
تعداد نشریات | 32 |
تعداد شمارهها | 739 |
تعداد مقالات | 7,173 |
تعداد مشاهده مقاله | 11,730,368 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 8,055,200 |
مقایسه تطبیقی محله های جدید و قدیم شهر اصفهان بر اساس رویکرد شهر ایرانی- اسلامی (نمونۀ موردی: محله های شهشهان و بهارستان) | ||
جغرافیا و آمایش شهری منطقهای | ||
مقاله 3، دوره 14، شماره 51، خرداد 1403، صفحه 67-96 اصل مقاله (1.19 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22111/gaij.2024.47146.3155 | ||
نویسندگان | ||
مسعود صفایی پور* 1؛ فهیمه فدائی جزی2 | ||
1استاد گروه جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران | ||
2دانشجو دکتری جغرافیا برنامهریزی شهری، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران. | ||
چکیده | ||
در دهههای اخیر، شهرهای ایرانی اسلامی به شدت تحت تأثیر جهانیشدن قرار گرفتهاند، که این تأثیرات منجر به دگردیسی و ایجاد ابهامات در تجلی کالبدی آنها گشته است. این دگردیسی به واسطه انتشار فرهنگ بیگانه، از هدایتهای اساسی تعالیم وحیانی در ساخت شهر ایرانی اسلامی دور شده و تغییرات قابل ملاحظهای را در ساختار شهری به وجود آورده است. از این رو هدف اصلی پژوهش حاضر مقایسه تطبیقی محلههای جدید و قدیم شهر اصفهان بر اساس رویکرد شهر ایرانی- اسلامی میباشد. لذا دو محله (محله قدیمی شهشهان و محله جدید بهارستان) در شهر اصفهان انتخاب شد. در این زمینه 39 شاخص در قالب چهار اصل: مسجد محوری (ارتباط انسان با خدا)، درونگرایی (ارتباط انسان با خود)، محله محوری (ارتباط انسان با جامعه) و طبیعتگرایی (ارتباط انسان با جهان هستی) انتخاب شد. در گام بعدی، با بهره گیری از تکنیک پرسشنامه و مطالعات میدانی، داده های پژوهش گردآوری شد. در مرحله بعد، اطلاعات جمع آوری شده وارد نرم افزار spss شد. نهایتا وضعیت دو محله مورد مطالعه از حیث شاخص های شهر ایرانی اسلامی با استفاده از آزمون تی مستقل مقایسه شد. نتایج تحلیل های آماری نشان داد که میانگین دو گروه در دو محله مورد مطالعه در 23 شاخص تفاوت معنی داری دارند و همچنین میانگین اکثریت شاخص ها در محله شهشهان بسیار بالاتر از محله بهارستان است. بیشترین اختلاف بین دو محله مورد مطالعه به ترتیب در بخش های مسجد محوری، درون گرایی، محله محوری و در مرتبه آخر طبیعت گرایی است. نکته حائز اهمیت آنکه این دو محله در بخش طبیعت گرایی به غیر از دو شاخص وجود حیاط در منزل و وجود باغچه در حیاط واحد مسکونی، اختلاف بسیار ناچیزی دارند. | ||
کلیدواژهها | ||
شهر ایرانی-اسلامی؛ مسجد محوری؛ محله محوری؛ طبیعت گرایی؛ درون گرایی؛ شهر اصفهان | ||
مراجع | ||
اخوت، هانیه؛ الماسیفر، تینا؛ بمانیان، محمدرضا. (1389). معماریوشهرسازیسنتیدرکشورهایاسلامی، چاپاول،تهران:انتشارات طحان.
اصلانی. (1395). ارزیابی تبعیت از الگوی شهر اسلامی-ایرانی در شهرهای جدید نمونۀ موردی شهر جدید سهند، پایاننامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی.
آرشیو شهرداری اصفهان، (1401).
آمارنامۀ شهر اصفهان. (1399). سازمان برنامه و بودجه شهرداری اصفهان.
انصاری، ابراهیم. (1381). جایگاه اجتماعی محله در شهرهای اسلامی با تأکید بر اصفهان. مجلۀ پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان، دانشگاه اصفهان. دورۀ سیزدهم، شمارۀ 1، صص 15-26.https://sid.ir/paper/24884/fa
بحریمقدّم، عباس؛ یوسفیفر، شهرام. (1392). عوامل اجتماعی-فرهنگی در شکلگیری محله در شهر ایرانی-اسلامی و کارکردهای آن. تاریخ و تمدن اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی ، واحد علوم و تحقیقات ،دورۀ نهم، شمارۀ 17، صص 101-116.https://sid.ir/paper/157232/fa
بمانیان، محمدرضا. (1393). شهر ایرانی-اسلامی: معنا و مفهومشناسی شهر ایرانی-اسلامی, مبانی نظری و مصداقها. کنفرانس ملی برنامهریزی و مدیریت شهری.https://sid.ir/paper/836052/fa
پوراحمد، احمد؛ وفایی، ابوذر. (1396). تأثیر مدرنیسم بر ساختار کالبدی-فضایی شهر ایرانی-اسلامی (مطالعۀ موردی: شهر کاشان)، فصلنامۀ مطالعاتشهر ایرانی-اسلامی، پژوهشگاهعلومانسانی و مطالعاتاجتماعیجهاد دانشگاهی، دورۀ هفتم، شمارۀ 28، صص 63-76. magiran.com/p1780234
پورجعفر، محمدرضا؛ پورجعفر، علی؛ صفدری، سیما. (1394). انواع شهر اسلامی و اشاراتی به نحوۀ شاخصسازی در راستای شهری آرمانی-اسلامی. پژوهشهای معماری اسلامی، دانشگاه علم و صنعت ایران، دورۀ سوم، شمارۀ 3، صص 3-17. https://sid.ir/paper/409703/fa
پورحسین روشن، حمید؛ محمدپور، صابر. (1393). شهر اسلامی با تأکید بر پارادایم شورا محوری (مقایسۀ تطبیقی- رهیافت ارتباطی و نظریه شورا در اسلام)، دومین همایش آرمانشهر اسلامی، جلد اول، شهرداری اصفهان.
پورمحمدی، مرضیه؛ بحرینی، سید حسین؛ داوودپور، زهره. (1398). شهر اسلامی: تخیل یا واقعیت. دانش شهرسازی، دانشگاه گیلان، دورۀ سوم، شمارۀ 2، صص 33-47. https://sid.ir/paper/269027/fa
پیرنیا، محمدکریم. (1381). سبکشناسی معماری، تهران: نشر معمار.
پیرنیا، محمدکریم؛ معماریان، غلامحسین. (1386). سبکشناسی معماری ایرانی، چاپ پنجم، تهران: انتشارات سروش دانش.
تقوایی، علیاکبر؛ معروفی، سکینه. (1389). ارزیابی نقش مساجد در ارتقای کیفیت محیط, مطالعه موردی: مسجد امیر تهران. مدیریت شهری و روستایی، سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور، 8(25)، 219-234. https://sid.ir/paper/92230/fa
جهانبخش، حیدر؛ لطفی پورسیاهکلرودی، مرتضی؛ زکیپور، نجمه. (1396). بررسی دگردیسی ماهیت قلمرو کنشگری، همگانی از شهر ایرانی-اسلامی تا شهر معاصر ایرانی. مطالعات شهر ایرانی-اسلامی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی، دورۀ هشتم، شمارۀ 30، صص 31-41. https://sid.ir/paper/513992/fa
حاتمینژاد، حسین؛ زینالی، سلیمان؛ زینالی، محمدعلی. (1393). شهر اسلامی الگویی مناسب برای برقراری عدالت اجتماعی و رسیدن به توسعۀ پایدار، مجموعه مقالات دومین همایش ملی شهر اسلامی، اصفهان، 1-451. https://civilica.com/doc/242632/
خدایی، زهرا؛ تقوایی، علیاکبر. (1390). شخصیتشناسی شهر اسلامی؛ با تأکید بر ابعاد کالبدی شهر اسلامی. مطالعات شهر ایرانی-اسلامی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی، دورۀ دوم، شمارۀ 5، صص 103-113. https://sid.ir/paper/177413/fa
دانشوری، علی؛ اتحاد، سیده شبناز؛ جوادی، قاسم. (1399). ارائۀ چارچوبی جهت مدلسازی و ارزیابی کمّی میزان سازگاری الگوی شکل شهری با شاخصها و مؤلفههای کیفی شهر ایرانی-اسلامی به کمک GIS. مجلۀ آمایش جغرافیایی فضا، دانشگاه گلستان، دورۀ دهم، شمارۀ 35، صص 127-144. doi: 10.30488/gps.2020.100910
دلیر, اسمعیل؛ معصومی, محمدتقی؛ صمدزاده، رسول. (1400). رتبهبندی میزان انطباق و نزدیکی مناطق شهری شهر اردبیل با عناصر دخیل در ظهور شهر اصیل اسلامی. جغرافیا و آمایش شهری منطقهای، دانشگاه سیستان و بلوچستان، دورۀ یازدهم، شمارۀ 41، صص 221-252. doi: 10.22111/gaij.2021.6657
سیفیان، محمدکاظم؛ محمودی، محمدرضا. (1386). محرمیت در معماری سنتی ایران. هویت شهر، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، دورۀ اول، شمارۀ 1، صص 3-14.https://sid.ir/paper/501753/fa
شریفیان، احسان؛ پورجعفر، محمدرضا؛ تقوایی، علیاکبر. (1396). تحلیلی از مفهوم شهر و ارکان شهرنشینی از منظر قرآن کریم. هویت شهر، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، دورۀ یازدهم، شمارۀ 29، صص 53-66.https://sid.ir/paper/154699/fa
شفقی، سیروس. (1393). ساختار فضایی شهر اسلامی و امنیت آن، دومین همایش آرمانشهر اسلامی، جلد اول، شهرداری اصفهان.
شمسپویا، محمدکاظم؛ مشکینی، ابوالفضل؛ برغمدی، مجتبی. (1399). کاربست جهانبینی اسلامی در شهرهای ایرانی-اسلامی با تأکید بر توسعۀ پایدار محلهای، فصلنامۀ جغرافیا و برنامهریزی شهری چشمانداز زاگرس، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بروجرد، دورۀ دوازدهم، شمارۀ 43، صص 73-93. https://civilica.com/doc/1495809
شناسنامۀ فرهنگی-اجتماعی محلات شهر اصفهان. (1395). انتشارات سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، کار رصدخانۀ فرهنگی-اجتماعی شهر اصفهان به سفارش معاونت فرهنگی اجتماعی.
ضرابی، اصغر؛ علینژاد طیبی، کاووس. (1389). تحلیلی بر عناصر و کاربریهای شهری در شهر اسلامی، ماهنامۀ کتاب ماه هنر، موسسه خانه کتاب ،پیاپی 143. magiran.com/p766044
صفاییپور، مسعود؛ سجادیان، مهیار. (1394). جستاری بر تحولات و تطورات مفهوم شهر اسلامی. فصلنامۀ جغرافیایی چشمانداز زاگرس، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بروجرد، دورۀ هفتم، شمارۀ 24، صص 159-205. https://sid.ir/paper/515017/fa
صفاییپور، مسعود. (1394). برنامهریزی شهری در ایران، کرج: نشر نیبگ.
صفاییپور، مسعود؛ سجادیان مهیار. (1401). مبانی شهرهای اسلامی (با تأکید بر دورۀ پیشامدرن)، اهواز: انتشارات دانشگاه شهید چمران.
صفاییپور، مسعود؛ سعیدی، جعفر. (1396). تحلیلی تاریخی بر عناصر و ساختار کالبدی فضایی شهرهای ایرانی-اسلامی. اسلام و مطالعات اجتماعی، دورۀ پنجم، شمارۀ 3، صص 95-125. doi: 10.22081/jiss.2017.65554
ضرغامفرد، مسلم؛ مشکینی، ابوالفضل؛ پوراحمد، احمد؛ مورگانتی، بنیامینو. (1398). تدقیق نماگرهای مسکن شایسته از دیدگاه مکتب اسلام. مطالعات شهر ایرانی-اسلامی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی، دورۀ نهم، شمارۀ 35، صص 33-45.https://sid.ir/paper/177370/fa
علاقهبندان، امیرمحمد. (1389). مسجد و جایگاه آن در سیمای شهر اسلامی، فصلنامۀ پنجره، سازمان نظام مهندسی ساختمان استان قم، دورۀ دوم، شمارۀ 8، صص 56-57.
قاسمی، زهرا. (1391). ارزیابی شهر جدید هشتگرد بر مبنای شاخصههای شهرسازی ایرانی-اسلامی، پایاننامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
قرائتی، محسن. (1393). سیمای مسکن و شهر اسلامی، چاپ اول، قم، انتشارات مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، جلد اول.
کریمی، رامین. (1394). راهنمای آسان تحلیل آماری با spss، تهران: هنگام.
لطیفی، غلامرضا؛ صفری چابک، ندا. (1392). بازآفرینی مفهوم محله در شهرهای ایرانی-اسلامی بر پایۀ اصول نوشهرگرایی. فصلنامۀ علوم اجتماعی، شمارۀ 66، صص 58-66. https://sid.ir/paper/493162/fa
متولی، صدرالدین؛ شیخ اعظمی، علی. (1392). سیر تحول فضاهای شهری سنتی در شهرهای ایرانی-اسلامی؛ قبل از مدرنیسم تا پست مدرن. مطالعات شهر ایرانی-اسلامی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی، شمارۀ 14، صص 51-62. https://sid.ir/paper/177395/fa
محمدی، جمال؛ آزاده، سید رضا. (1397). مقایسۀ تطبیقی محلههای نوساز و قدیمی اصفهان از نظر میزان انطباقپذیری با شاخصهای ایرانی-اسلامی مطالعۀ موردی: محلههای جویباره و شهرک نگین. مطالعات شهر ایرانی-اسلامی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی، دورۀ نهم، شمارۀ 34، صص 23-34.https://sid.ir/paper/177417/fa
مشکینی، ابوالفضل؛ حمزهنژاد، مهدی؛ قاسمی، اکرم. (1392). مبانی جغرافیایی و فرهنگی درونگرایی و محرمیت در معماری و شهرسازی اسلامی (مطالعۀ موردی: بافت قدیم شهر اصفهان)، اولین همایشملی معماری، مرمت، شهرسازی و محیطزیست پایدار، همدان.https://civilica.com/doc/263409
مشکینی، ابوالفضل؛ حمزهنژاد، مهدی؛ قاسمی، کیمیا. (1394). تدقیق مفهومی و تشریح راهکارها و شاخصهای تحققسنجی چهار اصل مسجدمحوری، محلهمحوری، درونگرایی و طبیعتگرایی در شهر ایرانی-اسلامی. پژوهشهای معماری اسلامی، دانشگاه علم و صنعت، دورۀ سوم، شمارۀ 3، صص 18-33. https://sid.ir/paper/395233/fa
مشکینی، ابوالفضل؛ قاسمی، اکرم؛ حمزهنژاد، مهدی. (1395). ارزیابی شهر جدید هشتگرد بر مبنای اصول شهرسازی ایرانی-اسلامی. مطالعات ملی، مؤسسه مطالعات ملی، دورۀ هفدهم، شمارۀ 4، صص 39-58. https://sid.ir/paper/500075/fa
مشکینی، ابوالفضل؛ رضاییمقدّم، علی. (1393). شهر ایرانی-اسلامی: بررسی مؤلفهها و شاخصهای شهر اسلامی با تأکید بر نقش و اهمیت فرهنگسازی در تحقق الگوی شهرسازی اسلامی ایرانی. کنفرانس ملی برنامهریزی و مدیریت شهری. https://sid.ir/paper/836060/fa
مطهر، رضا؛ جلیلی صدرآباد، سمانه؛ علیزاده، رضا. (1400). مقایسۀ تطبیقی محلههای نوساز و قدیمی مبتنی بر هویت (اسلامی-ایرانی) در شهرسازی (نمونۀ مطالعاتی: حکیمیه و نارمک شهر تهران)، مجلۀ پژوهشهای معماری اسلامی، دانشگاه علم و صنعت، دورۀ نهم، شمارۀ 3. http://jria.iust.ac.ir/article-1-1419-fa.html
معماریان، غلامحسین. (1384). سیری در مبانی نظری معماری، تهران: انتشارات سروش دانش.
منصوری، علی. (1389). حجاب و پوشیدگی در شهرسازی ایرانی-اسلامی نمونۀ پژوهش میدانی: بافت قدیم شهر شیراز. مسکن و محیط روستا، پژوهشکده سوانح طبیعی، دورۀ بیستونهم، شمارۀ 130، صص 38-49.https://sid.ir/paper/185996/fa
مؤیدی، محمد؛ دانشپور، عبدالهادی. (1392). جستوجوی مؤلفههای سازندۀ شهر اسلامی در قرآن کریم و بازتاب اجتماعی آن در کالبد شهر، دومین همایش آرمانشهر اسلامی، جلد دوم، شهرداری اصفهان.
نقیزاده، محمد. (1392). الگو، مبانی، ارکان، صفات و اصول شهر اسلامی، نشریۀ فیروزه اسلام، دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اسلامی تبریز، دورۀ اول، شمارۀ 1، صص 63-80. http://dx.doi.org/10.29252/ciauj.1.1.63
نقیزاده، محمد. (1392). شهر اسلامی و روشبهرهگیری از متون مقدس، کتاب ماه هنر، موسسه خانه کتاب، شمارۀ 177، صص 24-35. http://noo.rs/pDi5h
Correia, J., & Taher, M. (2015). Traditional Islamic cities unveiled: the quest for urban design regularity.https://hdl.handle.net/1822/44223.
Marçais, W. (1928). L'Islamisme et la vie urbaine. Comptes rendus des séances de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres, 72(1), 86-100. https://doi.org/10.3406/crai.1928.75567
Moser, S. (2018). Islamic Cities. The Wiley-Blackwell Encyclopedia of Urban and Regional Studies
Mumford, Lewis (1961). The City in History: Its Origins, Its Transformations, and Its Prospects. Science and Society 27 (1):106-109. https://ci.nii.ac.jp/ncid/BA04979663?l=en
Neglia, G. A. (2008). Some historiographical notes on the Islamic city with particular reference to the visual representation of the built city. In The City in the Islamic World (2 vols.) (pp. 1-46). Brill. https://doi.org/10.1163/ej.9789004162402.i-1500.6
Rozhan, A., Yunos, M. Y. M., Isa, N. K. M., Ariffin, N. F. M., Kamil, S. M., Azmee, N., & Abas, A. S. (2016). Analysis Of Islamic Safe City Planning Concept For A Better Living Environment. Research journal of fisheries and hydrobiology, 11(3), 69-73. http://www.aensiweb.net/AENSIWEB/rjfh/rjfh/2016/March/69-73.pdf
Smith, M. E. (2010). The archaeological study of neighborhoods and districts in ancient cities. Journal of Anthropological Archaeology, 29(2), 137-154. https://doi.org/10.1016/j.jaa.2010.01.001
Dabbour, L. M. (2021). Morphology of quarters in traditional Arab Islamic city: A case of the traditional city of Damascus. Frontiers of Architectural Research, 10(1), 50-65. https://doi.org/10.1016/j.foar.2020.11.004
Apaydin, M. (2015). Reframing the Islamic city: From definition to deconstruction. The Maghreb Review, 40(4), 473-492. https://doi.org/10.1353/tmr.2015.0034
Orum, A. M. (2019). The Wiley-Blackwell Encyclopedia of Urban and Regional Studies. John Wiley & Sons. DOI: 10.1002/9781118568446 | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 258 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 227 |