
تعداد نشریات | 32 |
تعداد شمارهها | 757 |
تعداد مقالات | 7,326 |
تعداد مشاهده مقاله | 12,142,314 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 8,292,011 |
سنجش و مقایسهی ردپای بومشناختی و ظرفیت زیستی شهرستانهای استان مازندران | ||
مجله جغرافیا و توسعه | ||
مقاله 1، دوره 22، شماره 76، مهر 1403، صفحه 1-32 اصل مقاله (1.1 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22111/gdij.2024.46616.3571 | ||
نویسندگان | ||
صدیقه لطفی* 1؛ توحید علیزاده2 | ||
1استاد گروه جفرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران | ||
2دانشجوی دکتری گروه جفرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران | ||
چکیده | ||
در دهههای اخیر مشکلات محیط زیستی ناشی از فعالیتهای انسانی، بهعنوان یک چالش جدی برای توسعة پایدار جهانی مطرح شدهاند. یکی از مفاهیم کلیدی در این زمینه، ردپای بومشناختی است که بهمیزان مصرف منابع طبیعی توسط جامعة انسانی اشاره دارد و در مقایسه با مفهوم ظرفیت زیستی که نشاندهندة توانایی زمین برای تأمین نیازهای انسانی و جذب پسماندها است، کمبود بومشناختی منطقه را مورد ارزیابی قرار میدهد. پژوهش حاضر، به تحلیل تولیدات بیولوژیکی بهمنظور محاسبۀ میزان بار و فشار وارده بر طبیعت در اثر بهرهبرداری انسان و میزان ظرفیت زیستکره جهت ارائۀ زمین مورد نیاز برای جذب کربن، مصارف انرژی، حملونقل و . . . پرداخته است. در این پژوهش برای تجزیهوتحلیل دادهها از روش ردپای اکولوژیک با واحد اندازهگیری هکتار جهانی (gha) استفاده شده و کمبود بومشناختی شهرستانهای استان مازندران برآورد شده است. نتایج نشان میدهد سرانۀ کمبود بومشناختی کل استان در سال 1400، برای هر مازندرانی 49/0- درصد هکتار جهانی است. این مهّم بیانگر عدم تعادل میان فعالیتهای اقتصادی و حفظ محیط زیست و همچنین مصرف بیشازحدّ منابع طبیعی است. قائمشهر با بیشترین سرانۀ کمبود بومشناختی (03/1- هکتار جهانی) ناپایدارترین شهرستان و گلوگاه با بیشترین سرانۀ مازاد بومشناختی (54/2 هکتار جهانی) پایدارترین شهرستان استان هستند. پژوهش حاضر میتواند پایهای برای تصمیمگیران و مسئولان جهت اتخاذ تدابیر مناسب و تصمیمگیریهای آگاهانه برای حفظ محیط زیست باشد و توسعة پایدار مناطق را ایجاد کند. | ||
کلیدواژهها | ||
ردپای بومشناختی؛ ظرفیت زیستی؛ کمبود بومشناختی؛ استان مازندران | ||
مراجع | ||
اسماعیلزاده، حسن؛ معصومه براری؛ علیرضا رحمتی (1395). شاخص ردپای اکولوژیک در سنجش پایداری توسعه شهری (نمونه مورد مطالعه: شهر ساری)، فصلنامه علمی ترویجی محیطزیست. دوره 1. شماره 57. صفحات 46-33.
جمعه پور، محمود؛ حسین حاتمی نژاد؛ سارا شهانواز (1392). بررسی وضعیت توسعه پایدار شهرستان رشت با استفاده از روش جای پای اکولوژیک، پژوهشهای جغرافیای انسانی. دوره 45. شماره 3. صفحات 208-191.
حبیبی، کیومرث؛ آرمان رحیمی کاکه جوب؛ محمد حامد عبدی (1392). ارزیابی جاپای بومشناختی وسایل حملونقل شهری، رویکردی نوین بهمنظور برنامهریزی حملونقل پایدار، نمونه موردی: شهر ارومیه، فصلنامه علمی- پژوهشی آمایش جغرافیایی فضا. دوره 2. شماره 5. صفحات 99-11.
دلیری، حسن؛ نادر مهرگان (1395). سنجش پایداری توسعه در استانهای ایران بر اساس شاخص جای پای اکولوژیک. اقتصاد و توسعه منطقهای. دوره 23. شماره 11. صفحات 47-1.
رضی، داود (1394). سنجش و تحلیل رد پای بومشناختی (مطالعه موردی: شهرستانهای استان مازندران)، مطالعات ساختار و کارکرد شهری. دوره 3. شماره 10. صفحات 125-103.
سازمان مدیریت و برنامهریزی استان مازندران (1402). گزارش عملکرد دستگاههای اجرایی سال 1400 بر اساس مراجعه حضوری به سازمان مدیریت و برنامهریزی استان مازندران.
سالنامه آماری مازندران (1397). سالنامه آماری استان مازندران، معاونت آمار و اطلاعات، سازمان مدیریت و برنامهریزی استان مازندران. سازمان برنامه و بودجه کشور. ایران.
سالنامه آماری مازندران (1398). سالنامه آماری استان مازندران، معاونت آمار و اطلاعات، سازمان مدیریت و برنامهریزی استان مازندران. سازمان برنامه و بودجه کشور. ایران.
سالنامه آماری مازندران (1400). سالنامه آماری استان مازندران، معاونت آمار و اطلاعات، سازمان مدیریت و برنامهریزی استان مازندران. سازمان برنامه و بودجه کشور. ایران.
صمدپور، پریماه؛ شهرزاد فریادی (1387). تعیین ردپای اکولوژیکی در نواحی شهری پرتراکم و بلندمرتبه (نمونة مورد مطالعه: محلة الهیه تهران)، محیطشناسی. دوره 34. شماره 45. صفحات 72-63.
ضیایی، محمود؛ اسماعیل قادری؛ ساسان احمدی (1396). تعیین ظرفیتِ تحمل و ردپای اکولوژیکی در مقصدهای طبیعتگردی (مورد شناسی: دریاچة زریوار)، جغرافیا و آمایش شهری منطقهای. دوره 7. شماره 25. صفحات 56-39.
علیزاده، توحید (1394). تبیین نقش و کارکرد مکملگرایی در برنامهریزی مناطق شهری چندمرکزی، مورد مطالعاتی: منطقه شهری آمل- بابل- قائمشهر- ساری، اساتید راهنما: کاظمیان، غ. و ندایی طوسی، س. پایاننامه مقطع کارشناسی ارشد. دانشگاه شهید بهشتی. تهران.
علیزاده، هوشمند؛ وریا لطفی؛ صلاح الدین ویسی (1397). ارزیابی اثرات محیطزیستی کاربری های آموزشی با استفاده از مدل ردپای اکولوژیکی، مطالعه موردی دانشگاه کردستان، فصلنامه مطالعات شهری. دوره 8. شماره 32. صفحات 88- 77.
فرهادی، پریسا؛ علیرضا ایلدرمی؛ میرمهرداد میرسنجری (1397). ارزیابی ردپای بومشناختی و ظرفیتزیستی اکوسیستم شهری (مطالعه موردی: شهر همدان)، فصلنامه علوم و تکنولوژی محیطزیست. دوره 23. شماره 1. صفحات 251-241.
کوزهگر کالجی، لطفعلی؛ آرمان مسلمی؛ محمد مرادی؛ حسین رفیعی مهر؛ عباس امینیزاده (1397). جای پای اکولوژیک، راهی بهسوی پایداری شهرها، مورد پژوهی: شهر تبریز، فصلنامه علوم محیطی. دوره 16. شماره 3. صفحات 44-25.
لطفی، صدیقه؛ مجتبی شهابیشهمیری (1401). بررسی تطبیقی پتانسیل روابط مکمل بین منطقۀ شهری چندمرکزی و تکمرکزی، موردپژوهی: مجموعۀ شهری رشت و منطقۀ شهری مازندران مرکزی، مطالعات محیط انسان ساخت. دوره 1. شماره 1. صفحات 54-31.
نظری، مریم؛ محسن کلانتری (1401). بررسی عوامل مؤثر بر ردپای اکولوژیکی شهری ساری، جغرافیا و برنامهریزی محیطی، دوره 34. شماره 2 . صفحات 26-17.
https://gep.ui.ac.ir/article_27073.html
Ahmad, M., Ahmed, Z., Yang, X., Hussain, N., & Sinha, A (2021). Financial development and environmental degradation: Do human capital and institutional quality make a https://doi.org/10.1016/j.gr.2021.09.012 Akrour, S., & Grimes, S (2022). Is the ecological footprint enough science for Algerian fisheries management?,Sustainability, 14(3), 1418. https://doi.org/10.3390/su14031418 Braun, S (2021). Urban Ecological Footprint of the City of Vaasa with Open Access Data. https://www.theseus.fi/handle/10024/505398 Du, Y. W., Wang, Y. C., & Li, W. S (2022). Emergy ecological footprint method considering uncertainty and its application in evaluating marine ranching resources and environmental carrying capacity. Journal of Cleaner Production, No 130363. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2022.130363 Galli, A., Kitzes, J., Wermer, P., Wackernagel, M., Niccolucci, V., & Tiezzi, E (2007). An exploration of the mathematics behind the ecological footprint ( 249-256). Wit Press: Billerica, MA, USA. https://www.witpress.com/Secure/elibrary/papers/9781845646547/9781845646547023FU1.pdf Global Footprint Network (2023). Global Footprint Network (Accessed: 5 Aug 2023) https://www.footprintnetwork.org Kitzes, J., Peller, A., Goldfinger, S., & Wackernagel, M (2007). Current methods for calculating national ecological footprint accounts. Science for environment & sustainable society, 4(1), 1-9. https://shiga-u.repo.nii.ac.jp/?action=repository_uri&item_id=10991&file_id=19&file_no=1 Li, P., Zhang, R., & Xu, L (2021). Three-dimensional ecological footprint based on ecosystem service value and their drivers: A case study of Urumqi. Ecological Indicators, Vol 131, No 108117. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1470160X21007822 McDonald, G. W., & Patterson, M. G (2004). Ecological footprints and interdependencies of New Zealand regions. Ecological Economics, 50(1-2), 49-67 .https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0921800904001545 Meijers, E (2006). The notion of complementarity in urban networks: definition, value, measurement and development, Paper presented at the 10th United Nations Economic Commission for Europe Conference on Urban and Regional Research, Bratislava. Mir, A., Sobhani, P., & Sayahnia, R (2022). Assessment of the ecological footprint associated with consumption resources and urbanization development in Sistan and Baluchestan province, Iran. Results in Engineering, 16, 100673. https://doi.org/10.1016/j.rineng.2022.100673 Rashid, A., Irum, A., Malik, I. A., Ashraf, A., Rongqiong, L., Liu, G., ... & Yousaf, B (2017). Ecological footprint of Rawalpindi; Pakistan's first footprint analysis from urbanization perspective. Journal of Cleaner Production, 170, 362-368. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S095965261732187X Rees, W.E (1992). Ecological footprints and appropriated carrying capacity: what urban economics leaves out. Environ. Urban., 4(2), 121-130. https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/095624789200400212 Rees, W.E (1992). Ecological footprints and appropriated carrying capacity: what urban economics leaves out. Environ. Urban., 4(2), 121-130. https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/095624789200400212 Rees, W.E., Wackernagel, M (1994). Ecological footprints and appropriated carrying capacity: measuring the natural capital requirements of the human economy. In: A.M Jansso., M. Hammer, C. Folke, R. Costanza, (Eds.), Investing in Natural Capital: The Ecological Economics Approach to Sustainability. Island Press, Washington DC, 362-390. Wackernagel, M (1994). Ecological Footprint and Appropriated Carrying Capacity: a tool for planning toward sustainability. The University of British Columbia. https://open.library.ubc.ca/media/download/pdf/831/1.0088048/1 Wackernagel, M., Rees, W.E (1996). Our Ecological Footprint: Reducing Human Impact on the Earth. New Society Publishers, Gabriola Island, BC. http://w.tboake.com/2013/EF_Reading_Assignment_1of2.pdf Wu, J., & Bai, Z (2022). Spatial and temporal changes of the ecological footprint of China's resource-based cities in the process of urbanization. Resources Policy, 75, 102491. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0301420721004992 Yang, Y., & Cai, Z (2020). Ecological security assessment of the Guanzhong Plain urban agglomeration based on an adapted ecological footprint model. Journal of Cleaner Production, 260, 120973. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0959652620310209
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 410 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 409 |