اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 33 |
| تعداد شماره‌ها | 771 |
| تعداد مقالات | 7,477 |
| تعداد مشاهده مقاله | 12,474,489 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 8,478,617 |
بررسی تطبیقی مفهوم «حقیقت محمدیه» در فتوح السلاطین عبدالملک عصامی و خمسه نظامی | ||
| مطالعات شبه قاره | ||
| مقاله 11، دوره 16، شماره 47، مهر 1403، صفحه 185-202 اصل مقاله (948.18 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22111/jsr.2024.47772.2412 | ||
| نویسندگان | ||
| علی محمد موذنی1؛ خدیجه عالمی* 2 | ||
| 1استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران،تهران،ایران | ||
| 2استادیار گروه تاریخ دانشگاه تهران،تهران،ایران (نویسنده مسئول) | ||
| چکیده | ||
| چکیده قالب منظوم در ادبیات فارسی از دیرباز ابزاری برای ترویج مفاهیم مذهبی و سیاسی در سطح عموم جامعه بوده است. یکی از مهم‌ترین مفاهیم ارائه‌شده در این قالب، «حقیقت محمدیه» یا انسان کامل است. این مفهوم به‌معنای تعین اول از ذات الهی و جامع صفات خداوند در شخص پیامبر اکرم (ص) است. در این میان، عبدالملک عصامی در فتوح‌السلاطین و نظامی گنجوی در خمسه، از این مفهوم برای بیان اهداف خویش بهره برده‌اند. عبدالملک عصامی هم‌زمان با تأسیس سلسلۀ بهمنیان در دکن می‌زیست و نظامی گنجوی، شاعر دوران سلجوقیان متأخر است. زمینۀ تاریخی و نحوۀ زیست دو شاعر در چگونگی بیان مفهوم «حقیقت محمدیه» مؤثر بوده است. در این پژوهش، این سؤال مطرح است که مفهوم «حقیقت محمدیه» در دو اثر خمسۀ نظامی و فتوح‌السلاطین عصامی چگونه انعکاس یافته است. با استفاده از روش توصیف و تحلیل تاریخی، می‌توان به این مدعا پرداخت که بازتاب مفهوم حقیقت محمدیه در دو اثر مذکور، برای تکمیل حلقۀ مشروعیت‌بخشی به ساختار سیاسی زمانه بوده است. دستیابی به این مطلب که عصامی در فتوح‌السلاطین برای مشروعیت‌بخشی به ملوک زمانۀ خویش (بهمنیان دکن) از روش انتقال خرقه از خلفای اربعه به سلطان زمان بهره برده است، ازجمله دستاورد این پژوهش به‌شمار می‌رود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| فتوح‌السلاطین؛ عبدالملک عصامی؛ خمسه؛ نظامی گنجوی؛ حقیقت محمدیه | ||
| مراجع | ||
|
ابن عربی، محیی‌الدین. (1370). فصوص الحکم و التعلیقات علیه. به قلم ابوالعلاء عفیفی. تهران: بی‌جا.
ابن عربی، محیی‌الدین. (1336). عقله المستوفز. همراه انشاء الدوائر. به کوشش نیبرگ. لیدن: بی‌جا.
ابن عربی، محیی‌الدین. (بی‌تا). الفتوحات المکیه. بیروت: دارصادر.
ابن عربی، محیی‌الدین. (1392). الفتوحات المکیه. به کوشش عثمان یحیی. قاهره: بی‌جا.
ابن عربی، محیی‌الدین. (1418). عنقاء مغرب فی ختم الاولیاء و شمس المغرب، قاهره: چاپ خالد شبل ابوسلیمان.
الهامی، فاطمه. (1396). بررسی سیمای انسان کامل در آثار جمالی دهلوی. مطالعات شبه‌قاره، 9(32): 31-50.
انوری ابیوردی. (1376). دیوان انوری. با مقدمۀ سعید نفیسی. به اهتمام پرویز بابایی. تهران: نگاه.
ایزوتسو، توشیهیکو. (1379). صوفیسم و تائوئیسم. ترجمه محمدجواد گوهری. تهران: روزنه.
جوانی، حجت‌اله؛ خادمی، سمیه. (1393). منشأ آفرینش و جایگاه انسان در شعر بیدل دهلوی. مطالعات شبه‌قاره، 6(18): 7-28.
دیلمی، حسن بن محمد. (1412). ارشاد القلوب. قم: الشریف الرضی.
رمضانی، مرضیه. (1385). کرامت انسان و انسان کامل در عرفان. آیینۀ پژوهش، 17(6): 55-67.
سوزنی سمرقندی. (1338). دیوان حکیم سوزنی سمرقندی. تصحیح ناصرالدین شاه حسینی. تهران: امیرکبیر.
صدری‌نیا، باقر. (1388). فرهنگ مأثورات متون عرفان. تهران: سخن.
صفا، ذبیح‌الله. (1386). تاریخ ادبیات در ایران. تهران: فردوس.
طغیانی، اسحاق؛ جعفری، طیبه. (1388). رویکرد اساطیری و روان‌شناختی به تولد نمادین شبدیز در خسرو و شیرین نظامی. بوستان ادب، 1(1): 119-134.
عبدالواسع جبلی. (1356). دیوان عبدالواسع جبلی. به اهتمام ذبیح‌الله صفا. تهران: امیرکبیر.
عصامی، عبدالملک. (1948). فتوح‌السلاطین. مدرس: دانشگاه مدرس.
القشیری، عبدالکریم بن هوازن. (بی‌تا). کتاب المعراج. اخرجه و حققه من دکتر علی حسن عبدالقادر. پاریس: داربیلیون.
کاشی، عبدالرزاق. (1376). اصطلاحات صوفیه. با ترجمه و شرح از محمدعلی مودود لاری. تهران: چاپ گل بابا سعیدی.
متینی، جلال. (1370). حکیم نظامی، شاعری اندیشه‌ور. ایران‌شناسی، 3(3): 453-457.
نجم رازی، عبدالله بن محمد. (1377). مرصادالعباد. به اهتمام محمدامین ریاحی. تهران: علمی و فرهنگی.
نظامی، الیاس بن یوسف. (1378). خسرو و شیرین. تصحیح حسن وحید دستگردی. به کوشش سعید حمیدیان. تهران: قطره.
نظامی، الیاس بن یوسف. (1380). مخزن‌الاسرار. تصحیح حسن وحید دستگردی. به کوشش سعید حمیدیان. تهران: قطره.
نظامی، الیاس بن یوسف. (1381الف). اقبالنامه. تصحیح حسن وحید دستگردی. به کوشش سعید حمیدیان. تهران: برگ‌نگار.
نظامی، الیاس بن یوسف. (1381ب). شرفنامه. تصحیح حسن وحید دستگردی. به کوشش سعید حمیدیان. تهران: قطره.
نظامی، الیاس بن یوسف. (1382). خمسۀ نظامی گنجه‌ای، تصحیح حسن وحید دستگردی. به کوشش سعید حمیدیان. تهران: قطره.
یاحقی، محمدجعفر. (1388). فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها در ادبیات فارسی. تهران: آگاه.
Fitzpatrick, C., Walker, A.H. (2014). Muhammad in History, Thought, and Culture. Santa Barbara, California: ABC-CLIO.
Gregory A.L. (2018). Rethinking Ibn 'Arabi, Oxford University Press.
John P.B. (2013). The Darvishes: Or Oriental Spiritualism Routledge.
Peter J. Ch. (1975). Mirror of the Invisible World, New York: Metropolitan Museum of Art.
Renard, J. (1999). Islam and the Heroic Image: Themes in Literature and the Visual Arts, Mercer University Press. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 397 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 191 |
||