اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 33 |
| تعداد شماره‌ها | 776 |
| تعداد مقالات | 7,514 |
| تعداد مشاهده مقاله | 12,601,231 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 8,522,372 |
چالش های حقوقی جایگاه اقلیت های دینی درادوار پنج گانه مجلس شورای ملی؛ ازانکارتا به رسمیت شناخته شدن | ||
| نشریه پژوهش‌های تاریخی ایران و اسلام | ||
| مقاله 4، دوره 17، شماره 33، دی 1402، صفحه 75-106 اصل مقاله (686.35 K) | ||
| نوع مقاله: علمی و پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22111/jhr.2023.45723.3566 | ||
| نویسندگان | ||
| عاطفه حرآبادی فراهانی1؛ سیمین فصیحی* 2 | ||
| 1دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی، گروه تاریخ ،دانشکده ادبیات، دانشگاه الزهرا(س)، | ||
| 2دانشیار گروه تاریخ دانشکده ادبیات دانشگاه الزهرا(س)، تهران. ایران. | ||
| چکیده | ||
| جنبش مشروطیت ایران منشأ تغییراتی بود که مهم‌ترین آن‌ها تولد مجلس شورای ملی بود. طبق اصل هشتم متمم قانون اساسی تمامی ایرانیان ازجمله اقلیت‌های دینی رسمی کشور (زرتشتیان، مسیحیان، کلیمیان) دربرابر قانون برابر شمرده می‌شدند و با تعیین نماینده مجلس امکان بیان خواست‌ها و دستیابی به حقوق خود را یافتند. پژوهش حاضر بر آن است با روش تاریخی–تحلیلی و تکیه بر مذاکرات مجلس و اسناد موجود به این پرسش اساسی پاسخ بدهد که با استقرار نظام مشروطه و نهاد مجلس، اقلیت‌های دینی برای دستیابی به حقوق برابر چه روندی را طی و با چه چالش‌هایی مواجه شدند؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد دستیابی اقلیت‌های دینی به این حقوق یکسان نبود و آنان مسیری پرفرازونشیب را طی کردند. ارامنه گرچه تا مطالبۀ حقوق برابر با مسلمانان در انتخابات و حق رأی زنان مسیحی پیش رفتند، اما در مجلس اقبال عمومی نیافتند. زرتشتیان مجال بهتری داشتند و با عضویت در کمیسیون‌ها به تثبیت موقعیت‌شان در مجلس پرداختند. آن‌ها ضمن تأکید بر برابری درمقابل قانون حق عضویت در انجمن‌های ایالتی-ولایتی را کسب کردند. نمایندگان زرتشتی گاه خود را نه نمایندۀ اقلیت بلکه نمایندۀ ملت ایران می‌دانستند. یهودیان مشکلات بیشتری داشتند که عمدتاً به اختلافات درونی‌شان برمی‌گشت. با این‌حال آنان توانستند با پیشنهاداتی ازجمله آزادی کسب‌وکار و مستثنی‌کردن زنان کلیمی از اصل محرومیت حق رأی زنان و با طرح تضییقات یهودیان در مجلس مجال اعادۀ برخی حقوق یهودیان را بیابند. نهایتاً اصل برابری درمقابل قانون درعمل با چالش‌های عدیده‌ای مواجه شد و اقلیت‌ها نه در زمرۀ ملت ایران بلکه به‌عنوان ملل متنوعه به‌رسمیت شناخته شدند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| مجلس شورای ملی؛ به رسمیت شناختن. نماینده مجلس؛ اقلیت های مذهبی؛ مذاکرات مجلس | ||
| مراجع | ||
|
آدمیت، فریدون (۱۳۴۹)، اندیشه‌های میرزا فتحعلی آخوندزاده، تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
ــــــ، فریدون (۱۹۸۵)، ایدئولوژی نهضت مشروطیت ایران، سوئد: کانون کتاب ایران.
ــــــ، فریدون (۱۳۴۰)، فکر آزادی و مقدمۀ نهضت مشروطیت، تهران: انتشارات سخن.
آفاری، ژانت (۱۳۸۵)، انقلاب مشروطۀ ایران۱۹۱۱-۱۹۰۶(۱۲۹۰-۱۲۸۵)، ترجمۀ رضا رضایی، تهران: نشر بیستون.
احتشام‌السلطنه، محمود (۱۳۶۶)، خاطرات احتشام‌السلطنه، به‌کوشش سیدمحمدمهدی موسوی، تهران: زوار.
اشیدری، جهانگیر (۲۵۳۵)، تاریخ پهلوی و زرتشتیان، تهران: انتشارات ماهنامه هوخت.
امینی، تورج (به کوشش)(۱۳۸۰)، اسنادی از زرتشتیان معاصر (۱۳۳۸-۱۲۵۸ش)، تهران: سازمان اسناد ملی ایران.
بامداد، مهدی (بی‌تا)، شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲ و ۱۳و ۱۴ هجری، ج ۱، بی‌جا: کتاب‌فروشی زوار.
بربریان، حوری (۱۳۹۷)، ارامنه و انقلاب مشروطۀ ایران ۱۲۹۱-۱۲۸۵:عشق به آزادی سرزمین نمی‌شناسد، ترجمۀ سامیه جرفی و حسین علی‌پناه، تهران: شیرازه.
بزرگمهری، مجید (۱۳۸۵)، بررسی تطبیقی نظام انتخاباتی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری فرانسه (مجالس قانونگذاری ملی و ریاست‌جمهوری)، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
بشیری، احمد (به کوشش) ( ۱۳۶۳)، کتاب آبی (گزارش‌های محرمانۀ وزارت امور خارجۀ انگلیس دربارۀ انقلاب مشروطه ایران، ج ۸ (از تاریخ ۹ مارس ۱۹۱۲تا ۱۵ فوریه ۱۹۱۳)، تهران: نشر نو.
تهرانی کاتوزیان، محمدعلی (۱۳۷۹)، تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، تهران: شرکت سهامی انتشار.
حقدار، علی‌اصغر (۱۳۸۳)، مجلس اول و نهادهای مشروطیت (صورت مذاکرات، مصوبات، اسناد، خاطرات و تاریخ‌نگاری دورۀ اول مجلس شورای ملی)، تهران: مهرنامگ.
دانیالی، لئا(۱۳۹۴)، نقش مجلس شورای ملی در بهبود شرایط اقلیت‌های دینی در ایران(بررسی تلاش‌های لقمان نهورای، نماینده کلیمیان در مجالس دوره رضاشاه)، فصلنامه اسناد بهارستان، ش۶، ص۸۱-۷۱.
دولت‌آبادی، یحیی (۱۳۶۱)، حیات یحیی، ج ۲، تهران: انتشارات عطار و فردوسی.
رحیمی، مصطفی(۱۳۵۷)، قانون اساسی ایران و اصول دموکراسی، تهران: امیرکبیر.
زرگری‌نژاد، غلامحسین (۱۳۷۴)، رسایل مشروطیت (۱۸ رساله و لایحه دربارۀ مشروطیت)، تهران : کویر.
سرشار، هما (۱۹۹۶)، تروعا (یهویان ایرانی در تاریخ معاصر)، ج ۱، کالیفرنیا: انتشارات مرکز تاریخ شفاهی یهودیان ایرانی.
سرشار، هما (۱۹۹۹)، تروعا (یهویان ایرانی در تاریخ معاصر)، ج۳، کالیفرنیا: انتشارات مرکز تاریخ شفاهی یهودیان ایرانی.
سرشار، هومن (۱۳۸۴)، فرزندان استر (مجموعه مقالاتی درباره تاریخ و زندگی یهودیان در ایران)، ترجمه مهرناز نصریه، تهران: نشر کارنگ.
سلامی، غلامرضا (۱۳۸۴)، اسنادی از انتخابات مجلس در دوره رضاشاه، تهران: انتشارات سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
سلطانی، ناصر (۱۳۹۱)، مفهوم برابری در مقابل قانون در متمم قانون اساسی مشروطیت، نشریه مطالعات حقوقی، د۴، ش۲، ص۹۰-۵۹.
شاهرخ، کیخسرو (۱۳۸۲)، خاطرات ارباب کیخسرو شاهرخ، به‌کوشش شاهرخ شاهرخ و راشنا رایتر؛ ترجمۀ غلامحسین میرزاصالح، تهران: مازیار.
شاهرخ، کیخسرو (۲۵۳۵)، یادداشت‌های کیخسرو شاهرخ نمایندۀ پیشین مجلس شورای ملی، به کوشش جهانگیر اشیدری، تهران: پرچم.
شهمردان، رشید (۱۳۶۳)، تاریخ زرتشتیان(فرزانگان زرتشتی)، تهران: سازمان انتشارات فروهر.
صفائی، فضلعلی بن عبدالکریم (۱۳۷۲)، بحران دموکراسی در مجلس اول(خاطرات و نامه‌های خصوصی میرزا فضلعلی آقا تبریزی)، به‌تحقیق غلامحسین میرزا صالح، تهران: طرح نو.
عیسوی، چارلز (۱۳۶۲)، تاریخ اقتصادی ایران (۱۳۳۲-۱۲۱۵ه.ق)، ترجمۀ یعقوب آژند، تهران: گستره.
کسروی، احمد (۱۳۴۴)، تاریخ مشروطۀ ایران، تهران: امیرکبیر.
لازاریان، ژانت.د (۱۳۸۲)، دانشنامه ایرانیان ارمنی، تهران: هیرمند.
لاهیجی، عبدالکریم(۱۳۸۰-۱۳۷۹)، مروری بر وضع حقوقی ایرانیان غیرمسلمان، نشریه ایران‌نامه، س۱۸، ش۷۳و۷۴ ، ص۴۰-۷.
لوی، حبیب (۱۳۳۹)، تاریخ یهود ایران (اوضاع و احوال یهودیان ایران پس از مشروطیت ایران تا عصر فرخنده اعلیحضرت محمدرضاشاه پهلوی)، ج ۳، بی‌جا: کتاب‌فروشی بروخیم.
مانوکیان، آرپی (تابستان ۱۳۸۸)، «ارمنیان و مجلس؛ از مشروطیت تا سقوط قاجاریه»، فصلنامۀ فرهنگی پیمان، ش ۴۸، ص ۴۸-۵.
مروارید، یونس (۱۳۷۷)، از مشروطه تا جمهوری(نگاهی به ادوار مجالس قانونگذاری در دوران مشروطیت)، ج۱، تهران: نشر اوحدی.
مصطفوی، علی‌اصغر (۱۳۶۹)، ایرانیان یهودی، بی‌جا: بامداد.
___________ (۱۳۱۸)، مجموعه مصوبات دورۀ اول قانونگذاری مجلس شورای ملی، تهران: اداره قوانین و مطبوعات.
ملک‌زاده، مهدی. تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، ج اول و دوم وسوم، تهران: سخن، ۱۳۸۳.
مهر، فرهنگ (۱۶اردیبهشت ماه۱۳۴۸)، «سهم زرتشتیان در انقلاب مشروطیت ایران»، مجله هوخت، س ۲۰، ش ۳، ضمیمه، ص۳۵-۱.
ناظم‌الاسلام کرمانی، محمدبن‌علی (۱۳۸۷)، تاریخ بیداری ایرانیان، تهران: امیرکبیر.
نائینی، محمدحسین (۱۳۸۸)، تنبیه الامه و تنزیه المله، قم : مؤسسه بوستان کتاب.
نتصر، آمنون (۱۹۹۹)، پژوهشنامه یهود ایران(پادیاوند)، ج۳، لس‌آنجلس: انتشارات مزدا.
نظری، منوچهر(۱۳۹۸)، اقلیت‌های دینی در پارلمان ایران (۱۳۹۹-۱۲۸۵ ش)، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد شورای اسلامی.
ـــــ، منوچهر(۱۳۹۰)، رجال پارلمانی ایران (از مشروطه تا انقلاب اسلامی)، تهران: فرهنگ معاصر.
ویلس، چارلز جیمز(۱۳۶۳)، تاریخ اجتماعی ایران در عهد قاجاریه، ترجمۀ سیدعبدالله، به کوشش جمشید دودانگه و مهرداد نیکنام، تهران: انتشارات زرین.
هدایت (مخبرالسلطنه)، مهدیقلی‌خان (۱۳۴۴)، خاطرات و خطرات، تهران: زوار.
یشایایی، هارون (۱۳۹۸)، گزارش یک دوران (سی سال زندگی یهودیان ایرانی)، تهران: ماهریس.
اسناد
مرکز اسناد و کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی(کمام)، اسناد کمیسیون، ۱۴جمادی‌الثانی ۱۳۲۸،ک۲، پ۵، شماره بازیابی ۵-۲-۲-۲-۱۰۸۱.
مرکز اسناد و کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی(کمام)، اسناد کمیسیون، ۱۴جمادی‌الاولی ۱۳۲۸، ک۱، پ۹، شماره بازیابی۹-۱-۱-۲-۱۰۸۱.
مرکز اسناد و کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی(کمام)، اسناد انتخابات مجلس شورای ملی، ۴ ذی‌الحجه ۱۳۲۷، ک۱، پ۱۲.۷، شماره بازیابی ۷-۱۲-۱-۳-۱-۲-۱۰۲۱.
مرکز اسناد و کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی(کمام)، اسناد انتخابات مجلس شورای ملی، ۲۴ ذی‌القعده ۱۳۲۸، ک۱، پ۱۲.۱۵، شماره بازیابی ۱۵-۱۲-۱-۳-۱-۲-۱۰۲۱.
مرکز اسناد و کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی(کمام)، اسناد انتخابات مجلس شورای ملی،۳۰ ذی‌القعده ۱۳۲۷، ک۱، پ۱۲.۸، شماره بازیابی ۸-۱۲-۱-۳-۱-۲-۱۰۲۱.
مرکز اسناد و کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی(کمام)، اسناد کمیسیون، ربیع‌الاول ۱۳۲۹، ک۱۷، پ۳، شماره بازیابی ۳-۱۴-۱۷-۲-۱۰۸۱.
مرکز اسناد و کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی(کمام)، اسناد انتخابات مجلس شورای ملی، ۱۳۰۴، ک۱۱، پ۵، شماره بازیابی ۵-۱-۲-۱۱-۵-۱۰۲۱.
مرکز اسناد و کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی(کمام)، اسناد کمیسیون مجلس شورای ملی، ۸جمادی‌الاول۱۳۴۳، ک۷۴، پ۱، شماره بازیابی ۱-۲۰-۷۴-۵-۱۰۸۱.
مرکز اسناد و کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی(کمام)، اسناد عرایض مجلس شورای ملی، ۲۶ خرداد ۱۳۰۴، ک۱۳۹، پ۴۹، شماره بازیابی ۴۹-۱-۲۹-۱۳۹-۵.
روزنامه‌ها
تربیت، س۹، ش۴۱۷، ۲۹ شعبان ۱۳۲۴ه.ق، ص۲۲۵۳.
صوراسرافیل، س۱، ش ۱۷، ۱۴ شوال ۱۳۲۵ه.ق، ص ۴.
صوراسرافیل، س۱، ش ۲۳، ، ۱۷ محرم ۱۳۲۶ه.ق، ص ۸.
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی
دورۀ ۱، جلسۀ ۱۰۴، ۴جمادی‌الاول ۱۳۲۵ق.
دورۀ ۵، جلسۀ ۲، ۷ شعبان ۱۳۴۲.
دورۀ ۵، جلسۀ ۴۵، ۱۵ اسد ۱۳۰۳.
دورۀ ۲، جلسۀ ۲۵، ۱۱ ذی‌الحجه ۱۳۲۷.
دورۀ ۲، جلسۀ ۲۴، ۹ ذی‌الحجه ۱۳۲۷.
دورۀ ۲، جلسۀ ۴۲، ۶ محرم ۱۳۲۸.
دورۀ ۲، جلسۀ ۲۸۸، ۲ رمضان ۱۳۲۹.
دورۀ ۲، جلسۀ ۳۱۰، ۲۵ شوال ۱۳۲۹.
دورۀ ۲، جلسۀ ۳۰۸، ۲۳ شوال ۱۳۲۹.
دورۀ ۲، جلسۀ ۷۲، ۲۴ربیع‌الاول ۱۳۴۳.
دورۀ ۵، جلسۀ ۱۱۱، ۱۹ جمادی‌الثانی۱۳۴۳.
دورۀ ۲، جلسۀ ۱۶۰، ۱۸شوال ۱۳۲۸.
دورۀ ۲، جلسۀ ۵۱، غره صفر۱۳۲۸.
دورۀ ۲، جلسۀ ۲۴۱، ۲۹ ربیع‌الثانی۱۳۲۹.
دورۀ ۲، جلسۀ ۱۸۳، ۸ ذی‌القعده ۱۳۲۸.
دورۀ ۲، جلسۀ ۳۱۱، ۲۸ شوال ۱۳۲۹.
دورۀ ۱۲، جلسۀ ۲/ ۹ آبان ۱۳۱۸.
Sanasarian, Eliz (2004), Religious Minorities in Iran, UK, Cambridge University Press.
Sternfeld, Lior B (2019), Between Iran and Zion: Jewish Histories of Twentieth-Century Iran, California, Stanford University Press.
Tsadik, Daniel (2003), The Legal Status of Religious Minorities: Imami Shi‘i Law and Iran’s Constitutional Revolution«, Islamic Law and Society 10, 3, pp 376-408.
Yeroushalmi, David (2009), The Jews of Iran in the Nineteenth Century :Aspects of History, Community, and Culture, Leiden and Boston, Brill. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 314 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 240 |
||