
تعداد نشریات | 33 |
تعداد شمارهها | 776 |
تعداد مقالات | 7,514 |
تعداد مشاهده مقاله | 12,601,460 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 8,522,412 |
مطالعۀ مقایسهای مفهوم جبر و اختیار در مانویت و عرفان اسلامی-ایرانی | ||
مطالعات ادیان و عرفان تطبیقی | ||
دوره 8، شماره 1، تیر 1403، صفحه 185-208 اصل مقاله (874.65 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22111/jrm.2024.48090.1166 | ||
نویسنده | ||
فرشته جعفری* | ||
نویسنده مسئول، استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی واحد نراق، دانشگاه آزاد اسلامی، نراق، ایران | ||
چکیده | ||
ادبیات عرفانی پیش از اسلام در حوزة نجد ایران، ادبیاتی آمیخته به رمز و کنایه و سرشار از گفتوگو با عالم بالاست. تلاش برای شناختن حقیقت انسان و رسیدن به درک خدایی، جنبهای از عرفان ایران پیش از اسلام است که افرادی چون مانی، با تأثیرپذیری از آیین گنوسی آن را به ادبیات ایران وارد کردند. نوشتههای مانی و شاگردانش تا قرنها در مناطق ایرانی سرزمینهای شرق، آموخته و آموزانده میشد. با توجه به اینکه جبر و اختیار از مسائل مهم فلسفی دربارة افعال انسان در همة ادیان و آیینهاست، این پژوهش برآن است تا به شیوۀ تطبیقی و با بررسی برخی نوشتههای بجای ماندۀ مانوی، نخست به بررسی یکی از این جنبههای باورهای مانویان یعنی جبر و اختیار انسان و خویشکاری انسان در رهایی نور و رسیدن به عالم ملکوت بپردازد و سپس با بررسی عقیدة عرفانی اسلام در موضوع جبر و اختیار، با استفاده از متون شاخص عرفانی، این دو دیدگاه را با یکدیگر مقایسه کند. طبق بررسی انجام گرفته میتوان گفت که از دیدگاه این دو آیین، مفهوم جبر و اختیار در واقع تضادی میان دو جنبۀ مختلف از وجود بشر ایجاد نمیکنند، بلکه به تکمیل یکدیگر میانجامند. به این ترتیب، ارادۀ انسان جزئی از ارادۀ الهی در نظام عالم است و انسان از آزادی عمل برخوردار است. | ||
کلیدواژهها | ||
عرفان؛ مانویت؛ جبر؛ اختیار؛ تقدیر | ||
مراجع | ||
قرآن کریم، ترجمۀ مهدی الهی قمشهای
نهجالبلاغه، ترجمۀ علی دشتی
دانشنامة جهان اسلام، ذیل مدخل جبر و اختیار
ابنعربی، محیالدین.(1386). انسان کامل، گردآورنده محمود محمودغراب، ترجمة گل باباسعیدی، تهران: جامی.
ابنعربی، محیالدین (1387).متن و ترجمة فصوص الحکم ، مترجم: محمدخواجوی، تهران: مولی.
ابن ندیم، محمد بن اسحاق. (1381).الفهرست، ترجمة محمدرضا تجدد، تهران: اساطیر.
اسماعیل پور، ابوالقاسم. (1386).سرودههای روشنی (جستاری در شعر ایران باستان و میانه و سرودهای مانوی)، تهران: اسطوره.
الیاده، میرچا. (1373).آیین گنوسی و مانوی، ترجمة ابوالقاسم اسماعیل پور، تهران: فکرروز.
اُوسترین ولفسن، هری .(1368). فلسفة علم کلام، ترجمة احمد آرام، تهران: الهدی.
بهار، مهرداد، ابوالقاسم اسماعیلپور. (1393). ادبیات مانوی. تهران: کارنامه.
تقی زاده، حسن.(1383).مانیشناسی(پژوهشها و ترجمهها)، به کوشش ایرج افشار، تهران: توس.
جلالی، علیرضا.(1384). «ساختار گنوسی قصیدة عینیة ابن سینا»،مجلة نامة مفید، شماره 50 (از صفحة 85 تا 102)
جلالی نائینی، محمدرضا.(1384).ثنویان در عهد باستان، تهران: طهوری.
خرمشاهی، بهاءالدین. (1367). حافظنامه. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
دشتی، مهدی. (1392). «حافظ و مقوله جبر و اختیار». متن شناسی ادب فارسی (مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی اصفهان)، دوره:49 | شماره:2 (پیاپی 18)ص ص. :39-66.
دکره، فرانسوا. (1383).مانی و سنت مانوی، ترجمة دکترعباس باقری، چاپ دوم، تهران: نشر فرزان.
زرینکوب، عبدالحسین. (1390)، تصوف ایرانی در منظرتاریخی آن، ترجمة مجدالدین کیوانی، چاپ سوم، تهران: سخن.
زرینکوب، عبدالحسین. (1354). از کوچة رندان. تهران: کتابهای جیبی.
عطار نیشابوری، فریدالدین. (1388)، الهی نامه، تصحیح محمدرضا شفیعیکدکنی، چاپ چهارم، تهران: سخن.
مجتبایی، فتح الله .(1389). عرفان حافظ، تهران: صدرا.
مستملی بخاری، اسماعیل بن محمد.(1363).شرح التعرف لمذهب التصوف، تصحیح محمد روشن، تهران: اساطیر.
مشکور، محمدجواد.(1350). «مسئلة جبر و اختیار در دیوان حافظ»، مقالاتی دربارة زندگی و شعر حافظ، به کوشش منصور رستگار فسایی، چاپخانة کوروش. (کنگرة جهانی سعدی و حافظ 7 تا 12 اردیبهشت 1350)
مولوی، جلال الدین محمد.(1366).مثنوی معنوی، به تصحیح رینولد الن نیکلسون، تهران: امیرکبیر.
ویدن گرن، گئو.(بی تا).مانی وتعلیمات او، ترجمة نزهت صفای اصفهانی، تهران: چاپ پرچم.
همایی، جلالالدین. (1369). مولوینامه، تهران: هما. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 293 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 199 |