1339)، طرائق الحقائق، تصحیح محمدجعفر محجوب، تهران.
صفا، ذبیحالله، (1369)، تاریخ ادبیات در ایران، دورۀ 5جلدی، چاپ پنجم، تهران: فردوس.
صفتگل، منصور، (1389)، ساختار نهاد و اندیشۀ دینی در ایران عصر صفوی، چاپ دوم، تهران: رسا.
فلسفی، نصرالله، (1345)، زندگانی شاهعباس اول، جلد سوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، دیماه.
قرباننژاد، پریسا، (1391)، «تصوف و صوفیان آذربایجان مقارن حضور شاه اسماعیل صفوی»، فصلنامۀ علمی – پژوهشی پژوهشنامۀ تاریخ اسلام، سال دوم، شمارۀ پنجم، بهار، صفحات 87-108.
قزوینی، ابوالحسن، (1367)، فوائدالصفویه، تصحیح و مقدمه و حواشی مریم میراحمدی، تهران: علمی و فرهنگی.
قطیفی، ابراهیم بن سلیمان، (1413ق)، السراج الوهاج لدفع عجاج قاطعه الجاج؛ مجموعه الخراجیات، قم: اسلامی.
قمی، احمدبنحسین، (1388)، خلاصهالتواریخ، مصحح احسان اشراقی، تهران: دانشگاه تهران.
قمی، محمدطاهر، (1336)، تحفهالاخیار، بیجا: انتشارات نور.
قمی، محمدطاهر، (1369)، تحفهالاخبار، با تصحیح و مقدمۀ داوود الهامی، چاپ اول، قم: مدرسۀ امیرالمؤمنین.
کارل، ارنست، (1377)، روزبها بقلی، ترجمۀ مجدالدین کیوانی، تهران: مرکز.
کربن، هانری، (1337) «سه گفتار در باب تاریخ معنویات ایران ». مجله دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، جلد5، صفحات 46-51.
کرکی، علیبنحسین، (1414)، جامعالمقاصد فی شرحالقواعد، ج2، قم: مؤسسه آلبیت علیهمالسلام احیاءالتراث.
گیلو، رابرت، (1382)، «پژوهشهای جدید غربیان دربارۀ تاریخ مذهبی ایران عصر صفوی»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، شمارۀ 68 و 69، خرداد.
لویزن، لئونارد، (1384)، «تصوف و مکتب اصفهان»، میراث تصوف، ویراستۀ لئونارد لوزینف، ترجمۀ مجدالدین کیوانی، تهران: بی نا.
مجلسی، محمدباقر، (1341)، عینالحیوه، تهران: قائم.
مجلسی، محمدباقر، (1388)، جواب مسائل ثلاث، در: جعفریان، رسول، سیاست و فرهنگ روزگار صفوی، ج1، چاپ اول، تهران: علم.
مزاوی، میشل. و، (1388)، پیدایش دولت صفوی، ترجمۀ یعقوب آژند، چاپ دوم، تهران: گستره.
مستوفی، حمدالله، (1362)، نزهة القلوب، به سعی و اهتمام گای لسترنج، تهران، دنیای کتاب، ۱۳۶۲.
موسوی خوانساری، سیدمحمدباقر، (1390ه.ق)، روضات الجنات فی احوال العلما و السادات، قم: مکتبه اسماعیلیان.
میراحمدی، مریم، (1363)، دین و دولت در عصر صفوی، تهران: امیرکبیر.
میرخواند، امیر محمود، (1370)، ایران در روزگار شاهاسماعیل و شاهتهماسب، تهران: بنیاد موقوفات افشار.
میرخواند، میرمحمد بن سید برهانالدین خواوند شاه بلخی، (1373)، تاریخ روضهالصفا، عباس زریابخویی، دورۀ 7جلدی، تهران: علمی، تهران.
مینورسکی، و، (1378)، سازمان اداری حکومت صفوی؛ یا تحقیقات و حواشی و تعلیقات استاد مینورسکی بر تذکرهالملوک، ترجمۀ مسعود رجبنیا، چاپ سوم، تهران: امیرکبیر.
میرلوحی، سیدمحمد، (1374)،سلوهالشیعه و قوهالشریعه، چاپشده در میراث اسلامی ایران، دفتر دوم، بهکوشش شیح احمد عابدی، قم: کتابخانۀ آیتالله مرعشی.
نوایی، عبدالحسین، (1364)، ایران و جهان از مغول تا قاجاریه، تهران: هما.
Hairi, Abdul-hadi, (1985), Madjlisi – yi AWWal, Muhammad Taki, EI, Vol, V.
Algar, hamed, (1974), Some Observation on Religion in Safavid Persia, Iranian studies, vol 7, Issue 1-2.
Algar, hamed, (1976), “The Naqshbandī Order: A Preliminary Survey of Its History and Significance”, Studia Ismalica, No. 44, pp. 123-152.
Algar, hamed, “Iran: Safavid Period", Encyclopedia Iranica.
Lockhart, Laurence, (1959), “The Persian Army in the Safavid Period” Der Islam 24, pp. 89-98.
Newman, A, (1993), The Myth of the Clerical Migration to Safavid Iran: Arab Shiite Opposition to Ali Al-Karaki and Safavidshiism, Die welt des Islam New Series, VoI. 33, Issue 1, Apr, pp. 66-112.
Newman, A, (2009), Safavid Iran Rebirth of a Persian Empire, London, New York.
Savory, Roger, (1974), Some Notes on the Provincial Administration of the Early Safawid Empire, Bulletion of the school of oriental and African studies, University of London, VoI. 27, No.1, pp. 114-128.
Travels of Venetians in Persia, (1873), Hakluyt Society, London. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 277 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 144 |
||