جایگاه، ویژگی‌ها و کارکرد دیوان رسائل در ساختار اداری دولت موحدون

-ابن ابی زرع فاسی، ابوالحسن علی بن عبدالله (۱۴۲0 ق / ۱۹۹۹ م). الانیس المطرب بروض القرطاس فی اخبار ملوک المغرب و تاریخ مدینه فاس، به کوشش عبدالوهاب بن منصور، رباط: المطبعه الملکیه.

-ابن اثیر، عزالدین علی (1385). الکامل فی التاریخ، ترجمه عباس خلیلی، بیروت: دارالصادر لطباعه و النشر.

-ابن الابار، (1886). تکلمه لکتاب الصله، سفر اول، مجریط: مطبعه روخس.

-ابن الآبار، (1985). الحله السیراء، تحقیق و تعلیق: حسین مونس، قاهره، دارالمعارف.

-ابن الآبار، (1989). المقتضب من تحفة القادم، تحقیق: إبراهیم الأبیاری، القاهرة: دار الکتاب.

-ابن الابار، ابوعبدالله محمد بن عبدالله (1961). اعتاب الکتاب، تحقیق: صالح الاشتر، دمشق: مطبوعات مجمع اللغه العربیه.

-ابن بشکوال، ابوالقاسم خلف (2008). کتاب الصله و معه کتاب صله صله لابن زبیر، ابوجعفر بن ابراهیم غرناطی، تحقیق: شریف ابوالعلا العدوی، قاهره: مکتبه الثقافه الدینیه.

-ابن خطیب، ابوعبدالله محمد بن عبدالله غرناطی (1973). الاحاطه فی اخبار غرناطه، تحقیق: محمدعبدالله عنان، قاهره: مکتبه الخانجی.

-ابن خلدون، عبدالرحمن (1375). مقدمه، ترجمه محمد پروین گنابادی، چاپ هشتم، تهران: انشارات علمی و فرهنگی.

-ابن خلدون، عبدالرحمن (2000 م). العبر و دیوان المبتداء و الخبر فی تاریخ العرب و االبربر و من عاصرهم من ذوی السلطان الاکبر، به کوشش: خلیل شحاذه و سهیل زکار، بیروت: دارالفکر.

-ابن خمیس، ابوعبدالله بن عسکر (1999). أعلام مالقة، تقدیم وتخریج وتعلیق: عبد االله المرابطی الترغی، دار الغرب الإسلامی.

-ابن دحیة ذو النسبین، ابو الخطاب عمر بن حسن (1955). المطرب من أشعار أهل المغرب، تحقیق: إبراهیم الأبیاری و آخران، مراجعة: طه حسین، بیروت: دار العلم للجمیع.

-ابن سعید مغربی، نورالدین ابوالحسن بن علی موسی (1959). اختصار القدح المعلی فی التاریخ المحلی، به کوشش ابراهیم ابیاری، قاهره: الهیئه العامه لشوون المطابع الامیریه.

-ابن سعید، (1987). رایات المبرزین و غایات الممیزین، تحقیق و تعلیق: محمد رضوان دایه، طلاس للدراسات و الترجمه و النشر.

-ابن صاحب الصلاة، ابو مروان عبد الملک (1964 م). المن بالامامة علی المستضعفین بأن جعلهم الله أئمة و جعلهم الوارثین. تحقیق، عبد الهادی التازی، بیروت: دارالغرب الاسلامی.

-ابن طقطقی، محمدبن علی بن طباطبا (1367). تاریخ فخری در آداب ملک‌داری و دولت‌های اسلامی، ترجمه محمدوحید گلپایگانی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

-ابن عبدالملک، ابوعبدالله محمد بن محمد بن عبدالانصاری الاوسی مراکشی (1965). الذیل و التکلمه لکتابی الموصول و الصله، بخش پنجم، تحقیق: احسان عباس، بیروت: دار الثقافه.

-ابن عذاری مراکشی، ابوعبدالله محمد (1960 م). البیان المغرب فی اخبار الاندلس و المغرب، (القسم الموحدی) ج 3، تحقیق هویسی میراندا به همراهی محمدبن تاویت و محمدابراهیم کتانی، تطوان: سلسله معهد مولای الحسن.

-ابن عمیرة، أحمد بن عبد االله بن محمد بن الحسین بن أحمد (2008). رسائل ابن عمیرة الدیوانیة – القرن السابع الهجری-، دراسة وتحقیق: أحمد عزاؤی، الرباط: مطبعة ربانیت.

-ابن قطان مراکشی، علی بن محمد (1990 م). نظم الجمان لترتیب ماسلف من اخبار الزمان، تحقیق، محمود علی مکی، بیروت: دارالغرب الاسلامی.

-ابن مسکویه، ابوعلی (1376). تجارب الامم، ترجمه علی نقی منزوی، تهران: انشارات توس.

-ابن مغاور، ابوبکر الشاطبی (1994). حیاته و آثاره، دراسه و تحقیق: ابن شریفه. بی جا.

-بروفنسال، لویی (1941). مجموع رسائل موحدیه من انشاء کتاب الدوله المومنیه، رباط الفتح: مطبوعات معهد العلوم العلیا المغربیه.

-بلغیثی، ادریس العلوی (1989). مولف من العصر الموحدی: رسائل نادره و تراجم اندلسیه، مجله المناهل، ص 243- 291.

-بهنام‌فر، محمدحسن، (1401)، «شکل‌گیری قدرت سیاسی و پیکربندی نظام مشروعیت مرابطون در اندلس»، فصل‌نامه پژوهش‌های تاریخی، سال پنجاه و هشتم، (دوره جدید، سال چهاردهم، شماره دوم، پیاپی 54)، ص 88- 75.

-بیذق، ابی بکر صنهاجی (1980 م). اخبار المهدی بن تومرت و بدایه دوله الموحدین، تحقیق: لویی پرونسال، پاریس.

-حسن، علی حسن (1980). الحضاره الاسلامیه فی المغرب و الاندلس، عصر المرابطین و الموحدین، مصر: مکتبه الخانجی.

-الحلل الموشیة فی ذکر الأخبار المراکشیة (1979 م). تحقیق سهیل زکار، مغرب: الدار البیضاء.

-ذهبی، أبو عبد االله محمد بن أبی أحمد (2008). المستملح من کتاب التکملة، تحقیق بشار عواد معروف، دار الغرب الإسلامی.

-رعینی اشبیلی، حسن علی بن محمدبن علی (1962). برنامج شیوخ الرعینی، تحقیق: إبراهیم شبوح، دمشق: مطبوعات إحیاء التراث القدیم.

-زرکشی، ابوعبدالله محمد ابراهیم اللولوی (1966). تاریخ الدولتین الموحدیه و الحفصیه، تحقیق محمد ماضور، تونس، المکتبه العتیقه.

سعد زغلول، عبد الحمید (2004). «تاریخ المغرب العربی – أبو یعقوب یوسف بن عبد المؤمن -558 580 ه-1172/ 1184 م»، ج 6، الإسکندریة: منشأة المعارف.

-سعید، محمد مجید (2001). بحوث اندلسیه، منشورات المجمع العلمی.

سملالی، عباس بن إبراهیم (1993). الإعلام بمن حل بمراکش وأغمات من الأعلام، جلد هشتم. مراجعة: عبد الوهاب منصور، الرباط: المطبعة الملکیة.

-صفدی، صلاح الدین خلیل (2000). الوافی بالوفیات، تحقیق: احمد الارناووط ترکی مصطفی، بیروت: دار احیاء تراث العربی.

-عزاوی، احمد (1995). کتاب دواوین الانشاء الموحدیه: رسائل موحدیه مجموعه جدیده، القنیطره- المغرب: منشورات کلیه الآداب و العلوم الانسانیه.

-عمرموسی، عزالدین (1381). دولت موحدون در غرب جهان اسلام، تشکیلات و سازمانها، مترجم: صادق خورشا، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

-غبرینی، ابوالعباس احمد بن احمد بن محمد (1328 ق). عنوان الدرایه فیمن عرف من علماء السابعه فی بجایه، الجزائر، المطبعه الثعالبیه.

-قلقشندی، ابی العباس احمدبن علی [بی‌تا]. صبح الاعشی فی صناعه الانشاء، قاهره، بی‌نا.

-کورش عبادی، سمیه، انصاری، مهدی، شرفی، محبوبه، 1402 ، بحران‌های سیاسی شام در قرن ششم هجری با تأکید بر نقش اسماعیلیان نزاری به رهبری راشدالدین سنان، پژوهش‌های تاریخی ایران و اسلام، دوره 17، شماره 33 ، صص 245-272.

-گل مکانی، وجیهه، جان احمدی، فاطمه، برومند اعلم، عباس،1401، تأثیر اصلاحات اقتصادی الحاکم بامرالله بر کاهش پیامدهای بحران مستنصریه، پژوهش‌های تاریخی ایران و اسلام، دوره 16، شماره 31 ، صص 426-456.

-مراکشی، عبدالواحد (1390). المعجب فی تلخیص اخبار المغرب، ترجمه: محمد رضا شهیدی پاک، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

-مقریطلمسانی، ابوالعباس احمد بن محمد (1988). نفح الطیب من غصن الاندلس الرطیب، ج پنجم، تحقیق احسان عباس، بیروت: دار صادر.

-مکناسی، ابن قاضی (1973). جذوة الإقتباس فی ذکر من حل من الأعلام مدینة فاس، الرباط: دار المنصور للطباعة.

منابع

-ناصری السلاوی، شهاب الدین احمدبن خالد (1994 م). الاستقصاء لاخبار دول المغرب الاقصی، به کوشش محمد ناصری و جعفر ناصری، جلد دوم، داربیضاء: دارالکتاب.

-نخجوانی، هندوشاه بن سنجر صاحبی (1357). تجارب السلف، به کوشش و تصحیح عباس اقبال آشتیانی، بی‌جا: کتابخانه طهوری.

-نمیری، ابن الحاج (1990). فیض العباب و افاضه قداح الاداب فی الحرکه السعیده الی قسنطینه و الزاب، به کوشش محمد بن شقرون، بیروت: دارالغرب الاسلامی.

-ولد داداه، محمد (1977). مفهوم الملک فی المغرب- من انتصاف القرن السابع- دراسة فی التاریخ السیاسی، القاهرة: دار الکتاب المصری.

-یار احمدی تکتم، خسروبیگی هوشنگ (1400). دیوان انشاء و بازآفرینی ادبیات اداری در دوره ایلخانان، پژوهش‌های تاریخی ایران و اسلام، (دوره 15، شماره 29)، ص 461- 488.