
تعداد نشریات | 33 |
تعداد شمارهها | 764 |
تعداد مقالات | 7,395 |
تعداد مشاهده مقاله | 12,229,029 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 8,346,504 |
فراتحلیل مطالعات تاب آوری در برابر مخاطره سیل در ایران و جهان | ||
مخاطرات محیط طبیعی | ||
مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 31 فروردین 1404 اصل مقاله (3.63 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22111/jneh.2025.50593.2092 | ||
نویسندگان | ||
مهدیه فروردین1؛ زینب عادلی* 2؛ ملیحه باباخانی2 | ||
1دانشجوی کارشناسی ارشد برنامهریزی شهری، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه بینالمللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران | ||
2استادیار گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه بینالمللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران | ||
چکیده | ||
تحقیقات در زمینه تابآوری بیش از سه دهه است که آغاز شده، اما هنوز بهطور گسترده در حوزههای مختلف عملیاتی نشده است. اختلاف نظرها در تعریف تابآوری ناشی از تفاوت دیدگاهها در سیستمهای اکولوژیکی،اجتماعی و روشهای متدولوژیک است. پژوهش حاضر کوشش دارد تا با فراتحلیل و صورتبندی منظم مطالعاتی که تاکنون در این حوزه انجامشده،گامی در جهت روشنتر شدن ابعاد این مفهوم، معیارها،روش برخورد، مقیاس مداخله و کاربردهای آن در برابر مخاطره سیل بردارد.در این راستا بانک داده ای ازمطالعات انجام شده تشکیل و در نهایت با غربال آنها 249مقاله انتخاب و تجزیه و تحلیل شد.ساختار مقالات شامل روششناسی، معیارهای مطرح، مقیاسمورد مطالعه و مدل های به کار رفته درآنها واکاوی شد،تا از این رهگذر مطالعات دستهبندی و تفاوتها و شباهتهای مطالعات صورتگرفته در جهان و ایران مشخص شود. نتایج نشان میدهد.دررابطه با مقیاس پژوهش در مطالعات ایران مقیاس شهر(28 درصد) و مقیاس روستا(19 درصد)و درمطالعات جهان در مقیاس حوزه پیرامون رودخانه شهری (30 درصد)بیشترین حجم مطالعات را به خود اختصاص داده است.در روششناسی مربوط به مقالات تاب آوری در برابر سیل، هر سه رویکرد کمی، کیفی و ترکیبی قابل مشاهده است. با این تفاوت که در روش شناسی مطالعات ایران(66 درصد) بیشتر مطالعات انجام شده با روش کمی و در مطالعات جهان از روش کیفی (46 درصد) انجام شده است.با توجه به جستجوهای انجام شده مطالعات تابآوری در برابر سیل در جهان در ارتباط با سایر رویکردهایی از قبیل مدیریت هوشمند، تامین امکانات رفاهی، برنامهریزی زیرساختهای شهری،زیرساختهای سبز و مسائل اجتماعی و اقتصادی مطرح شدهاست،اما در ایران بیشتر این مطالعات در زمینه بهبود وضعیت تاب آوری ساکنین در راستای مدیریت ریسک مخاطرات طبیعی میباشد وسیاست ها و موضوعات مطرح در آن دائما در حال بازبینی و ارزیابی هستند و هنوز به موضوعاتی از جمله کیفیت هوا، مدیریت هوشمند، امکانات رفاهی و تنوع زیستی، اشاره ای نشده است.این موضوع اهمیت افزایش تحقیقات در زمینه تابآوری در برابر سیل در ایران را در دیگر حوزهها به وضوح نشان میدهد. | ||
کلیدواژهها | ||
سیل؛ تاب آوری؛ مخاطرات؛ مدلها؛ فراتحلیل | ||
مراجع | ||
ابدالی یعقوب، حاتمی نژاد حسین، زنگنه شهرکی سعید، پوراحمد احمد، سلمانی محمد. ارائه سناریوهای آینده تابآوری شهری در برابر مخاطره سیل (مورد مطالعه: شهر خرمآباد). مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی. ۱۴۰۲; ۴ (۴) :۱۵۳صص-۱۷۴
ابراهیمی پور، مرضیه، و زیاری، کرامت اله. (1397). پهنه بندی زمین های شهری در برابر خطر ناشی از سیلاب با رویکرد تاب آوری کالبدی (مطالعه موردی: رودخانه چشمه کیله). نگرش های نو در جغرافیای انسانی (جعرافیای انسانی)، 11(1 )، 39-56. SID. https://sid.ir/paper/518561/fa
اسدافروز, آیدا, متدین, حشمت اله, مثنوی, محمدرضا, منصوری, سید امیر. (1399). تاب آوری محیطی در برابر مخاطرات سیلاب فروردین 1398 در شهر شیراز با رویکرد منظر، تئوری سیستم ها و مدل DPSIR. مدیریت مخاطرات محیطی, 7(1),صص 55-75.
اکبری زرین, زینب, قلعه نویی, محمود و مختارزاده, صفورا. (1402). ارزیابی شاخص های موثر بر تاب آوری فرم و فضای شهری با تاکید بر سیل و رواناب های سطحی (مورد پژوهی: شهر نور استان مازندران). محیط شناسی, 49(4),صص 401-420.
بهرامی, فرشاد, آل هاشمی, آیدا, متدین, حشمتالله. (1398). رودخانههای شهری و تفکر تابآوری در برابر آشوب سیل، برنامهریزی تابآور رودخانۀ کن. منظر, 11(47),صص 60-73.
بهروزی, حمزه, زندمقدم و کامیابی. (1401). تحلیل توزیع مکانی میزان تاب آوری شهر در برابر مخاطرات طبیعی با تاکید بر سیل (مطالعه موردی: شهر قائمشهر). جغرافیای طبیعی, 15(56),صص 67-85.
بهیارفرد،مریم، دستورانی ، محمد تقی، علی اکبر، عنابستانی. (1401). بررسی تاثیر وضعیت تاب آوری کالبدی بر پایداری سکونتگاه های روستایی در برابر سیلاب (مطالعه موردی: روستای زشک طرقبه-شاندیز. پنجمین کنفرانس ملی حفاظت خاک و آبخیزداری.
بهیارفرد, مریم, دستورانی, محمدتقی و عنابستانی, علی اکبر. (1402). ارزیابی تابآوری سکونتگاههای روستایی در برابر سیلاب (مطالعه موردی: روستای زشک مشهد). راهبردهای توسعه روستایی, 10(3),صص 325-345.
پروری امیررضا، زیاری کرامت اله، یزدانی سعید. تحلیل و ارزیابی ابعاد تابآوری شهری در مواجهه با سیلاب (مورد مطالعه: رودخانه خرم رود شهر خرمآباد). مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی. ۱۴۰۲; ۴ (۱) :صص 47-۶۸
تکیه یان، فایزه، جهانیان، منوچهر. (1402). واکاوی الگوی معماری شایستگی کار کنان در صنعت گردشگری، فصلنامه علمی پژوهشی گردشگری و توسعه، دوره 12، شماره 3:صص 1-22.
جلیلیصدرآباد سمانه، ضابطیان طرقی الهام، مرادی پگاه. تابآوری در برابر سیلاب در اثر تغییرات اقلیمی در طرحهای توسعه. دانش پیشگیری و مدیریت بحران. ۱۴۰۲; ۱۳ (۱) :صص 35-۴۹
حاتمی نژاد، حسین، صادقی، علیرضا. سنجش تاب آوری شهری در برابر مخاطره سیل با استفاده از رویکردی چندمعیاره (مورد مطالعه: مناطق واقع بر مسیر رودخانه های شهر تهران). تحلیل فضایی مخاطرات محیطی. ۱۴۰۲; ۱۰ (۳) :صص 101-۱۲۲
دانشوری نسب, عبدالحسین, مقصودی, سوده, صالحی, مریم. (1400). رابطه حمایت اجتماعی با تابآوری اجتماعی زنــان آســیب دیــده از سیل (مورد مطالعه: شهرستان دلگان). مطالعات اجتماعی روان شناختی زنان, 19(2),صص 7-50.
رمضانی مهریان مجید. مرور نظاممند رویکردها و روش های ارزیابی تاب آوری سیل در محیطهای شهری. تحلیل فضایی مخاطرات محیطی. ۱۴۰۲; ۱۰ (۴) :صص19-۴۰
روحی, بیتا, میرزا ابراهیم طهرانی, مهناز, استعلاجی, علیرضا, فرزاد بهتاش, محمد رضا. (1400). تابآوری ساختمانهای مهم شهر همدان در برابر سیلاب با استفاده از مدلسازی معادلات ساختاری لیزرل. مدیریت مخاطرات محیطی, 8(3), 207-228.
روخنده، ناصح، احمدی، کیومرث، حمزه پور، مهدی، سهرابی، فاطمه (1402). مفهوم پردازی نظام مند انضباط اداری با استفاده از روش فراترکیب، نشریه پژوهش های مدیریت منابع انسانی، سال پانزدهم، شماره2:صص 151-189.
سبک رو, دلارام, بهرامی, فرشاد و متدین, حشمت الله. (1400). طراحی و برنامهریزی تابآور رودخانههای شهری در مواجهه با آشوب سیل (برنامهریزی تابآور رودخانۀ درکه). منظر, 13(55),صص 62-75.
سلطانی, زهرا, گودرزی, مجید و علی بخشی, افسانه. (1403). بررسی ابعاد و طبقهبندی شاخصهای تابآوری محلات شهری در برابر سیلاب مطالعه موردی: محلات سیاحی و عین دو شهر اهواز. مجله شهر پایدار, 7(1),صص 57-78.
شایان, محسن, پایدار, ابوذر, بازوند, سجاد. (1396). تحلیل تأثیرات ارتقای شاخصهای تابآوری بر پایداری سکونتگاههای روستایی در مقابل سیلاب (مورد مطالعه: نواحی روستایی شهرستان زریندشت). مدیریت مخاطرات محیطی, 4(2),صص 103-121.
عابدی سروستانی, احمد. (1401). ارزیابی دیدگاه کارشناسان و مدیران ادارات منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان نسبت به جنبههای حقوقی و قانونی مدیریت سیل. مخاطرات محیط طبیعی, 11(33),صص 1-20.
عبدل زاده، گلاره ، طاهری، جعفر ، نورتقانی، عبدالمجید،1402،اصول معماری و ساخت ساختمان مسکونی تاب آور در برابر سیل،اولین همایش ملی شهرهای فردا، خلاقیت، نوآوری و توسعه پایدار،رشت،https://civilica.com/doc/1956545
فتاحی, محمد هادی, و بهروزی, محمد. (1402). پهنهبندی تابآوری شهر شیراز در برابر سیل با استفاده مدل VIKOR_AHP. فصلنامه علمی مهندسی منابع آب, 16(58),صص 1-20.
فتوحی اهل, فاطمه, بلالی اسکویی, آزیتا و شهبازی, یاسر. (1401). بهینهسازی مناظر شهری با تأکید بر تابآوری در برابر سیل. معماری و شهرسازی ایران(JIAU), 13(2),صص 419-434.
کارآموز, محمد, خلیلی, پویا. (1398). ارائه چارچوب فرایند همکارانه در افزایش تابآوری تصفیهخانههای آب و فاضلاب در مواجهه با سیلاب. مجله آب و فاضلاب, 30(2),صص 24- 35.
کمالی, زهرا، قاسمی، مریم. (1402). راهبردهای تاب آوری کالبدی مساکن خانوارهای روستایی در برابر سیل (مطالعه موردی: شهرستان درگز). راهبردهای توسعه روستایی, 10(1), -. Doi: 10.22048/rdsj.2022.310569.1984
گله دار, شادی, گله دار, شبنم, و مسعودی راد, ماندانا. (1402). سنجش نقش سازمانهای مردمنهاد در افزایش تابآوری اجتماعی پس از بحران سیل (مطالعه موردی: شهرستان پلدختر). جغرافیا و مخاطرات محیطی, 12(2),صص 233-249.
ملکی، کیومرث؛ ملک حسینی، عباس؛ پاهکیده، اقبال؛ ملکی، یونس (1402)، تحلیلی بر شبکه تهدید و حلقه مخاطره سیل در آسیب پذیری کاربری اراضی با رویکردی بر پدافند غیر عامل و تاب آوری شهری (مطالعه موردی: شهر روانسر)، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، 12 (45)، ،52-67 .
میراسدالهی، شمسی سادات، متولی، صدرالدین، و جانبازقبادی، غلامرضا. (1399). تحلیل تاب آوری سکونتگاه های شهری در برابر سیلاب با تاکید بر شاخص های اقتصادی و اجتماعی (مطالعه موردی: شهر گرگان). تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی (علوم جغرافیایی)، 20(59 )، 137-155. SID. https://sid.ir/paper/403313/fa
نوری، محبوبه؛ رضایی، محمدرضا؛ عسگری، ابراهیم (1399). مدلسازی ساختاری – تفسیری عوامل مؤثر بر تاب آوری کالبدی و اجتماعی شهر شیراز در برابر سانحه طبیعی سیل. دوفصلنامه جغرافیای اجتماعی شهری، 7 (2)، صص149-172.
Abdel-Mooty, M. N., El-Dakhakhni, W., & Coulibaly, P. (2022). Data-driven community flood resilience prediction. Water, 14(13), 2120. Ariyaningsih, & Shaw, R. (2022). Integration of SETS (Social-Ecological–Technological Systems) framework and flood resilience cycle for smart flood risk management. Smart Cities, 5(4), 1312-1335. Bertilsson, L., Wiklund, K., de Moura Tebaldi, I., Rezende, O. M., Veról, A. P., & Miguez, M. G. (2019). Urban flood resilience–A multi-criteria index to integrate flood resilience into urban planning. Journal of Hydrology, 573, 970-982. Bista, R. B. (2023). Descriptive Study of Community-Based Disaster Management in Rural Western Nepal. The Journal of Economic Concerns, 14(1-2), 20-36. Bibri, S. E., & Krogstie, J. (2019). Generating a vision for smart sustainable cities of the future: a scholarly backcasting approach. European Journal of Futures Research, 7(1), 1-20. Camacho, C., Bower, P., Webb, R. T., & Munford, L. (2023). Measurement of community resilience using the Baseline Resilience Indicator for Communities (BRIC) framework: A systematic review. International journal of disaster risk reduction, 95, 103870. Campbell, K. A., Laurien, F., Czajkowski, J., Keating, A., Hochrainer-Stigler, S., & Montgomery, M. (2019). First insights from the Flood Resilience Measurement Tool: A large-scale community flood resilience analysis. International Journal of Disaster Risk Reduction, 40, 101257. Chang, H., David, J. Y., Markolf, S. A., Hong, C. Y., Eom, S., Song, W., & Bae, D. (2021). Understanding urban flood resilience in the Anthropocene: a social–ecological–technological systems (SETS) learning framework. In The Anthropocene (pp. 215-234). Routledge. Chrastina, J. (2018). Meta-Synthesis of Qualitative Studies: Background, Methodology and Applications. NORDSCI. Coletta, V. R., Pagano, A., Zimmermann, N., Davies, M., Butler, A., Fratino, U., & Pluchinotta, I. (2024). Socio-hydrological modelling using participatory System Dynamics modelling for enhancing urban flood resilience through Blue-Green Infrastructure. Journal of Hydrology, 636, 131248. Cutter, Susan et al. (2008). A place-based model for understanding community resilience to natural disasters, Journal of Global Environmental Change, 18, 598-606. De Bruijn, K. M., Maran, C., Zygnerski, M., Jurado, J., Burzel, A., Jeuken, C., & Obeysekera, J. (2019). Flood resilience of critical infrastructure: Approach and method applied to Fort Lauderdale, Florida. Water, 11(3), 517. Forrest, S. A., Trell, E. M., & Woltjer, J. (2020). Socio-spatial inequalities in flood resilience: Rainfall flooding in the city of Arnhem. Cities, 105, 102843. Gyawali, N., Durga, D., Chaudhary, P., Chhetri, A., & Devkota, N. R. (2021). Factors Associated to Flood Resilience Measurement in Narayani River Basin, Nepal. British Journal of Environmental Sciences, 9(5), 1-11. Holling, C. S. (1973). Resilience and Stability of Ecological Systems. Annual Review of Ecology and Systematics, 4, 1–23. http://www.jstor.org/stable/2096802 Huang, C. C., & Wang, C. L. (2024). Enhancing urban flood resilience: interdisciplinary integration of climate adaptation, flood control, and land-use planning from 3PA to 4PA. Journal of Water and Climate Change, 15(4), 1961-1968. Hernantes-Apezetxea, J., Maraña-Casado, P., Sarriegi, J. M., & Labaka-Zubieta, L. (2019). Towards resilient cities: A maturity model for operationalizing resilience. Karamouz, M., Rasoulnia, E., Olyaei, M. A., & Zahmatkesh, Z. (2018). Prioritizing investments in improving flood resilience and reliability of wastewater treatment infrastructure. Journal of Infrastructure Systems, 24(4), 04018021. Karrasch, L., Restemeyer, B., & Klenke, T. (2021). The ‘Flood Resilience Rose’: A management tool to promote transformation towards flood resilience. Journal of Flood Risk Management, 14(3), e12726. Khatooni, K., Hooshyaripor, F., Malek Mohammadi, B., & Noori, R. (2023). A combined qualitative-quantitative fuzzy method for urban flood resilience assessment in Karaj City, Iran. Scientific Reports, 13(1), 241. Khodadad, M., Aguilar-Barajas, I., & Khan, A. Z. (2023). Green infrastructure for urban flood resilience: a review of recent literature on bibliometrics, methodologies, and typologies. Water 15 (3), 523 (2023). Khunwishit, S., Choosuk, C., & Webb, G. (2018). Flood resilience building in Thailand: Assessing progress and the effect of leadership. International Journal of Disaster Risk Science, 9, 44-54. Krivtsov, V., Birkinshaw, S., Arthur, S., Knott, D., Monfries, R., Wilson, K., & Monteiro, Y. (2020). Flood resilience, amenity and biodiversity benefits of a historic urban pond. Philosophical Transactions of the Royal Society A, 378(2168), 20190389. Leandro, J., Chen, K. F., Wood, R. R., & Ludwig, R. (2020). A scalable flood-resilience-index for measuring climate change adaptation: Munich city. Water Research, 173, 115502. Lombardi, P., Giordano, S., Farouh, H., & Yousef, W. (2012). Modelling the smart city performance. Innovation: The European Journal of Social Science Research, 25(2), 137-149. Manandhar, B., Cui, S., Wang, L., & Shrestha, S. (2023). Post-flood resilience assessment of the July 2021 flood in western Germany and Henan, China. Land, 12(3), 625. Mayunga, J. S. (2007) Understanding and applying the concept of community disaster resilience: a capital-based approach, A draft working paper prepared for the summer academy for social vulnerability and resilience building, Vol.17, No.5, pp.1-26. Mehryar, S., & Surminski, S. (2022). Investigating flood resilience perceptions and supporting collective decision-making through fuzzy cognitive mapping. Science of the Total Environment, 837, 155854. Meng, M., Dąbrowski, M., & Stead, D. (2019). Shifts in spatial plans for flood resilience and climate adaptation: Examining planning procedure and planning mandates. Sustainability, 12(1), 105. Meng, M., Dabrowski, M., & Stead, D. (2020). Enhancing flood resilience and climate adaptation: The state of the art and new directions for spatial planning. Sustainability, 12(19), 7864. Miguez, M. G., & Veról, A. P. (2017). A catchment-scale Integrated Flood Resilience Index to support decision-making in urban flood control design. Environment and Planning B: Urban Analytics and City Science, 44(5), 925-946. Newman, O. (1973). Defensible space: Crime prevention through urban design.New York: Collier Books. Pigott, Terri. (2012). Advances in Meta-Analysis. Springer Science & Business Media. Prashar, N., Lakra, H. S., Shaw, R., & Kaur, H. (2023). Urban Flood Resilience: A comprehensive review of assessment methods, tools, and techniques to manage disaster. Progress in Disaster Science, 100299. Russo, B., Velasco, M., Locatelli, L., Sunyer, D., Yubero, D., Monjo, R., & Gómez, A. G. (2020). Assessment of urban flood resilience in Barcelona for current and future scenarios. The RESCCUE project. Sustainability, 12(14), 5638. Šakić Trogrlić, R., Rijke, J., Dolman, N., & Zevenbergen, C. (2018). Rebuild by design in Hoboken: A design competition as a means for achieving flood resilience of urban areas through the implementation of green infrastructure. Water, 10(5), 553. Sefton, C., Sharp, L., Quinn, R., Stovin, V., & Pitcher, L. (2022). The feasibility of domestic rain tanks contributing to community-oriented urban flood resilience. Climate Risk Management, 35, 100390. Sen, M. K., Dutta, S., & Kabir, G. (2021). Development of flood resilience framework for housing infrastructure system: Integration of best-worst method with evidence theory. Journal of Cleaner Production, 290, 125197. Sen, M. K., Dutta, S., & Kabir, G. (2021). Flood resilience of housing infrastructure modelling and quantification using a Bayesian belief network. Sustainability, 13(3), 1026. Sen, M. K., Dutta, S., Kabir, G., Pujari, N. N., & Laskar, S. A. (2021). An integrated approach for modelling and quantifying housing infrastructure resilience against flood hazard. Journal of Cleaner Production, 288, 125526. Sung, K., Jeong, H., Sangwan, N., & Yu, D. J. (2018). Effects of flood control strategies on flood resilience under socio-hydrological disturbances. Water Resources Research, 54(4), 2661-2680. Takin, M., Cilliers, E. J., & Ghosh, S. (2023). Advancing flood resilience: the nexus between flood risk management, green infrastructure, and resilience. Frontiers in Sustainable Cities, 5, 1186885. Tobin, G. A. (1999). Sustainability and community resilience: the holy grail of hazard planning? Global Environmental Change Part B: Environmental Hazards, 1(1), 13-25. Vitale, C., Meijerink, S., Moccia, F. D., & Ache, P. (2020). Urban flood resilience, a discursive-institutional analysis of planning practices in the Metropolitan City of Milan. Land Use Policy, 95, 104575. Wang, Y., Meng, F., Liu, H., Zhang, C., & Fu, G. (2019). Assessing catchment scale flood resilience of urban areas using a grid cell-based metric. Water research, 163, 114852. Wilson, E. O. (1984). The superorganism. In Biophilia (pp. 23-38). Harvard University Press. Wu, L., Zhang, Y., Choo, K. K. R., & He, D. (2017). Efficient identity-based encryption scheme with equality test in the smart city. IEEE Transactions on Sustainable Computing, 3(1), 44-55. Xu, W., CAI, X., Yu, Q., Proverbs, D., & Xia, T. (2024). Modelling Trends in Urban Flood Resilience towards Improving the Adaptability of Cities. Water, 16(11), 1614. Ye, X., Wang, S., Lu, Z., Song, Y., & Yu, S. (2021). Towards an AI-driven framework for multi-scale urban flood resilience planning and design. Computational Urban Science, 1, 1-12. Zhang, Y., Jiang, X., & Zhang, F. (2024). Urban Flood Resilience Assessment of Zhengzhou Considering Social Equity and Human Awareness. Land, 13(1), 53. Zhang, Y., Yue, W., Su, M., Teng, Y., Huang, Q., Lu, W., & Xu, C. (2023). Assessment of urban flood resilience based on a systematic framework. Ecological Indicators, 150, 110230. Zhu, H., & Liu, F. (2021). A group-decision-making framework for evaluating urban flood resilience: a case study in Yangtze River. Sustainability, 13(2), 665. Zhu, S., Feng, H., Arashpour, M., & Zhang, F. (2024). Enhancing urban flood resilience: A coupling coordinated evaluation and geographical factor analysis under SES-PSR framework. International Journal of Disaster Risk Reduction, 101, 104243. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 64 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 4 |