
تعداد نشریات | 33 |
تعداد شمارهها | 764 |
تعداد مقالات | 7,395 |
تعداد مشاهده مقاله | 12,229,091 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 8,346,553 |
ارزیابی ریسک زیستگاهی پلنگ ایرانی در پارک ملی گلستان با استفاده از مدل InVEST | ||
مخاطرات محیط طبیعی | ||
مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 09 اردیبهشت 1404 اصل مقاله (1.65 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22111/jneh.2025.50586.2090 | ||
نویسندگان | ||
صدیقه عبداللهی1؛ مریم مروتی* 2 | ||
1پژوهشگر پسا دکتری، گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان، ایران | ||
2دانشیار گروه علوم و مهندسی محیط زیست، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه اردکان، اردکان، ایران – و عضو پژوهشکده آب، انرژی و محیط زیست، دانشگاه اردکان،اردکان،ایران | ||
چکیده | ||
پلنگ ایرانیPanthera pardus saxicolor) ) به عنوان یکی از گونههای کلیدی گوشتخوار در اکوسیستمهای ایران، نقش مهمی در حفظ تعادل اکوسیستمها ایفا میکند. این گونه با تهدیدات متعددی از جمله تخریب زیستگاه، شکار غیرمجاز، کاهش طعمههای طبیعی و فشار ناشی از توسعه انسانی مواجه است. پارک ملی گلستان، به عنوان یکی از زیستگاههای کلیدی پلنگ، در سالهای اخیر تحت تأثیر عوامل انسانی مانند گسترش زمینهای کشاورزی، افزایش دامداری، عبور جادهها و گسترش روستاها قرار گرفته است. این پژوهش با هدف شناسایی و تحلیل مناطق حساس زیستگاهی پلنگ ایرانی در پارک ملی گلستان و بررسی تأثیر عوامل انسانی بر زیستگاه این گونه، از مدل اینوست (InVEST) بهره گرفته است. در این مطالعه، چهار تهدید انسانی کلیدی از قبیل زمین های کشاورزی، نزدیکی روستاها، چرای دام و جاده هاشناسایی شد. نتایج نشان داد که جادهها و مسیرهای دسترسی با درصد ریسک تجمعی 8/15 درصد و پیامد بالا (26/2)، بیشترین اثر منفی را بر زیستگاه دارند و به عنوان یکی از عوامل اصلی گسست زیستگاهی شناخته میشوند. این گسست، زیستگاههای پیوسته را به قطعات جداگانه تبدیل کرده و جابهجایی ایمن پلنگ را محدود میکند. همچنین چرای بیش از حد دام با 56/12 درصد ریسک منجر به تخریب پوشش گیاهی و کاهش منابع غذایی طعمههای طبیعی پلنگ، نظیر کل و بزمیشود. زمینهای کشاورزی با تخریب زیستگاه طبیعی و افزایش تعامل انسان و حیاتوحش، پیامدهای جدی بر زیستگاه دارند، در حالی که نزدیکی روستاها با 41/6 درصدریسک، تعارضات انسان و حیاتوحش را افزایش داده و خطر شکار پلنگ توسط جوامع محلی برای محافظت از دامها را بیشتر میکند. نتایج این پژوهش نهتنها بر اهمیت حفظ زیستگاههای طبیعی تأکید دارد، بلکه زمینهای مستحکم برای تدوین راهکارهای مدیریتی و برنامهریزی مؤثر در جهت حفاظت از گونههای در معرض خطر انقراض فراهم میآورد. | ||
کلیدواژهها | ||
ارزیابی ریسک زیستگاهی؛ پارک ملی گلستان؛ پلنگ ایرانی؛ تهدیدات انسانی؛ مدل .InVEST | ||
مراجع | ||
ابراهیمی منفرد، زهرا؛ میرکریمی، سید حامد،؛ محمدی کنگرانی، حنانه؛ صوفی، محمود. (1402). استفاده از رویکرد تحلیل شبکة اجتماعی در مدیریت تعارضات انسان و گوشتخواران بزرگ جثه در پارک ملی گلستان (با تأکید بر شبکة اطلاعرسانی). محیطزیست طبیعی، 76 (ویژهنامه)، 29-43.
بهادری امجز، فاطمه؛مروتی، مریم؛ بهنود، مینا؛ سیدی، نادر. (1400). بررسی میزان هم پوشانی زیستگاه پلنگ ایرانی (Panthera pardus saxicolor) ا طعمه های آن (مطالعه موردی: منطقه حفاظت شده سنگ مس)، فصلنامه محیط زیست جانوری، 13(2)، 9-16.
پلاشی، فاطمه. (1395). مقایسه عملکرد پیشبینی روشهای تحلیل عاملی آشیان بومشناختی و آنتروپی حداکثر در تهیه نقشه بالقوه پراکنش رویشگاه گونههای گیاهی (مطالعه موردی: مراتع شهرستان جیرفت). پایاننامه کارشناسی ارشد، رشته مرتعداری، استاد راهنما: حسین پیری صحراگرد، زابل، دانشگاه زابل، دانشکده خاک و آب، گروه مرتع و آبخیزداری.
پورسالم، صادق؛ امینی نسب، سید مهدی؛ مددی، حسین؛ دلشب، حسین. (1400). ارزیابی و مدلسازی مطلوبیت زیستگاه پلنگ ایرانی (Panthera pardus saxicolor) در منطقۀ گیسکان استان بوشهر. نشریه محیط زیست طبیعی، 74(2): 264-277.
تیموری، مهدی. (1402). سیمای طبیعی پارک ملی گلستان. نقش مانا، تهران، ایران. 162 ص. حسیننژاد، زینب، شیخی، علی؛ گشتاسب، حمید؛ نظامی، باقر؛ جهانی، علی. (1398). ارزیابی زیستگاه کبک (Alectoris Chukar) به روش تحلیل عامل آشیان بومشناختی (ENFA)، (مطالعه موردی: منطقه شکار ممنوع اشکورات). پژوهش های محیطزیست، 10(19): 179-186.
حسینی، سیده بهاره؛فراشی، آزیتا؛ جهانی شکیب، فاطمه. (1402). ارزیابی زیستگاه گونه پلنگ ایرانی (Panthera pardus saxicolor, Pocock 1927) در شمال شرق ایران. فصلنامه علمی زیست شناسی جانوری تجربی، 11(4): 81-94.
دانشی، علیرضا؛ نجفینژاد، علی؛ پناهی، مصطفی؛ زرندیان، اردوان. (1399). پیش بینی اثرات تغییر کاربری اراضی بر کیفیت زیستگاه حوزه سد نرماب در استان گلستان، تخریب ٍ احیاء اراضی طبیعی، 1(1)، 120-131.
دانهکار، افشین؛ سبحانی، پروانه؛ البرزیمنش، میترا؛ قلیچیپور، زهرا. (1403). زونبندی پارک ملی گلستان با استفاده از روشهای تصمیمگیری چندمعیاره. آمایش سرزمین، 16(1)، 161-185.
دهجی، فاطمه؛ مروتی، مریم؛ زارع خورمیزی، مهدی. (1401). شناسایی اتصالات بین لکههای زیستگاهی و مدلسازی مطلوبیت زیستگاه پلنگ ایرانی (Panthera pardus saxicolor) در استان یزد. مجله پژوهشهای جانوری (مجله زیست شناسی ایران)، 35(3)، 160-177
عبداللهی، صدیقه. (1402). ارزیابی کیفیت زیستگاه حیاتوحش به منظور شناسایی لکههای زیستگاهی کلیدی با رویکرد بومشناسی سیمای سرزمین. نشریه محیطزیست طبیعی (ویژهنامه مناطق حفاظت شده)، 76: 147-162.
عبداللهی، صدیقه؛سلمان ماهینی، عبدالرسول. (1394). بررسی تاثیر مقیاس بر مدلسازی زیستگاه پلنگ در پارک ملی گلستان، پژوهشهای محیطزیست، 6 (11): 173-180
عبداللهی، صدیقه؛ سلمان ماهینی، عبدالرسول. (1397). بررسی مقیاسهای مختلف به منظور تعیین پارامترهای زیستگاهی (مطالعه موردی: پلنگ پارک ملی گلستان)، پژوهشهای محیطزیست، 9 (18): 181-188.
کامیاب، حمیدرضا؛باقری، عاطفه؛ شهبازی، علی. (1398). بهگزینی کریدور زیستگاهی گونه پلنگ ایرانی در پارک ملی گلستان با استفاده از روش تئوری مدار الکتریکی. پژوهش های محیط زیست، 10(20): 209-218.
مهرخو، ستاره،؛رمضانی، مهدی؛ فرشچی، پروین؛ پناهی، مصطفی؛ منوری، مسعود. (1402). پیش بینی تغییرات عرضه خدمات اکوسیستمی مرتبط با تنوع زیستی تحت تاثیر تغییرات کاربری اراضی در حوزه آبخیز شفارود استان گیلان. علوم و تکنولوژی محیط زیست، 25(7): 109-124
نعمتالهی، شکوفه؛ فاخران، سیما؛ جعفری، علی؛ رئیسی، تورج؛ پورمنافی، سعید. (1398). برنامهریزی سیمای سرزمین برای حفاظت بر مبنای مدل کیفیت زیستگاه InVEST و اثرات بومشناختی شبکه جادهای در استان چهارمحال و بختیاری. بومشناسی کاربردی، 8(4)، 67-81.
همامی، محمودرضا؛ سلیاری، جواد؛ اسمعیلی، سعیده. (1395). بررسی تنوع و الگوی تلفات جادهای حیات وحش در پارک ملی گلستان. پژوهشهای محیطزیست، 7(14)، 215-224.
Abdollahi, S., Khalilzadeh, P., Zeilabi, E., Lesbarrères, D. (2024). Spatial assessment of biodiversity and conservation priorities in Hamedan Province, Iran, using a landscape ecology approach, Journal of Environmental Studies and Sciences, 14(1), 358–371. Abdollahi, S., Zeilabi, E., Xu, C.C.Y. (2023). Habitat quality assessment based on local expert knowledge and landscape patterns for bird of prey species in Hamadan, Iran, Modeling Earth Systems and Environment, 10(2), 2051-2061. Bai, D. F., Chen, P. J., Atzeni, L., Cering, L., Li, Q., Shi, K. (2018). Assessment of habitat suitability of the snow leopard (Panthera uncia) in Qomolangma National Nature Reserve based on MaxEnt modelling. Zoological Research, 39(6), 373–386. Baral, H., Keenan, R. J., Fox, J. C., Stork, N. E., Kasel, S. (2013). Spatial assessment of ecosystem goods and services in complex production landscapes: A case study from south-eastern Australia. Ecological Complexity, 13, 35-45. Bastos, M. I., Roebeling, P. C., Alves, F. L., Villasante, S., Magalhães Filho, L. (2023). High-risk water pollution hazards affecting Aveiro coastal lagoon (Portugal)–A habitat risk assessment using InVEST. Ecological Informatics, 76, 102144. Caro, C., Marques, J. C., Cunha, P. P., Teixeira, Z. (2020). Ecosystem services as a resilience descriptor in habitat risk assessment using the InVEST model. Ecological Indicators, 115, 106426. https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2020.106426 Farhadinia, M. S., Ahmadi, M., Sharbafi, E., Khosravi, S., Alinezhad, H., Macdonald, D. W. (2015). Leveraging transboundary conservation partnerships: Persistence of Persian leopard (Panthera pardus saxicolor) in the Iranian Caucasus. Biological Conservation, 191, 770-778. Kandziora, M., Burkhard, B., Müller, F. (2013). Interactions of ecosystem properties, ecosystem integrity and ecosystem service indicators—A theoretical matrix exercise. Ecological indicators, 28, 54-78. Laurans, Y., Pascal, N., Binet, T., Brander, L., Clua, E., David, G., Rojat, D. and Seidl, A. (2013). Economic valuation of ecosystem services from coral reefs in the South Pacific: Taking stock of recent experience. Journal of Environmental Management, 116, 135-144. Li, S., Zhang, H., Zhou, X., Yu, H., Li, W. (2020). Enhancing protected areas for biodiversity and ecosystem services in the Qinghai–Tibet Plateau. Ecosystem Services, 43, 101090. https://doi.org/10.1016/j.ecoser.2020.101090 Nematollahi, S., Fakheran, S., Kienast, F., Jafari, A. (2020). Application of InVEST habitat quality module in spatially vulnerability assessment of natural habitats (Case Study: Chaharmahal and Bakhtiari Province, Iran). Environmental Monitoring and Assessment, 192(8), 1–17. Oca, G., Reyes, T. (2023). Predicting the habitat suitability of the Philippine Cockatoo (Cacatua haematuropygia S. Muller) using ecological niche factor analysis. Ecosystems and Development Journal, 13(1), 58-67. Pascal, N., Allenbach, M., Brathwaite, A., Burke, L., Le Port, G., Clua, E. (2016). Economic valuation of coral reef ecosystem service of coastal protection: A pragmatic approach. Ecosystem Services, 21, 72-80. Piet, G., Culhane, F., Jongbloed, R., Robinson, L., Rumes, B., Tamis, J. (2019). An integrated risk-based assessment of the North Sea to guide ecosystem-based management. Science of the Total Environment, 654, 694-704. Rezazadeh, S., Jahani, A., Makhdoum, M., Meigooni, H. G. (2017). Evaluation of the strategic factors of the management of protected areas using SWOT analysis—Case study: Bashgol Protected Area-Qazvin Province. Open Journal of Ecology, 7(01), 55-68. Sharp, R., Tallis, H.T., Ricketts, T., Guerry, A.D., Wood, S.A., ChaplinKramer, R., Nelson, E., Ennaanay, D., Wolny, S., Olwero, N., Vigerstol, K., Pennington, D., Mendoza, G., Aukema, J., Foster, J., Forrest, J., Cameron, D., Arkema, K., Lonsdorf, E., Kennedy, C., Verutes, G., Kim, CK., Guannel, G., Papenfus, M., Toft, J., Marsik, M., Bernhardt, J., Grifn, R., Glowinski, K., Chaumont, N., Perelman, A., Lacayo, M., Mandle, L., Hamel, P., Vogl, AL., Rogers, L., Bierbower, W., Denu, D., Douglass, J. (2020). InVEST 3.7.0 user's guide. The Natural Capital Project. Stanford University, University of Minnesota, The Nature Conservancy, and World Wildlife Fund. https:// invest-userguide.readthedocs.io/en/3.5.0/ Tolessa, T., Senbeta, F., Kidane, M. (2017). The impact of land use/land cover change on ecosystem services in the central highlands of Ethiopia. Ecosystem services, 23, 47-54. Yang, C., Zhang, P., Wu, Y., Dai, Q., Luo, G., Zhou, H., Zhao, D. and Ran, J. (2021). Livestock limits snow leopard’s space use by suppressing its prey, blue sheep, at Gongga Mountain, China. Global Ecology and Conservation, 29, e01728. https://doi.org/10.1016/j.gecco.2021.e01728. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 58 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 2 |