تعداد نشریات | 32 |
تعداد شمارهها | 735 |
تعداد مقالات | 7,132 |
تعداد مشاهده مقاله | 11,585,128 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 7,938,233 |
بازنمایی هژمونی در سیاست مذهبی کریمخان زند، بر مبنای آرای گرامشی | ||
نشریه پژوهشهای تاریخی ایران و اسلام | ||
مقاله 7، دوره 18، شماره 34، فروردین 1403، صفحه 177-203 اصل مقاله (688.05 K) | ||
نوع مقاله: علمی و پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22111/jhr.2024.47760.3665 | ||
نویسندگان | ||
قاسم فتاحی1؛ مهدی جمالی فر* 2؛ عبدالله فرهی3؛ عثمان یوسفی4 | ||
1دانشجوی دکتری تاریخ اسلام، گروه تاریخ اسلام، دانشگاه بینالمللی مذاهب اسلامی، تهران. ایران. | ||
2استادیار گروه تاریخ اسلام، دانشگاه بینالمللی مذاهب اسلامی، تهران. ایران. | ||
3استادیار گروه تاریخ اسلام دانشگاه بین المللی مذاهب اسلامی تهران | ||
4استادیار گروه تاریخ اسلام دانشگاه بین المللی مذاهب اسلامی تهران، ایران | ||
چکیده | ||
مذهب تشیع که با تشکیل دولت صفویه به عنوان عامل و مولفه اساسی در نحوه ارتباط گیری حاکمان با پیروان دیگر مذاهب اسلامی و اقلیتهای دینی نقش مهمی ایفاء مینمود، در دوره زندیه و حکومت کریمخانی نیز از این مهم مستثنی نبود. هدف مقاله حاضر، بررسی سیاست مذهبی کریمخان زند، بر مبنای آرای «آنتونیو گرامشی»، مفهومپرداز نظریه «هژمونی» است؛ طرحی که بر سلطه فرهنگی و ایدئولوژیک تکیه داشته و بر قدرت اندیشه و اراده آدمی در دگرگونی سلطه اجتماعی پای میفشارد و استراتژی خود را بر ایجاد تغییر در نظام استیلا بهسوی رضایت عمومی مبتنی میداند. این پژوهش با روش توصیفی – تحلیلی و با تکیه بر روش کتابخانهای و اسنادی به بررسی وجوه بازنمایی هژمونی کریمخانزند در زمینهی سیاست مذهبی میپردازد. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که، کریمخان کوشید تا با تکیه بر هژمونی، به تولید و باز تولید رضایت عمومی بپردازد. وی در تعامل با اقلیتهای دینی و مذهبی و علمای شیعه، بهعنوان مهمترین کنشگران سیاسی و مدنی کشور، به بازنمایی هژمونی خود پرداخت و در بیشتر موارد بهجای اعمال خشونت، از قدرت هژمونیک برای متقاعد نمودن افراد وگروههای اجتماعی برای پذیرش باورها، اعتقادات و ارزشهای مورد نظر حکومت خود بهره گرفت. | ||
کلیدواژهها | ||
کریمخان زند؛ هژمونی؛ علما؛ سیاستمذهبی؛ اقلیتهای دینی و مذهبی | ||
مراجع | ||
آصف، محمّدهاشم، رستمالحکماء (۱۳۵۲)، رستمالتواریخ، به اهتمام محمّد مشیرى، تهران: چاپخانه سپهر.
ادریسی آریمی، مهری (۱۳۸۲)، «مقدمهای بر حیات سیاسی اجتماعی اسماعیلیان نزاری در دوران زندیه»، نشریه پژوهشنامه علوم انسانی، شماره ۳۸، تابستان ۱۳۸۲، صفحات ۱۳۵ – ۱۵۹.
الگار، حامد (۱۳۶۹)، دین و دولت در ایران(نقش عالمان در دوره قاجار)، ترجمه ابوالقاسم سری، تهران: توس.
الیاسی، علی احمد(۱۳۹۷)، تاریخنگاری و تاریخ نگری میرزا محمد کلانتر فارس،
مجله پژوهشهای تاریخی ایران و اسلام شماره ٢٣، زمستان ۱۳۹۷، صفحات ۱- ۲۴.
ایزدی، حسین و پهلوانپور، فاطمه(۱۳۹۰) «وضعیت سیاسی تشیع از اضمحلال صفویه تا کریمخان زند»، فصلنامه تاریخ اسلام، شماره اول و دوم، بهار و تابستان ۱۳۹۰، صفحات ۷ - ۳۵.
بشیریه، حسین (۱۳۷۹)، نظریههای فرهنگ در قرن بیستم، تهران: مؤسسه فرهنگی آینده پویان.
بندیکس، راینهارد (۱۳۸۲)، سیمای فکری ماکس وبر، ترجمه محمود رامبد، تهران: هرمس.
ﺑﻮﺗﻜﻮ، توماس. ج. (۱۳۵۸)، «وحی یا انقلاب (رویکردی به ظهور بنیادگرایی در چارچوب نظری گرامشی)»، ترجمه مسعود بیننده و سعید ریزوندی، نشریه زریبار، شماره ۶۱ و ۶۲، تابستان و پاییز ۱۳۵۸، صفحات ۲۹ - ۴۷.
بوک، روبرت(۱۳۹۹)، هژمونی: در باب چگونگی سیاست اخلاقی، ترجمه بهزاد باغی دوست، کاوه عباسی، تهران: گام نو.
بیابان نورد سروستانی، علیرضا و راسخ ،کرامت اله(1402)، اوج فراز و فرود سلسلههای پادشاهی در ایران( مطالعه موردی سلسله قاجار)، پژوهشهای تاریخی ایران و اسلام، بهار و تابستان،۱۴۰۲، شماره۳۲، صفحات ۷۵ – ۹۲.
پری، جان ر. (۱۳۸۲)، کریمخان زند، ترجمه علیمحمد ساکی، تهران: انتشارات آسونه.
ــــــــــــ (۱۳۹۳)، زندیان (در مجموعه تاریخ ایران کمبریج)، جلد ۷، زیر نظر پیتر آوری، گاویل همبلی و چارلز ملویل، ترجمه مرتضی ثاقبفر، تهران: جامی.
پوراحمدی میبدی، حسین و سعیدی، روح الامین(۱۳۹۰)، «رابطه فرهنگ و هژمونی در عرصهی جهانی: رویکردی گرامشینیستی»، نشریه رهیافتهای سیاسی و بینالمللی، شماره ۲۸، زمستان، صفحات ۱۴۳ - ۱۸۰.
حسینیفسایی، حاج میرزا حسن(۱۳۷۸)، فارسنامه ناصری، دو جلد، به تصحیح منصور رستگار فسایی، جلد اول، تهران: امیرکبیر.
درهوهانیان، هاروتون(۱۳۷۹) تاریخ جلفای اصفهان، ترجمه لئون میناسیان و محمدعلی موسوی فریدنی، اصفهان: نشر زنده رود و نقش خورشید.
دنبلی، عبدالرزاق بیگ: تجربهالاحرار و تسلیهالابرار، بخش نخست،(۱۳۴۹)، بخش دوم (۱۳۵۰)، به اهتمام حسن قاضیطباطبایی، تبریز: موسسه تاریخ و فرهنگ ایران.
دورینگ، سایمن(۱۳۷۸)، مطالعات فرهنگی، ترجمه حمیرا مشیرزاده، تهران: مؤسسه فرهنگی آینده پویان.
راجر، سایمون(۱۳۹۸)، درآمدی بر اندیشه های سیاسی آنتونیو گرامشی، ترجمه محمدکاظم شجاعی: هژمونی، انقلاب و روشنفکران، تهران: سبزان.
رجایی، غلامعلی(۱۳۸۷)، ایران و کریمخان زند، تهران: نیکتاب.
رجبی، پرویز(۱۳۸۹)، کریمخان زند و زمان او، تهران: کتاب آمه.
رحیمی دهگلان، ویدا و سورنی، برومند(۱۳۶۹)، «تاملی در سیاست مذهبی حکام زندیه»، نشریه کارنامه تاریخ، شماره ۷، بهار و تابستان، صفحات ۱۷ – ۳۰.
رنجبر، محمدعلی(۱۳۸۹)، «رابطهی نهاد سیاسی و مذهبی در حکومت زندیه؛ دوره تعامل محدود»، فصلنامه تاریخ اسلام و ایران، بهار، شماره ۵، صفحات ۵۸ - ۸۳.
شعبانی، رضا(۱۳۸۵)، کریمخان زند، تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی.
شوری، محمود(۱۳۸۲)، «هژمونی و ضد هژمونی»، مجله راهبرد، شماره ۲۷، بهار، صفحات ۱۴۵ – ۱۷۲.
شوشتری، میرعبدالطیف خان(۱۳۶۳)، تحفهالعالم و ذیلالتحفه، به اهتمام صمد موحد، تهران: کتابخانه طهوری.
طهرانی، محبوبه(۱۳۸۸)، کریم خان زند، تهران: کتاب پارسه.
غفارى کاشانى، ابوالحسن(۱۳۶۹)، گلشن مُراد (تاریخ زندیه)، بهاهتمام غلامرضا طباطبایىمجد، تهران: انتشارات زرّین.
غفارى کاشانى، احمد(۱۴۰۴ق.)، تاریخ نگارستان، به تصحیح و با مقدمه آقا مرتضى مدرّس گیلانى، تهران: کتابفروشى حافظ.
فرانکلین، ویلیام(۱۳۵۸)، مشاهدات سفر از بنگال به ایران، ترجمه محسن جاویدان، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
فیوری، جوزپه(۱۳۶۰)، زندگی مردی انقلابی، ترجمه مهشید امیرشاهی، تهران: خوارزمی.
قائم مقامی، جهانگیر(۱۳۴۸)، یکصدوپنجاه سند تاریخی از جلایریان تا پهلوی، تهران: چاپخانه ارتش.
قنبری عبدالملکی، رضا؛ فیروزیانپور اصفهانی، آیلین(۱۳۹۹)، «بازنمایی هژمونی و ضدهژمونی در گفتمان شعر جمهوری «محمدتقی بهار» بر مبنای آرای «آنتونیو گرامشی»، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره ۵۶، بهار ۱۳۹۹، صفحات ۷۷ – ۱۰۴.
کارگر جهرمی، وحید و صادقی گندمانی، مقصودعلی(۱۴۰۲)، مناسبات حکومت و جامعه شهری شیراز عصر زندیه و تأثیر آن بر روی کار آمدن حکومت قاجاریه، پژوهشهای تاریخی ایران و اسلام، بهار و تابستان، ۱۴۰۲، شماره ۳۲، صفحات ۲۹۵ – ۳۲۳.
کریمی، ایوب(۱۳۹۱)، «مفهوم هژمونی و امکان قدرتیابی گفتمانهای حاشیهای: رویکردی گرامیشستی»، مجله رهیافتهای سیاسی و بینالمللی، سال سوم شماره ۳، بهار ۱۳۹۱، صفحات ۱۷۵ - ۱۹۱.
کلانتر، میرزا محمّد(۱۳۶۲)، روزنامه میرزا محمّد کلانتر فارس، به تصحیح عبّاس اقبال، تهران کتابفروشىهاى سنایى و طهورى.
گاسپار، دروویل(۱۳۴۸)، سفرنامه دروویل، ترجمه جواد محیی، تهران: انتشارات کتابخانه گوتمبرگ.
گریفیتس، مارتین (۱۳۸۸)، دانشنامة روابط بینالملل و سیاست جهان، ترجمة علیرضا طیب، تهران: نشر نی.
گلستانه، ابوالحسن بن محمدامین(۱۳۵۶)، مجملالتواریخ، به اهتمام مدرسرضوی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران
مدرسی چهاردهی، مرتضی(۱۳۴۸)، «بغداد و بصره در قلمرو شهریار زند»، مجله بررسیهای تاریخی، سال چهارم شماره ۲ و ۳، خرداد تا شهریور، صفحات ۱۷۷ – ۱۹۲.
مرتضوی، سیده صفیه و اعرابی، شکوهالسادات و بوشاسب گوشه، فیضالله(۱۳۹۸)، «سیاست مذهبی کریمخان زند»، فصلنامه پژوهشنامه تاریخ، شماره ۵۶، پائیز، صفحات ۱۳۵ - ۱۴۸.
ملکم، سرجان(۱۳۸۰)، تاریخ کامل ایران، ترجمه میرزا اسماعیل حیرت، تصحیح مهدی قمینژاد، جلد دوم، تهران: انتشارات افسون.
موسوینامی اصفهانی، محمدصادق(۱۳۶۳)، تاریخ گیتیگشا، با مقدمه و تصحیح سعید نفیسی، تهران: اقبال.
نجفزاده، رضا(۱۳۹۵)، «رﺋﺎﻟﻴﺴﻢ ﺳﻴﺎﺳﻲ اﻧﻘﻼﺑﻲ: اﻧﺪﻳﺸﺔ ﺳﻴﺎﺳﻲﮔﺮاﻣﺸﻲ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﻬﺮﻳﺎر ﻣﺪرن»، ﭘﮋوﻫﺶناﻣﺔ اﻧﺘﻘﺎدی ﻣﺘﻮن و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﻲ، ﺳﺎل ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ، ﺷﻤﺎرة دوم، ﺧﺮداد و ﺗﻴﺮ، صفحات ۱۶۱ – ۱۸۳.
ندیم، مصطفی و حیدری، سلیمان و بهرامی چگنی، ابوالقاسم(۱۳۹۸)، پیروان ادیان الهی در شیراز و نقش آنها در کالبد شهری (مطالعه موردی زرتشتیان، یهودیان و مسیحیان از دوره صفویه تا پایان زندیه)، مجله پژوهشهای تاریخی ایران و اسلام شماره۲۴، صفحات ۲۵۳ – ۲۷۰.
نصیری، محمدرضا(۱۳۵۴)، «چند سند تاریخی»، مجله بررسیهای تاریخی، شماره۶، سال دهم، صفحات ۱۷۳ – ۲۰۰.
ـــــــــــــــــ (۱۳۵۶)، «چند سند تاریخی از دوره زندیه»، مجله بررسیهای تاریخی، سال دوازدهم، شماره ۳، مرداد و شهریور، صفحات ۹۱ – ۱۱۸.
نیبور، کارستن(۱۳۵۴)، سفرنامه کارستن نیبور، ترجمه پرویز رجبی، تهران: انتشارات توکا.
ورهرام، غلامرضا(۱۳۸۵)، تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران در عصر زند، تهران: معین.
هدایتی، هادی(۱۳۳۴)، تاریخ زندیه، جلد اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
Bates, Thomas R. (1975). “Gramsci and the Theory of Hegemony”,Journal of the History of Ideas, Vol. 36, No. 2 (Apr - Jun).
Gramsci, Antonio. (1971). Selections from the Prison Notebooks of Antonio Gramsci. Translated by Q. Hoare & G. N. Smith. New York: International Publishers. elections from the prison notebooks. Antonio Gramsci. edited and translated by. Quentin Hoare and Geoffrey Nowell Smith. London 1999, Transcribed from the edition published by Lawrence & Wishart. London 1971.
Landy, Marcia. (1986).Culture and Politics in the Work of Antonio Gramsci. Boundary 2, Vol. 14, No. 3, (Spring).
Mouffe, Chantal (1979). Hegemony and Ideology in Gramsci. In Chantal Mouffe(ed). Gramsci and Marxist Theory. London and Boston: Routledge & Kegan.
Rishi Singh, State Formation and the Establishment of Non-Muslim Hegemony: Post-Mughal 19th Century Punjab (1780–1839), New Delhi, SAGE Publications, 2015.
Thomas j. Butko (2004). Revelation or Revolution: A Gramscian Approach to the Rise of Political Islam . British Journal of Middle Eastern Studies, Vol. 31, No. 1 (May, 2004).
Bates, Thomas R. (1975). “Gramsci and the Theory of Hegemony”,Journal of the History of Ideas, Vol. 36, No. 2 (Apr - Jun).
Gramsci, Antonio. (1971). Selections from the Prison Notebooks of Antonio Gramsci. Translated by Q. Hoare & G. N. Smith. New York: International Publishers. elections from the prison notebooks. Antonio Gramsci. edited and translated by. Quentin Hoare and Geoffrey Nowell Smith. London 1999, Transcribed from the edition published by Lawrence & Wishart. London 1971.
Landy, Marcia. (1986).Culture and Politics in the Work of Antonio Gramsci. Boundary 2, Vol. 14, No. 3, (Spring).
Mouffe, Chantal (1979). Hegemony and Ideology in Gramsci. In Chantal Mouffe(ed). Gramsci and Marxist Theory. London and Boston: Routledge & Kegan.
Rishi Singh, State Formation and the Establishment of Non-Muslim Hegemony: Post-Mughal 19th Century Punjab (1780–1839), New Delhi, SAGE Publications, 2015.
Thomas j. Butko (2004). Revelation or Revolution: A Gramscian Approach to the Rise of Political Islam . British Journal of Middle Eastern Studies, Vol. 31, No. 1 (May, 2004).
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 182 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 47 |